Loty bojowe i transportowe do Polski (1941–1945)

Loty bojowe i transportowe do Polski
II wojna światowa
Czas1941–1945
MiejscePolska
Strony konfliktu
 III Rzesza Polska
 Wielka Brytania
 Stany Zjednoczone (1941–45)
 ZSRR (1941–45)
brak współrzędnych

Loty bojowe i transportowe do Polski (1941–1945) – misje lotników polskich i alianckich w latach 1941–1945 ze zrzutami zaopatrzenia i broni oraz przerzutu żołnierzy i oficerów celem wzięcia udziału w walkach partyzanckich i w ruchu oporu.

Historia organizacji PSP

Większość polskiego personelu latającego i technicznego Lotnictwa Polskiego II RP ewakuowała się z Polski w 1939 przez Rumunię i Węgry do Francji. W kampanii francuskiej (maj-czerwiec 1940) brało udział polskie lotnictwo myśliwskie w jednostkach przydzielanych do jednostek francuskich oraz 145 dywizjon myśliwski. Ogólna liczba pilotów walczących we Francji wynosiła 136, którzy zestrzelili 51 samolotów na pewno, 3 prawdopodobnie i 6 uszkodzili. Po upadku Francji polscy lotnicy przybyli na Wyspy Brytyjskie.

Od dnia 8 grudnia 1939 zgodnie z umową na konferencji paryskiej z dnia 25 października 1939 Lotnictwo Polskie zostało odtworzone w Wielkiej Brytanii. Z Francji i Polski przybyło do Anglii ok. 6 tys. żołnierzy lotnictwa. Angielsko-polska umowa o utworzeniu Polskich Sił Powietrznych (PSP) została podpisana 5 sierpnia 1940. Już wcześniej, 1 lipca 1940 na terenie Anglii zaczęły powstawać polskie dywizjony lotnicze.

Do października 1940 sformowano 4 dywizjony bombowe: 300, 301, 304, i 305, 4 myśliwskie: (302, 303, 306 i (308), 307 Dywizjon Myśliwski Nocny i 309 Współpracy z Armią. W styczniu i lutym 1941 utworzono jeszcze 3 dywizjony myśliwskie (315, 316, 317), później w marcu 1943 318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy i w październiku 1944 663 Dywizjon Samolotów Artylerii[1].

W celu utrzymania łączności pomiędzy Naczelnym Dowództwem Polskim a dowództwem RAF i polskimi dywizjonami oraz personelem polskim przydzielonym do jednostek brytyjskich utworzono Inspektorat Generalny Polskich Sił Powietrznych, który później 6 kwietnia 1944 został przemianowany w Dowództwo Polskich Sił Powietrznych. Inspektorem był w okresie maj – lipiec 1940 r. gen. bryg. pil. Władysław Kalkus, a po nim gen. bryg. pil. Stanisław Ujejski od 18 lipca 1940 do 17 sierpnia 1943, a od 19 września 1943 do 16 kwietnia 1947 gen. bryg. pil. Mateusz Iżycki[1].

Niemcy prowadząc wojnę totalna w Europie, w maju 1940 zbombardowali Rotterdam. Angielska doktryna wojenna nie przewidywała wojny totalnej. Dowództwo Bombowe RAF Bomber Command w początkowym okresie wojny nastawione było na atakowanie wyłącznie celów militarnych i opowiadało się za bombardowaniami precyzyjnymi. RAF nie dysponował myśliwcami dalekiego zasięgu mogącymi ochraniać bombowce nad celami w Niemczech. Ze względu na ponoszone straty, już w kwietniu 1940, Dowództwo Bombowe zmuszone było do zmiany doktryny i atakowania celów oraz skupieniu się efektywniejszym bombardowaniu obszarowym miast niemieckich. Celem stały się obiekty cywilne leżące obok wojskowych i przemysłowych. Postanowiono, że główny ciężar operacji lotnictwa RAF będzie koncentrować się na niszczeniu morale ludności cywilnej wroga. Miało to także wywrzeć presję psychologiczną na Niemców. Politycy angielscy razem z Churchillem przystali na tę koncepcję.

