Lubart

Lubart
Dymitr Lubart Giedyminowicz
Ilustracja
Lubart, autorstwa Bartosza Paprockiego (1578)
Wizerunek herbu
Herb Giedyminowiczów
Książę połocki
Okres

od
do 1342

Książę włodzimierski i łucki
Okres

od 1342
do 1384

Książę halicko-wołyński
Okres

od 1340
do 1349

Książę halicko-wołyński
Okres

od 1350
do 1366

Książę halicko-wołyński
Okres

od 1371
do 1383

Dane biograficzne
Dynastia

Giedyminowicze

Data urodzenia

ok. 1312/15

Data śmierci

przed 1386

Ojciec

Giedymin

Matka

Jewna

Rodzeństwo
  • Jewnuta
  • Narymunt
  • Olgierd
  • Koriat
  • Kiejstut
  • Monwid
  • Witold
  • Dymitr Lubart, przed chrztem: Lubart (starorus. Луборт[a][1], ur. ok. 1312/15, zm. przed 1386[2]) – książę połocki, włodzimierski, łucki i halicko-wołyński. Jeden z synów Giedymina, a także członek rodziny Giedyminowiczów.

    Książę połocki do 1342, książę włodzimierski i łucki 1342–1384, książę halicko-wołyński 1340–1349, 1350–1366, 1371–1383, książę halicki 1340–1349.

    Historia

    Lubart, alternatywny portret nieznanego autorstwa (XX w.)

    Jego matką była Jewna (zm. 1344) i po niej został księciem połockim. Na chrzcie w obrządku prawosławnym otrzymał imię Dymitr.

    Według Jana Długosza w 1336 pustoszył Mazowsze[3]. Gdy 7 kwietnia 1340 bojarzy otruli księcia halicko-wołyńskiego Bolesława Jerzego ІІ Trojdenowicza[4], Lubart, według Stefana Marii Kuczyńskiego, opanował Wołyń jako mąż córki księcia włodzimierskiego Andrzeja II Juriewicza[3] (zdaniem Henryka Paszkiewicza, córki ostatniego księcia włodzimierskiego, prawdopodobnie Andrzeja[4]), według innych danych rościł pretensje do zwolnionego tronu księstwa, bowiem ze względu na (hipotetyczne) małżeństwo z córką księcia włodzimierskiego Andrzeja II, uważał siebie za jedynego spadkobiercę wymarłej linii książąt halickich. Ponadto siostra Lubarta Eufemia była żoną Bolesława Jerzego II. Do zbrojnego sporu o księstwo halicko-wołyńskie zapewne by nie doszło, gdyby nie śmierć (26 maja 1339) siostry Lubarta – polskiej królowej Aldony Anny, żony króla Kazimierza III Wielkiego, która była głównym łącznikiem pomiędzy Polską a Litwą. Na zaostrzenie konfliktu wpłynęła również śmierć ojca Lubarta Giedymina w 1341, utrzymującego poprawne stosunki z Polską.

    Po śmierci Giedymina, państwo litewskie podzielono pomiędzy jego synów: Monwida, Kiejstuta, Olgierda, Narymunta, Koriata, Jawnutę i Lubarta. Mimo że Giedymin wyznaczył Jawnutę jako władcę Wilna i swego następcę, Lubart z pozostałymi braćmi wspierał Olgierda w walce o władzę w Wilnie.

    Lubart założył między 1341 a 1382 na Wołyniu miasto o swoim imieniu Lubar nad rzeką Słuczą, i miał tu warowny zamek.

