Lotten von Kræmer
 Lotten von Kræmer (1880) | |
| Imię i nazwisko | Charlotte Louise von Kræmer |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater | |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
Lotten von Kræmer, właśc. Charlotte Lovisa von Kræmer (ur. 6 sierpnia 1828 w Sztokholmie, zm. 23 grudnia 1912 tamże[1]) – szwedzka pisarka, poetka, filantropka i sufrażystka. Założycielka Towarzystwa Dziewięciu.
Pochodziła z rodziny należącej do szlachty. W młodości odebrała najwyższej jakości wykształcenie dostępne w jej czasach dla kobiety. Poprzez głuchotę wywołaną przejściem w dzieciństwie szkarlatyny, pozostawała w izolacji od życia społecznego w Szwecji i skupiała się na tworzeniu własnej poezji i prozy. W późniejszej części swojego życia poświęciła się działalności filantropijnej oraz pracy na rzecz praw kobiet.
Życiorys
Wczesne życie i edukacja
Lotten von Kræmer była córką gubernatora regionu Uppsala, barona Roberta Fredrika von Kræmera (ur. 1791, zm. 1880)[2] oraz Marii Charlotte Söderberg (ur. 1802, zm. 1869)[3]. Dorastała w zamku w Uppsali – ówczesnej siedzibie gubernatora, gdzie pobierała nauki u uczonych z Uniwersytetu w Uppsali, ponieważ jako kobieta nie mogła pobierać nauk na uniwersytecie[4]. Od dzieciństwa wykazywała się talentem do rysowania oraz umiejętnościami literackimi[5].
W 1842 przeszła szkarlatynę, czego następstwem było uszkodzenie słuchu[4]. Latem 1846 towarzyszyła rodzinie w podróży do Niemiec. Rok później wraz z ojcem odwiedziła Niemcy, Austrię i Włochy[4][5]. Po konsultacji medycznej podczas tej podróży dowiedziała się, że posiada nerwowy ubytek słuchu i możliwe jest u niej wystąpienie całkowitej głuchoty. Zagraniczne podróże oraz choroba odbiły swój ślad na życiu, filozofii i twórczości poetki. W liście do Charlotte Rundgren(szw.), Kræmer określiła swoją głuchotę jako „stale otwartą i bolącą ranę”[5].
Dorosłe życie
W 1855 zaręczyła się potajemnie z konserwatywnym wykładowcą z Uniwersytetu w Uppsali – Stenem Johanem Stenbergiem (ur. 1818, zm. 1888)[4]. Nigdy nie zawarli małżeństwa, a zaręczyny zostały zerwane po 15 latach. Jako powód zerwania zaręczyn podaje się już wtedy ciężką głuchotę Kræmer oraz znaczną różnicę poglądów między konserwatywnym docentem, a liberalną Kræmer, która opowiadała się za prawami kobiet i wolnościowym podejściem do roli kobiet w społeczeństwie[5]. Oboje nie zawarli później innego związku[4].
W 1857 odbyła podróż do Dublina, w celu wizyty u laryngologa Williama Wilde’a, ojca Oscara Wilde’a, który leczył ją z głuchoty. Podczas pobytu w Irlandii zaprzyjaźniła się z żoną Williama, Jane Wilde, która zainteresowała ją tematyką aktywizmu na rzecz praw kobiet[4][6]. Obie kobiety prowadziły regularną korespondencję do 1885[7][6].
W 1863 zadebiutowała jako poetka, publikując swój pierwszy zbiór wierszy, których wydawanie kontynuowała nieregularnie, aż do swojej śmierci. Większość z nich hołdowała znanym kobietom, w części wyrażała również pochwałę dla walki Danii w wojnie duńsko-pruskiej. Wczesna twórczość Kræmer nie osiągnęła jednak znaczącej popularności. Jej opowiadania, dramaty, dzienniki z podróży oraz artykuły na tematy religijne, etyczne i polityczne również nie odniosły sukcesu[5].
Podzielała poglądy Viktora Rydberga i opublikowała na ten sam temat pozycję Tankar i religiösa ämnen, w którym głosiła, że „wiara i wiedza to rodzeństwo, zjednoczone wewnętrzną więzią pochodzenia niebiańskiego”[8]. Zaczęła również coraz głośniej wzywać do reform społecznych, zwiększenia wolności obywatelskich oraz do wyzwolenia kobiet. W późniejszym życiu mówiła, że jej inspiracją byli Olof Eneroth, Erik Gustaf Geijer i Sophie Adlersparre. W latach 1877–1879 była odpowiedzialna za wydawanie miesięcznika Vår Tid[8][9], w którym pisywali m.in. Georg Brandes, Urban von Feilitzen, Hellen Lindgren oraz podziwiany przez nią Pontus Wikner. Miesięcznik wzywał do pracy na rzecz tolerancji, równego traktowania oraz dalszego rozwoju społecznego[5].