W okresie od 10 lipca do 31 października 1940 bitwy o Anglię Niemcy atakowali miasta i ośrodki przemysłowe głównie w południowej Anglii. Zwalczały ich angielskie dywizjony myśliwskie, a w tym polskie dywizjony 303, 302 i z czasem następne. Dowództwo Bombowe RAF, chcąc przełamać hegemonię Luftwaffe, w nocy z 24 na 25 sierpnia 1940 przeprowadziło pierwszy nalot na Berlin. Niemcy w odwecie 15 września 1940 w ponad 1000 bombowców zaatakowali Londyn. Anglicy wzmogli naloty na miasta niemieckie w coraz liczniejszych nalotach dywanowych. W tych operacjach brały udział polskie dywizjony bombowe 300, 301, 304 i 305. Przeprowadzano naloty na Bremę, Hamburg i Brest, w których stały niemieckie okręty Gneisenau, Scharnhorst i Prinz Eugen, bombardowano zakłady przemysłowe w Duisburgu, Essen, lotniska oraz węzły komunikacyjne w Kolonii, Mannheimie, Düsseldorfie i we Frankfurcie nad Menem, ponosząc duże straty. W styczniu 1941 dywizjony myśliwskie włączono do działań lotnictwa myśliwskiego RAF, które miało na celu zdobycie przewagi w powietrzu przez niszczenie Luftwaffe w walkach powietrznych i na lotniskach we Francji, Belgii, Holandii. Największe nasilenie nalotów RAF oraz USAF nastąpiło w roku 1944 [2][3].

Zadania transportowe

Eskadra C

Samoloty bombowe były też wykorzystywane do prowadzenie zadań transportowych przewożąc broń i sprzęt oraz kurierów i komandosów do okupowanych krajów, celem wzmocnienia ruchu oporu.

  • 1941[i]
    • Naczelny Wódz – gen. Władysław Sikorski oraz jego sztab zabiegał u Anglików o prowadzenie podobnych zrzutów na teren Polski.
    • 26 lipca – gen Sikorski ściągnął do Sztabu Naczelnego Wodza dowódcę 301 Dywizjonu płka Romana Rutkowskiego, w celu prowadzenia prac organizacyjnych nad lotami do Polski.
    • 8 września – do bazy RAF Kinloss w północnej Szkocji odkomenderowano pierwszą załogę z 301 Dywizjonu w celu przeszkolenia do lotów specjalnych.
    • koniec października – przeszkoloną załogę przydzielono do 138 Dywizjonu (Squadron RAF).
    • 7 listopada – załoga kpt. naw. Stanisława Króla i por. pil. Tadeusza Jana Jasińskiego z 301 Dywizjonu wykonała pierwszy lot ze zrzutem do Polski w rejonie Łyszkowice k/Łowicza; załoga oprócz sprzętu zrzuciła trzech skoczków, w tym por. Jana Ponurego – pseudonim Piwnik; w drodze powrotnej, na skutek oblodzenia i braku paliwa załoga lądowała w Szwecji, gdzie została internowana, ale wkrótce zwolniona z internowania, wróciła do jednostki[4].
