Lotniskowce typu Invincible

Lotniskowce typu Invincible
Ilustracja
Kraj budowy

 Wielka Brytania

Użytkownicy

 Royal Navy

Stocznia

Vickers
Swan Hunter

Wejście do służby

1980

Wycofanie

2014

Zbudowane okręty

3

Okręty w służbie

0

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

pełna: 20 600 t

Długość

194 m

Szerokość

36 m

Zanurzenie

7,5 m

Napęd

4 turbiny gazowe Rolls-Royce Olympus TM3B

Prędkość

28 węzłów (51,8 km/h)

Zasięg

7000 mil morskich przy prędkości 18 węzłów

Załoga

1050

Uzbrojenie

3 zestawy przeciwrakietowe Goalkeeper kaliber 30 mm

Wyposażenie lotnicze

śmigłowce Westland Sea King i samoloty AV-8B Harrier II

HMS „Invincible” w 1991
HMS „Invincible”, 1988
HMS „Invincible” w 2004, po modernizacjach (na dziobie widoczny zestaw Goalkeeper)
HMS „Illustrious” wraz z amerykańskim lotniskowcem atomowym USS „John C. Stennis” typu Nimitz (widoczna różnica w rozmiarach między klasycznym i atomowym lotniskowcem)

Lotniskowce typu Invinciblebrytyjskie lekkie lotniskowce, które zaczęły wchodzić do służby w 1980. Dla Royal Navy zbudowano trzy okręty tego typu, które przeznaczone są głównie dla samolotów pionowego i krótkiego startu i lądowania (V/STOL). Były to najnowsze brytyjskie lotniskowce, z których najdłużej w służbie pozostawał HMS „Illustrious” (wykorzystywany również jako śmigłowcowiec). Główny okręt – HMS „Invincible” został w 2005 wycofany do rezerwy i zezłomowany w 2011 w Turcji, HMS „Ark Royal” wycofano ze służby 11 marca 2011 i rok później sprzedano na złom, ten sam los spotkał HMS „Illustrious” w 2014 roku.

Historia

Protoplastą typu Invincible był projektowany dla marynarki brytyjskiej lotniskowiec eskortowy do zwalczania okrętów podwodnych, o wyporności 12 500 ton, z dwoma katapultami, będący uzupełnieniem większego projektowanego lotniskowca CVA-01. Projekt CVA-01 został jednak anulowany w 1966, a lotniskowiec eskortowy przeprojektowano na krążownik zwalczania okrętów podwodnych, z 6 śmigłowcami i możliwościami używania jako okręt dowodzenia. Później postanowiono zwiększyć ilość śmigłowców do 9 i wyporność do 19 500 ton. Z ostrożności, aby uzyskać akceptację polityków dla projektu, Royal Navy przemianowała projektowane lotniskowce na „krążowniki z ciągłym pokładem lotniczym” (through-deck cruiser), ponieważ anulowanie projektu CVA miało oznaczać zrezygnowanie z budowy drogich lotniskowców na dobre. Jednak udane próby samolotu pionowego i krótkiego startu i lądowania (V/STOL) Harrier spowodowały powrót do koncepcji małego lotniskowca. Nowo projektowane lotniskowce typu Invincible miały teraz przenosić Hariery oraz śmigłowce.

Nazwa (znak taktyczny)StoczniaPołożenie stępkiWodowanieWejście do służby
Invincible (R05)Vickers w Barrow-in-Furness20. 07. 19738. 05. 197711. 07. 1980
Illustrious (R06)Swan Hunter7. 10. 19761. 12. 198120. 06. 1982
Ark Royal (R07)Swan Hunter14. 12. 19782. 06. 19811. 11. 1985

Uzbrojenie

Okręty uzbrojone były początkowo w dwa działka 20mm Oerlikon GAM-B01 oraz pociski woda-powietrze Sea Dart. Doświadczenia wojny falklandzkiej (1982) spowodowały, że dodano zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej (CIWS). „Illustrious” otrzymał nową broń chwilę przed wodowaniem, „Ark Royal” już od początku miał je w projekcie. „Invincible” i „Illustrious” zostały wyposażone w działka przeciwlotnicze 20 mm Vulcan Phalanx, które zostały następnie zastąpione przez trzy systemy 30 mm Goalkeeper. „Ark Royal” ma trzy systemy Phalanx. Okręty mają również środki walki radioelektronicznej. W czasie modernizacji pod koniec lat 90. zdemontowano z okrętów systemy Sea Dart, aby zwiększyć rozmiar pokładu lotniczego.