W 1879 przeprowadziła się do Sztokholmu, gdzie zamieszkała w kamienicy przy ulicy Villagatan w centrum miasta. W tym domu mieszkała do swojej śmierci w 1912[1].
Działalność jako filantropka
W 1880 roku zmarł ojciec Kræmer. Jako jedyne żyjące dziecko swoich rodziców odziedziczyła całość jego majątku, którym według historyków sprawnie zarządzała[5].
Odziedziczony majątek wykorzystywała w celu dalszego propagowania idei, które uznawała za bliskie swojemu sercu. Ufundowała między innymi pierwsze stypendium dla studentek na Uniwersytecie w Uppsali[4][10] oraz gonfalon na konferencję International Alliance of Women(szw.) w Sztokholmie w 1911 roku[11]. W latach 1880–1912 wsparła finansowo wiele ośrodków działających na rzecz ubogich, dzieci, kobiet, niepełnosprawnych czy osób odrzuconych przez społeczeństwo[5].
Pomimo odziedziczenia fortuny, żyła niezwykle oszczędnie oraz w izolacji od bogatszej części społeczeństwa Szwecji. W dniu śmierci jej majątek wynosił blisko 950 000 koron szwedzkich (około 1/15 wysokości majątku Alfreda Nobla). Zgodnie z testamentem jej majątek przeznaczono na ustanowienie w 1913 roku Towarzystwa Dziewięciu. Suma ta była ówcześnie największą w historii darowizną przeznaczoną na rzecz szwedzkiej literatury[5].
Śmierć
Lotten von Kræmer zmarła we śnie 23 grudnia 1912 roku w wieku 84 lat. Została pochowana na Starym Cmentarzu w Uppsali, pod drzewami, które zasadził jej ojciec[4].
Towarzystwo Dziewięciu
W 1910 Kræmer napisała testament, w którym zapisała całość swojego majątku na ustanowienie organizacji literackiej, której misją byłoby wspieranie twórczości literackiej wśród szwedzkich artystów, eseistów i pisarzy[12][13]. Organizacja została powołana do życia jako odpowiedź na działania Akademii Szwedzkiej, której Kræmer zarzucała niewystarczający poziom wsparcia dla szwedzkich twórców[14]. Towarzystwo od swojego ustanowienia znajduje się w kamienicy przy ulicy Villagatan w Sztokholmie[1].
Według zasad ustalonych przez Kræmer w testamencie, Towarzystwo miało składać się z dziewięciu członków[12][15]:
Samfundets ledamöter är erkända författare, översättare och litteraturvetare. Stol nummer 2, 4, 6 och 8 innehas av kvinnor. Stol nummer 3, 5, 7 och 9 av män. Nummer 1 tillfaller Ordföranden som varannan gång är kvinna, varannan man.
Polskie tłumaczenie:
Członkowie Towarzystwa to uznani autorzy, tłumacze i literaturoznawcy. Fotele z numerami 2, 4, 6 i 8 zajmują kobiety. Fotele z numerami 3, 5, 7 i 9 przeznaczone są dla mężczyzn. W fotelu z numerem 1 zasiada przewodniczący, który raz jest kobietą, a raz mężczyzną.