    • 17 listopada – po lądowaniu załogi kpt. Stanisława. Króla w Szwecji do 138 przydzielono kolejne dwie polskie załogi.
    • 27 grudnia – wykonano drugi lot do Polski, ale załoga nie odnajdując celu, dokonała zrzutu „na ślepo” — załoga wróciła do bazy.
  • 1942
    • 2 kwietnia – trzy polskie załogi wystartowały do Polski, ale żadnej z nich nie udało się wykonać zadania.
    • 1 września – trzy załogi wykonały lot do Polski.
  • 1943
    • 25 stycznia – załoga Stanisława Króla dokonała zrzutu na placówkę „Chmiel” 103
    • 31 marca 1943 – ogłoszono decyzję o rozwiązaniu 301 Dywizjonu; Siedem załóg oraz 76 osób personelu naziemnego przeniesiono jako Eskadrę „C” pod dowództwem mjra Stanisława Króla do 138 Dywizjonu do Zadań Specjalnych, który miał też wykonywać zadania transportowe do Polski[5].
    • początek maja – Eskadra „C” uzyskała gotowość operacyjną.
    • 9 września – do lotu do Polski wyznaczono siedem załóg; wystartowało 6 załóg, z tego 4 wykonały zadanie.
    • 14 września – przygotowywano 12 załóg na lot do Polski; na starcie wypadła 1 załoga brytyjska; nad Danią załogi ostrzelano i do bazy nie powróciły 3 załogi angielskie i 1 polska. Po tym Anglicy podali w wątpliwość celowość lotów do Polski z Anglii (obawiano się przecieków i zdrady) ale na interwencje Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza wydano zgodę na kontynuowanie lotów.
    • 16 września – z bazy RAF Tempsford wystartowały do Polski 3 załogi; nie powróciła 1 załoga angielska i 1 polska.
    • 19 września – jedna załoga polska poleciała do kraju.
    • 21 września – jedna załoga polska poleciała do kraju.
    • 22 września – jedna załoga polska poleciała do kraju, ale zawróciła do bazy od brzegów Francji.
    • 9 października – jedna załoga polska poleciała do kraju; przy powrocie samolot został ostrzelany z okrętu wojennego, co spowodowało wyciek paliwa; załoga skakała w Szwecji i została internowana, ale wkrótce powróciła do bazy; samolot uległ zniszczeniu.
    • 14 października – dwie załogi poleciały do kraju i wróciły,
    • 15 października – dwie załogi poleciały do Polski. W tamtym czasie załogi latały przez Szwecję.
    • w drugiej połowie października – wykonano pięć lotów do Polski.
    • 21 października – załoga mjra Stanisława Króla wykonała najdłuższy lot do Polski, który trwał 16 godzin i 30 min.
    • w końcu października – podjęto decyzje o przebazowaniu polskich załóg do bazy śródziemnomorskiej Sidi Amon K/Tunisu w Tunezji.