    W 1350 Lubart w czasie najazdu zniszczył Lwów i inne pobliskie miejscowości jakie napotkał w drodze z Wołynia. Gdy w czasie wyprawy króla Kazimierza został podpisany rozejm (najstarszy spisany i zachowany układ polsko-litewski), mający obowiązywać do 24 czerwca 1355, w którym podzielono m.in. Ruś Halicko-Włodzimierską, tak, że Polska otrzymała ziemię halicką, przemyską i sanocką, a Litwa: włodzimierską, łucką, bełską, chełmską i brzeską i Krzemieniec, należący do księcia Jerzego Narymuntowicza, (nazwanego „kondominium polsko-litewskim”), to układ ten nie utrzymał się długo, został zerwany przez ks. Lubarta. W kolejnym układzie pokojowym, z jesieni 1366, Lubart otrzymał tylko cześć księstwa: ziemię łucką i część ziemi włodzimierskiej, a do Polski przyłączono ziemię chełmską i bełską (obie oddając w lenno Jerzemu Narymuntowiczowi), pozostałą część ziemi włodzimierskiej otrzymał w lenno Aleksander Koriatowicz. Po śmierci Ludwika Węgierskiego w 1382, Lubart nie przystąpił już do walki, lecz odzyskał ziemię pokojowo, wykupując od starostów węgierskich Olesko, Horodło, Łopatyn, Krzemieniec, Peremil i Siestratyn.

    Lubart Dymitr zmarł przed 1386.

    Osoba pierwszej żony księcia Lubarta nie jest pewna. We wcześniejszej literaturze przyjmowano, że była to córka księcia halicko-wołyńskiego Bolesława II Jerzego i jego drugiej żony, inni historycy uważali, że była to córka księcia włodzimierskiego Andrzeja Halickiego, współcześnie wysuwany jest pogląd, że była nią córką kniazia Daniela Ostrogskiego[5]

    Drugą żoną księcia Lubarta była Olga, córka Konstantego Wasylowica, księcia rostowskiego, siostrzenica księcia moskiewskiego Siemiona Dumnego. Z tego małżeństwa miał trzech synów: Fiodora (Fedora, czyli Teodora[6]), Łazarza i Siemiona (Semena[6]).

    W 1386 syn Lubarta, książę włodzimierski i łucki Fedor Lubartowicz złożył hołd Władysławowi Jagielle i Jadwidze. Król polski rozpoczął ograniczanie jego władzy: spod władzy Fedora wyłączono część księstwa, zarządzaną przez Fedora Daniłowicza (Ostrogskiego) i zmieniono w bezpośrednie lenno Polski.

    W 1387 odebrano Fedorowi Lubartowiczowi ziemię łucką na rzecz Witolda.

    Zobacz też

    Uwagi

    1. Wym. pol.: Lubort.

    Przypisy

    1. Narbutt 1846 ↓, s. 18.
    2. Tęgowski, s. 305.
    3. a b Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr, s. 576.
    4. a b Henryk Paszkiewicz: Bolesław (†1340). W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2: Beyzym Jan – Brownsford Marja. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1936, s. 270–271.
    5. Tęgowski, s. 235-237.
    6. a b Kuczyński, s. 576.

    Bibliografia

    • Stefan M. Kuczyński: Lubart Dymitr. [W:] Polski Słownik Biograficzny. Т. XVII. Zeszyt 4. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk : Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 576-577.
    • Jan Tęgowski: Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów. Poznań – Wrocław, 1999.

    Media użyte na tej stronie

    Lubart. Любарт (1578).jpg
    Уяўны партрэт князя Любарта (Lubarta), сына вялікага князя Гедзіміна (Giedzimin)
    Facial Chronicle - b.08, p.077 - Wedding of Lubord of Volyn.jpg

    ЛИЦЕВОЙ ЛЕТОПИСНЫЙ СВОД

    В том же году к великому князю Семену Ивановичу прислал из Волыни князь Люборд Гедиминович, прося за себя племянницу его, дочь князя Константина Борисовича Ростовского. И он отдал за него племянницу

    свою в Волынь.
    Наримунт, Евнутий, Кейстут, Кориад, Любарт, Монтивид.png
    Autor: Лицевой летописный свод, Licencja: CC BY-SA 4.0
    Narimunt, Eunutius, Keistut, Coriad, Lubart, Montivid
    COA of Gediminaičiai dynasty Lithuania.svg
    COA of Gediminaičiai dynasty Lithuania