Wśród oryginalnych członków Towarzystwa powołanych przez Kræmer znaleźli się[15][16]:
- Fotel z numerem 1 – książę Eugeniusz Bernadotte[a] (został zastąpiony przez Viktora Almquista[15][17])
- Fotel z numerem 2 – Selma Lagerlöf[18]
- Fotel z numerem 3 – Karl Wåhlin[19]
- Fotel z numerem 4 – Ellen Key[20]
- Fotel z numerem 5 – Bror Geijer-Göthe[b] (został zastąpiony przez Erika Hedéna[15][21])
- Fotel z numerem 6 – Kerstin Hård af Segerstad[22][23]
- Fotel z numerem 7 – Göran Björkman[24][25]
- Fotel z numerem 8 – Anna Maria Roos[26]
- Fotel z numerem 9 – John Landquist[27]
Twórczość
- Dikter, Sztokholm, 1863
- Hemresan: sång, Uppsala, 1864
- Fantasi-klängväxter kring verklighets stam, Sztokholm, Bonnier, 1865
- Strid: svenskt original, Uppsala, 1869
- Ackorder, Uppsala, 1870
- Bland skotska berg och sjöar, Sztokholm, 1870
- Tout pour la patrie!”, Sztokholm, 1872
- Felicia: svensk familjedram i tre akter, Sztokholm, 1882
- Nya dikter, Sztokholm, 1882
- Florence Nightingale: poesi, Sztokholm, 1886
- En kämpande ande: trenne religiösa dikter, Sztokholm, 1886
- Sånger och bilder, Sztokholm, 1886
- Poesiens vandring / med teckningar av Jenny Nyström, Sztokholm, 1888
- Karins bröllop: berättelse, Sztokholm, 1890
- Hermes och Diotima: skådespel i fem akter, Sztokholm, 1892
- Den kämpande anden: religiösa väckelser och religiöst lif, Sztokholm, 1892
- Skådespel och berättelser, Sztokholm, 1893
- Hägringar och luftslott: dikter, Sztokholm, 1895
- Eterneller: dikter, Sztokholm, 1896
- Två dikter, Sztokholm, 1896
- Skogsblommor: idyller och ballader, Sztokholm, 1896
- Till Ingeborg och andra dikter, Sztokholm, 1897
- Fragment jämte andra dikter, Sztokholm, 1902
- Nästa gång: berättelser och skisser, Sztokholm, 1902
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c Lotten von Kraemer, vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Robert von Kræmer, vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
- ↑ Charlotta von Kraemer, vonkraemer.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
- ↑ a b c d e f g h Lotten von Kræmer | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b c d e f g h i Ragnar Amenius, Svenskt, Charlotta (Lotten) L Kræmer, sok.riksarkivet.se [dostęp 2020-12-27] (szw.).
- ↑ a b KAREN SASHA TIPPER, Jackie Lynd-Johansson, Lotten Von Kraemer’s Visit to the Wildes’ Dublin Home in 1857, „The Wildean” (34), 2009, s. 41–49, DOI: 10.2307/45270153, ISSN 1357-4949, JSTOR: 45270153 [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Lotten von Kramer, Karen Sasha Anthony Tipper, Lady Jane Wilde’s letters to Fröken Lotten von Kraemer, 1857–1885, Lewiston, N.Y.: Edwin Mellen Press, 2008, ISBN 978-0-7734-2167-7, OCLC 681463644 [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane 2020-12-28].
- ↑ a b Anna Williams, skbl.se – Charlotta (Lotten) Lovisa von Kræmer, skbl.se, 8 marca 2018 [dostęp 2020-12-27] (ang.).
- ↑ LIBRIS – Vår tid, libris.kb.se [dostęp 2020-12-27] (szw.).
- ↑ Tore Frängsmyr, Uppsala universitets historia 1793–2000, t. 2:1, Uppsala: Uppsala universitetsbibliotek, 2010, s. 162–164, 223, ISBN 978-91-554-7834-6, OCLC 681481325 [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28] (szw.).
- ↑ International Woman’s Suffrage Alliance, 1911, www.hv-textil.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b Ledamöter | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Riksdagsförvaltningen, Motioner i Första kammaren, nr 147 Motion 1947:147 Första kammaren – Riksdagen, www.riksdagen.se [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28] (szw.).
- ↑ De Nio – litterär kalender 2003 : Lotten. 9789113012407. Innbundet – 2003 | Haugenbok, www.haugenbok.no [dostęp 2020-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2020-12-28].
- ↑ a b c d Forna Nior | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Historiska stolar | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 1 – Viktor Almquist | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 2 – Selma Lagerlöf | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 3 – Karl Wåhlin | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 4 – Ellen Key | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 5 – Erik Hedén | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 6 – Kerstin Hård af Segerstad | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Kerstin Augusta Sofia Hård af Segerstad, geni_family_tree [dostęp 2020-12-27] (pol.).
- ↑ Göran Björkman – Svenskt översättarlexikon, litteraturbanken.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 7 – Göran Björkman | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 8 – Anna Maria Roos | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Stol nr 9 – John Landquist | Samfundet De Nio, samfundetdenio.se [dostęp 2020-12-27].
Media użyte na tej stronie
Lotten von Kræmer (1828-1912) på 80-årsdagen
Autor: Per Enström, a friend of en:User:Plrk (User:Plrk), Licencja: CC BY-SA 4.0
The grave of the Swedish writer sv:Lotten von Kraemer, in en:Uppsala
Autor: I99pema, Licencja: CC BY-SA 3.0
Granen 12, Villagatan 14. Byggnadsår 1876, arkitekter Axel &
Hjalmar Kumlien, bygg- herre G A Beer, byggmästare J Möller.
Villan donerades på 1910-talet av författarinnanLotten von Kraemer till Samfundet De Nio,Lotten von Kræmer (1828-1912)
sv:Lotten von Kræmer (1828-1912), Swedish author and founder of en:Samfundet De Nio.