Eskadra 1586

  • 1943[i]
    • 14 listopada – Eskadrę „C” wydzielono ze składu 138 Dywizjonu i przemianowano w samodzielną 1586 Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia wchodzącą w skład 334 WING RAF. Na jej stanie było 10 załóg i 6 samolotów, a oznaczenie kodowe: GR[5]
    • 29 listopada – baza nie była gotowa (m.in. brak było pojemników zrzutowych, brak było pomieszczeń dla personelu) o czym mjr Stanisław Król meldował gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu.
    • 15 grudnia – jeszcze z bazy Sidi Amor 3 załogi wykonały lot do Polski.
    • 19 grudnia – mjr Król ustalił z dowództwem angielskim przeniesie Eskadry do bazy na lotnisko Campo Cassele k/ Brindisi (płd. Włochy) i do Włoch odleciała jedna załoga.
    • 22 grudnia – pozostałe 5 załóg odleciało do Campo Cassele, a drogą morską odprawiła się pozostała część personelu.
  • 1944
    • 5 stycznia – wyznaczono do lotu do Polski wszystkie 4 sprawne samoloty. Z lotu nie wróciły 2 załogi, rozbijając się w czasie powrotu koło lotniska bazy, a 2 załogi nie wykonały zadania.
    • połowa lutego – Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego (MAAF) w Bari zdecydowało o wykorzystaniu 1586 Eskadry do lotów transportowych nad Bałkany, a w sprzyjających warunkach pogodowych miały realizowane loty nad Polskę. Postanowiono zwiększyć liczbę samolotów z 6 do 18.
    • 22 lutego – do lotu do Polski przygotowano 10 załóg brytyjskich ze 148 Dywizjonu (Squadron RAF też stacjonującego w Brindisi) oraz 2 polskie załogi; wyleciało 5 załóg brytyjskich i jedna polska, ale z powodu nieodnalezienia celu załogi nie wykonały zadania.
    • 17 marca – kolejny lot 12 załóg, w tym 6 polskich,
    • 3 kwietnia – lot 16 załóg, w tym 8 polskich,
    • 8 kwietnia – lot 17 załóg, w tym 7 polskich,
    • 15 kwietnia – przeprowadzono operację MOST I (ang. Wilhorn I) z lądowaniem w Polsce; załoga była angielska z drugim pilotem Polakiem.
    • 23 kwietnia – z bazy Brindisi wyleciało 19 samolotów z bronią i zaopatrzeniem dla polskich oddziałów partyzanckich (9 Pułk Piechoty AK), ze zrzutem na zrzutowisko Hipopotam (między Terespolem a Florianką k/ Zwierzyńca)[6].
    • 27 kwietnia – na zrzutowisko Koza (koło wsi Bystrzyca) skoczyła grupa Cichociemnych: ppłk pil. Jan Biały, kpt. pil. Jerzy Iszkowski, kpt. naw. Bronisław Lewkowicz oraz por. Edmund Marynowski[7].
    • w maju – załogi 1586 Eskadry wykonały 76 lotów ze zrzutami do kraju.
    • 16 czerwca – z Eskadry odszedł mjr. Stanisław Król do dowództwa Grupy RAF, a dowództwo Eskadrą przejął mjr Eugeniusz Arciukiewicz,
    • 3 lipca – wyleciało do Polski 5 załóg.
    • 7 lipca – wyleciało do Polski 12 załóg, w tym polskich 7 i 5 z 148 Dywizjonu RAF.
    • 25 lipca – z Brindisi samolot RAF z pilotem George Culliford (Nowozelandczyk) oraz 3 członkami załogi wylądował na lotnisku „Motyl” w okolicach Tarnowa w celu zabrania przejętych przez polską partyzantkę szczątków rakiety V 2 (operacja MOST III – ang. Operation Wildhorn III). Samolot przywiózł do Polski 5 działaczy Polskiego Państwa Podziemnego (m.in. Jana Nowaka-Jeziorańskiego), a zabrał 5 innych, elementy rakiety z wynikami badań ekspertów polskich. Samą operacją zainteresowany był. W. Churchill.
    • 1 sierpnia – zainaugurowano kolejny sezon lotów do Polski – 6 polskich załóg i 5 angielskich ze 148 Dywizjonu; jedna polska załoga nie wróciła do bazy, a jedna została zestrzelona przez artylerie przeciwlotniczą nad Węgrami (lotnicy nie wiedzieli o wybuchu powstania warszawskiego).

Zrzuty dla powstania warszawskiego

Z chwilą wybuchu powstania warszawskiego gen. Tadeusz Bór-Komorowski liczył, że alianckie lotnictwo wesprze powstanie poprzez dostawy broni i zaopatrzenia. Już 2 sierpnia 1944 generał „Bór” zażądał rozpoczęcia zrzutów wyznaczając rejony zrzutów. W dniu 3 sierpnia 1944 prezydent RP Władysław Raczkiewicz zwrócił się w sprawie organizacji wsparcia bronią i zaopatrzeniem do premiera W. Churchilla. W tymże dniu alianckie Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego (MAAF) dyslokowane we Brindisi otrzymało z Londynu rozkaz rozpoczęcie lotów w celu wsparcia walczącej Warszawy.