Wojna o Falklandy

Do 1982 grupa lotnicza „Invicible” obejmowała helikoptery do zwalczania okrętów podwodnych Westland Sea King HAS1 oraz Sea Harriery FRS1, zwykle 9 Sea Kingów i 4 lub 5 Sea Harrierów. Związane to było z głównym celem lotniskowców – walką z flotą ZSRR, a dokładniej z okrętami podwodnymi (ZSRR dysponował niewielką liczbą okrętów nawodnych). Harriery były na pokładzie tylko w celu przechwycenia patrolu lotnictwa radzieckiego lub zniszczenia okrętu nawodnego, natomiast główną bronią lotniskowca „Invincible” były Sea Kingi.

Wojna falklandzka zmieniła wszystko i udowodniła, że Brytyjczycy potrzebują użycia siły lotniskowców w ich tradycyjnych zadaniach, czyli w zwalczaniu sił lądowych i floty nawodnej. Starszy, lecz większy lotniskowiec HMS „Hermes” przejął na siebie ciężar walki używając swych Harrierów w konfiguracji do zwalczania celów lądowych.

Po wojnie o Falklandy, typowa grupa lotnicza, na podstawie wyników analizy zmagań wojennych, zawierała 3 Sea Kingi AEW, 9 Sea Kingów HAS i 8 lub 9 Sea Harierów. Analiza wojny wykazała też konieczność modernizacji Harrierów, do większej skuteczności w działaniach myśliwskich. Skonstruowano więc Sea Hariera FA.2, który wszedł do służby w 1993 roku. Na jego pokładzie znajdował się jeden z najbardziej nowoczesnych radarów dopplerowskich – Blue Vixen, przenosił on też nowoczesne pociski AIM-120 AMRAAM.

Modernizacje

Początkowo dwa pierwsze lotniskowce miały na końcu pokładu lotniczego na dziobie, po prawej stronie, niewielką rampę startową dla samolotów, wznoszącą się pod kątem 7°, nazwaną „skocznią” (ski-jump). Zastosowanie skoczni pozwalało na krótki start samolotów Sea Harrier z większą masą uzbrojenia, niż w przypadku krótkiego startu z płaskiego pokładu, a tym bardziej pionowego startu. „Ark Royal” otrzymał od początku rampę wznoszącą się pod kątem 12° i dłuższą o 12 m, co przedłużyło pokład lotniczy do 183 m. W latach 1986–1989 na „Invincible” i 1991-94 na „Illustrious” dokonano podobnej modernizacji, wymieniając przy tym artyleryjskie zestawy przeciwlotnicze Phalanx na Goalkeeper. W 1999 z okrętów zdjęto system rakiet przeciwlotniczych Sea Dart, co pozwoliło na przedłużenie pokładu lotniczego po prawej stronie na dziobie i zwiększenie miejsca na parkowanie samolotów. Magazyny pocisków systemu przeciwlotniczego zaadaptowano na zwiększenie ilości zabieranego uzbrojenia lotniczego. Uznano, że lotniskowce i tak operują z eskortą innych okrętów z uzbrojeniem przeciwlotniczym, a pozwoliło to na zwiększenie ich możliwości ofensywnych[1]. Na uzbrojeniu okrętów pojawiły się nowe samoloty szturmowe Harrier GR7 i GR9 i śmigłowce Merlin. Stałe włączenie w skład grupy lotniczej samolotów Harrier GR7/9 sił powietrznych wynikało z doświadczeń działań nad byłą Jugosławią, kiedy okazało się, że armijne szturmowe Harriery mają lepsze zdolności atakowania celów lądowych, niż morskie wersje tych samolotów[1]. Podczas niektórych misji polegających na wysadzeniu desantu, z pokładów lotniskowców operowały śmigłowce transportowe Chinook.