  • 1944[i]
    • 4 sierpnia – do lotu nad Warszawę wyznaczono 7 załóg z 1586 Eskadry i 7 załóg ze 148 Dywizjonu. W trakcie przygotowania do operacji zakazano lotów nad Warszawę, pozwalając na loty nad południową Polskę. Mjr Arciukiewicz korzystając z tego, nakazał 4 polskim załogom lot nad Warszawę. Pozostali polecieli nad południową Polskę, nad województwa: łódzkie, kieleckie i lubelskie. Z akcji 5 samolotów nie powróciło do bazy. Jeden z samolotów – Halifax z 148 Dywizjonu, wykonujący jedenasty lot do Polski, został zestrzelony w walce powietrznej i spadł w miejscowości Niecew gmina Korzenna k/Nowego Sącza. Zginęło 7 członków załogi samolotu [8].
    • 8 sierpnia – na skutek intensywnych zabiegów polskiego rządu emigracyjnego wydano polskim załogom z 1586 Eskadry pozwolenie lotów nad Warszawę z zastrzeżeniem, że lotnicy będą latać na ochotnika.
    • 12 sierpnia – zezwolono na loty Anglikom i Południowoafrykańczykom,
    • 13 sierpnia – nad brzegiem jeziorka Kamionkowskiego w Warszawie (stara odnoga Wisły) rozbił się zestrzelony przed Niemców samolot Liberator ze 178 Dywizjonu Bombowego RAF. Z siedmiu członków załogi ocalał tylko pilot – ranny, którego Niemcy zabrali do szpitala. Wypalony przód samolotu wpadł do wody jeziorka, reszta samolotu leżała na lądzie. W 1988 kamień pamiątkowy poświęcony poległej załodze odsłoniła nad brzegiem jeziorka ówczesna premier Anglii Margaret Thatcher. W 1996 miejsce to odwiedziła królowa brytyjska Elżbieta II[9].
    • 14 sierpnia – angielska załoga z kpt. pil. Jimem McKenzie (nawigator – Dave Lambert i celowniczy Lawrence Toft) z bazy Brindisi nocą na samolocie Halifax 319 miała wykonać lot na zrzutowisko w Warszawie na Placu Napoleona. Po wylocie z bazy i godzinie lotu zostali ostrzelani i trafieni, kontynuując operację "Warszawa". Po przekroczeniu Karpat (za podpowiedzią polskiego oficera) prowadzili lot wzdłuż Wisły na wysokości 100 m, tak by artyleria niemiecka nie mogła ich namierzyć. Dotarli do Warszawy i pobliżu Starego Miasta dokonali zrzutu. Wrócili do bazy z postrzelanym jednym skrzydłem[10]
    • 10 września – Stalin wyraził zgodę na międzylądowanie amerykańskich i brytyjskich maszyn na terenach zajętych przez Armię Czerwoną.
    • 13 września – ostatni lot nad Warszawę w czasie powstania; wysłano dwie załogi, jedna została strącona nad Węgrami przez artylerię plot.
    • Od 1 sierpnia do 13 września 1586 Eskadra wykonała 54 loty nad Warszawę. Stracono 11 załóg.
    • 14 września – gen. K. Sosnkowski w uznaniu zasług i poświęcenia jakie nieśli Polscy lotnicy nadał 1586 Eskadrze tytuł „Obrońców Warszawy”.
    • 18 września – 8. Armia Powietrzna USA, po uzyskaniu zgody Stalina z 10 września o lądowaniu na terenach kontrolowanych przez Armię Czerwoną, zorganizowała wielką operacja „Frantic VII” nad Warszawę, w której 107 amerykańskich „Latających Fortec” zrzuciło nad miastem blisko 1250 zasobników z zaopatrzeniem, z tego tylko ok. 25% lądowało na teren kontrolowany przez powstańców. Wg Kajetana Bienieckiego 101 fortec, przy stracie 1 fortecy i trzech myśliwców, zrzuciło 1170 zasobników, zawierających: 2987 Stenów, 390 rkm-ów, 102 Piaty, 7070 granatów, 10 min, 7,3 ton plastyku, 3,2 ton lontów, amunicję, żywność i leki. Depeszą nr 1867 z 20 września gen. Bór pokwitował odbiór 228 zasobników, w tym 77 podjętych w walce[11].

Według J. Kirchmayera w okresie od 4 sierpnia – 18 września na Warszawę z Zachodu startowano w 11 terminach, w których dokonano 150 zrzutów, w których uczestniczyło 228 samolotów, powstańcy odebrali 45 zrzutów. Na Puszczę Kampinoską i na Las Kabacki w okresie od 4 sierpnia – 18 września na Warszawę z Zachodu startowano w 15 terminach, w których dokonano 44 zrzutów, w których uczestniczyło 68 samolotów, powstańcy i partyzanci odebrali 28 zrzutów. Razem Warszawa i bazy podmiejskie odebrały 73 zrzuty o wadze 104 ton, z czego 82,3 t. amunicji i uzbrojenia i ok. 2,7 t. żywności i lekarstw. Przyjęto 953 zasobniki i 347 paczek, z tego Warszawa przejęła 693 zasobniki i 180 paczek, w bazach podmiejskich 260 zasobników i 167 paczek. z 296 samolotów które wystartowały uległo zniszczeniu 34 tj. ok. 12%. [12]

Od września 1944, gdy 1 Armia Wojska Polskiego opanowała prawobrzeżną Warszawę, loty ze zrzutami broni, amunicji i żywności w płóciennych workach i zwykle bez spadochronów dla powstańców warszawskich wykonywali piloci 2 Pułku Nocnych Bombowców „Kraków” oraz sowieckiej 9 Gwardyjskiej Dywizji Nocnych Bombowców. Podporucznik Ryszard Zagórski – pilot z 2 Pułku Nocnych Bombowców „Kraków” wspominał [13]:

Worki zbożowe, broń, pepesze, amunicja, rusznice ppanc. z amunicją. To jest precyzyjny sprzęt! [...] A bez spadochronów dochodziły śmieci. To była czysta propaganda. W workach znajdowały się głównie suchary z razowego chleba, kasza jaglana i... amerykańskie konserwy, otrzymywane przez ZSRS od rządu USA w ramach programu lend-lease. Dodatkowym «urozmaiceniem» był biały tłuszcz niewiadomego pochodzenia, zwany przez powstańców «małpim».

Samoloty dokonujące zrzutów osłaniał z powietrza 1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego z polskiej 4 Dywizji Lotniczej. Według oficjalnych danych samoloty Armii Czerwonej i 1 Armii WP gen. Berlinga zrzuciły nad Warszawą zaopatrzenie o łącznej wadze ok. 150 ton, w tym 156 moździerzy, 505 rusznic ppanc., 1189 karabinów, 1478 pistoletów maszynowych oraz jedno działko ppanc. kal. 45 mm[14].

Według Jerzego Kirchmayera zrzuty sowieckie, zapoczątkowane 13/14 września 1944, kontynuowane były przez następne noce do 18 września, a po przerwie 18-21 września trwały nadal do nocy 28/29 września. Oddziały walczące podjęły 5 ckm i 10 tys. amunicji do nich, 700 pm z 60 tys. amunicji, 143 kbppanc z 4290 szt. amunicji, 48 granatników i 1729 granatów, 160 kb z 10 tys. amunicji, ok. 4000 granatów ręcznych inne zaopatrzenie to 50–55 ton, z tego 15 ton żywności[15]. W dniach 17–19 września 1944 lotnictwo sowieckie bombardowało Cytadelę Warszawską, z której Niemcy przypuszczali zmasowane ataki na okoliczne ulice opanowane przez powstańców[16].

Ostatnie loty do Polski

  • 1944[i]
    • w drugiej połowie września – brytyjskie Air Ministry zatwierdziło przekształcenie 1586 Eskadry Specjalnego Przeznaczenia w Dywizjon 319. Stan dywizjonu to 20 załóg oraz 16 samolotów.
    • w drugiej połowie września – wykonano 3 loty do Polski.
    • w październiku – załogi jeszcze 1586 Eskadry wykonały 23 samoloto-loty do Polski.
    • 7 listopada – Air Ministry przystało prośbę o zmianę nazwy z 319 na 301 Dywizjon do Zadań Specjalnych.
    • 18 listopada – wznowiono loty do Polski (były trudności z przelotem nad terytorium zajęty przez wojska sowieckie).
    • 22 listopada – miał miejsce kolejny lot.
    • 27 listopada – zaplanowany lot 12 samolotów został odwołany. Zaważyły o tym względy polityczne, ponieważ 301 Dywizjon latał również do innych rejonów Europy: głównie nad północne Włochy, do Austrii i Czechosłowacji.
    • 25 grudnia – wznowiono loty do Polski, poleciały 4 Liberatory oraz 1 Halifax.
    • 26 grudnia – poleciało 5 samolotów.
    • 27 grudnia – poleciało 5 samolotów.
    • 28 grudnia poleciało 10 samolotów. Była to ostatnia operacja z pomocą dla Polski[17].