Przewidziane jest zastąpienie okrętów przez nowe, większe lotniskowce programu CVF, o wyporności ok. 60 000 t. W czerwcu 1998 roku HMS „Invincible” zawitał do portu w Gdyni.

Dane taktyczno – techniczne

  • wyporność:
    • standardowa: 16 256 t
    • pełna: 19 960 t (po modernizacjach 20 600 t)
  • długość: 206,6 m
  • długość na linii wodnej: 192,9 m
  • szerokość maksymalna: 31,9 m
  • szerokość na linii wodnej: 27,5 m
  • zanurzenie: maks. 8,8 m
  • napęd: 4 turbiny gazowe Rolls-Royce Olympus TM3B o mocy łącznej 94 000 KM (chwilowa 112 000 KM), 2 śruby
  • prędkość: maks. 28 węzłów
  • zasięg: 5000 mil morskich przy prędkości 18 w
  • zapas paliwa: 3000 t
  • załoga: 1100-1400

Uzbrojenie:

  • podwójna wyrzutnia pocisków przeciwlotniczych średniego zasięgu GWS 30 Sea Dart, 36 pocisków
  • 3 zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej 30 mm Goalkeeper („Ark Royal” – 20 mm Phalanx)
  • 2 działka plot 20 mm GAM-B01

Grupa lotnicza

  • do 21 samolotów i śmigłowców

Dalsze projekty

Jako iż lekkie lotniskowce nie zapewniały odpowiedniego wsparcia dla Royal Navy, planowane jest wprowadzenie w ich miejsce nowych dużych uderzeniowych lotniskowców typu Queen Elizabeth o planowanej wyporności ok. 65 tys. ton. Grupa lotnicza składać będzie się z samolotów F-35B Lightning II.

Przypisy

  1. a b Adam Śmigielski. Z życia flot. Wielka Brytania. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 2'98. III (9), s. 11, 1998. Warszawa: Magnum X. 

Bibliografia

  • Krzysztof Kubiak. Brytyjskie lotniskowce typu Invincible. „Raport-wto”. 1998. nr 7. s. 41-43. ISSN 1479-270X. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

HMS Invincible (R05).jpg
Her Majesty's Ship Invincible (R05) arrives in Jacksonville, Fla., for a five-day port visit before continuing on to Norfolk, Va., and New York city. Invincible, is the sixth ship of the Royal Navy to bear the name and the first of the Invincible-class of Anti-Submarine Warfare Carriers.
HMS Invincible sideview.jpg
Crew members aboard the U.S. Navy aircraft carrier USS George Washington (CVN 73) watch from the ship's hangar bay as the British Royal Navy aircraft carrier HMS Invincible (R05) comes alongside as the two ships operate in the Persian Gulf on March 5, 1998. Both carriers are deployed to the Persian Gulf in support of Operation Southern Watch.
HMS Invincible 1991 DN-ST-92-01125s.jpg
An aerial port quarter view of the British aircraft carrier HMS INVINCIBLE (R-05) underway during the NATO exercise Display Determination '91.
HMS Illustrious 1.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
HMS Illustrious
USS John C. Stennis (CVN-74) and HMS Illustrious (R 06) in the Persian Gulf on April 9, 1998.jpg
The U.S. Navy aircraft carrier USS John C. Stennis (CVN-74) (left), steams alongside the (smaller) British Royal Navy aircraft carrier HMS Illustrious (R 06) in the Persian Gulf on April 9, 1998. The two ships are operating in the Persian Gulf in support of Operation Southern Watch, which is the U.S. and coalition enforcement of the no-fly-zone over Southern Iraq.