Uwaga:

  1. a b c d wybrane aktywności Eskadry

Upamiętnienie

Loty lotników polskich i alianckich nad Polską zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, po 1990 r. napisem na jednej z tablic – "LOTY DO POLSKI 1941–1945".

Przypisy

  1. a b Gdański 1995 ↓, s. 4.
  2. Urbanowicz 1970 ↓, s. 284-295.
  3. Gawlikowski 2009 ↓, s. 4-13.
  4. Bieniecki 2005 ↓.
  5. a b Cynk ↓.
  6. Adam Sikorski, Było nie minęło z 18 lipca 2013, program TVP Historia.
  7. Iszkowski 2018 ↓, s. 77.
  8. Adam Sikorski, Było nie minęło z 1 sierpnia 2014 i 4 września 2014, program TVP Historia.
  9. Urzykowski 2015 ↓.
  10. Piwowarczuk 2014 ↓, s. 23.
  11. Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 306, ISBN 83-86225-10-6.
  12. Kirchmayer 1984 ↓, s. 541.
  13. Bartnicki 2017 ↓, s. 8.
  14. Sobczak 1975 ↓, s. 294.
  15. Kirchmayer 1984 ↓, s. 542.
  16. Majewski 2014 ↓, s. 4.
  17. Bieniecki 2007 ↓.

Bibliografia

  • Józef Urbanowicz (red.), Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 206–207.
  • Jerzy Cynk, Polskie Siły Powietrzne t-1.
  • Kazimierz Sobczak (red.), Encyklopedia II wojny światowej, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 284–295.
  • Jerzy Kirchmayer, Powstanie Warszawskie, 1984, s. 541–542.
  • Piotr Gawlikowski, Luftwaffe narzędzie terroru, Warszawa: Rzeczpospolita, dodatek nr 29, 26 września 2009, s. 4–13.
  • Jarosław Gdański, W ogniu II wojny światowej, Warszawa: Polska Zbrojna. Z księgi chwały polskich skrzydeł, 1995, s. 4.
  • Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie AK, Bellona, 2005.
  • Kajetan Bieniecki, Polskie załogi nad Europą 1941-1945. Polacy w operacjach specjalnych, Bellona, 2007, ISBN 978-83-11-10235-4.
  • Jerzy Majewski, Co się działo w czasie powstania. Cz. 6 Żoliborz i Wola. Gazeta Wyborcza, Stołeczna 2/3.08.2014, Warszawa: Agora, 2014, s. 4–5.
  • Maciej Piwowarczuk, Ewa Evart przedstawia. Powstanie Warszawskie. Zrobiliśmy tak, bo tak chcieliśmy zrobić., Agora, Gazeta Wyborcza nr 172.8204 z 26/27.07.2014, 2014, s. 23.
  • Tomasz Urzykowski, Wojsko przeszukuje jezioro Kamionkowskie, Warszawa: Agora, Gazeta Wyborcza z 20.10, 2015.
  • Marcin Bartnicki, Ochotnicy do piekła, „Historia Do Rzeczy”, Warszawa: Orle Pióro Sp. z o.o., 2017, s. 8, ISSN 2299-9515.
  • Jerzy Iszkowski, Powrót, Wacław Iszkowski, 2018, ISBN 978-83-947963-5-8.

Linki zewnętrzne

  • Informacje (on-line) nt. personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii (1940-1947) na stronie ListaKrzystka.pl
  • Wykaz operacji lotniczych – zrzuty osobowe i materiałowe dla Armii Krajowej na stronie elitadywersji.org
  • Wykaz zrzutów Cichociemnych na stronie elitadywersji.org

Media użyte na tej stronie

Flag of Germany (1935–1945).svg
National flag and merchant ensign of Germany from 1935 to 1945.
Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of the United States (1912-1959).svg
US Flag with 48 stars. In use for 47 years from July 4, 1912, to July 3, 1959.
POL Wojska Lotnicze.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Orzeł Sił Powietrznych RP