Lubcz (osiedle typu miejskiego)

Lubcz
Ilustracja
Zamek w Lubczu w 2018
Herb
Herb
Państwo

 Białoruś

Obwód

grodzieński

Wysokość

142 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności


1200[1]

Kod pocztowy

231425

Położenie na mapie Białorusi
Ziemia53°45′07″N 26°03′26″E/53,751944 26,057222
Portal Białoruś

Lubcz (biał. Любча, do XIX w. określane też jako Lubecz) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, rejon nowogródzki, obwód grodzieński nad rzeką Niemen, 23 km od Nowogródka; 1,2 tys. mieszkańców (2010).

Siedziba parafii prawosławnej pw. św. Proroka Eliasza[2].

Nazwa

W XVI i XVII w. miasto było nazywane w dokumentach zawsze jako Lubecz (tak samo jak Lubecz nad Dnieprem). W XIX wieku pojawiła się rosyjska nazwa Ljubcza, a w brzmieniu polskim Lubcz[3].

Historia

Najstarszy zbiór polskich przysłów Proverbiorum Polonicorum wydany przez Salomona Rysińskiego po łacinie i po polsku w Lubczy w 1618[4]

3 maja 1499 Aleksander Jagiellończyk nadał dwór Lubcz podskarbiemu Teodorowi Chreptowiczowi. Miasteczko powstało niedługo przed 1528, na co wskazuje dokument króla Zygmunta Starego wspominający o udzielonym wcześniej przez niego zezwoleniu na prowadzenie targu. W 1528 Lubcz kupił wojewoda Olbracht Gasztołd, a w 1574 Jan Kiszka. Odbywały się tu synody braci polskich[5]. 15 kwietnia 1590 na prośbę Jana Kiszki, król Zygmunt III Waza nadał osadzie prawa miejskie magdeburskie. W 1606 za pośrednictwem Anny z Kiszków Radziwiłłowej miasto stało się własnością rodu Radziwiłłów, którzy byli jego właścicielami do XIX w. Ponowny przywilej nadania praw miejskich wydał król Władysław IV 22 marca 1644. W tym samym roku wymieniono istnienie w mieście 144 posesji. W pierwszej połowie XVII wieku istniała w miasteczku drukarnia radziwiłłowska oraz kalwiński zbór. W 1647 roku istniał most przez Niemen. Miasteczko zostało zniszczone w 1655 przez Kozaków.

Od 1795 w zaborze rosyjskim. W latach 1918–1939 ponownie w granicach Polski. W latach 1941–1944 pod okupacją niemiecką. Od 1945 w ZSRR.

Zabytki

Miasto i zamek w XVII wieku
Rynek w pocz. XX wieku
  • Zamek z XVI/XVII wieku wzniesiony na skarpie nad rzeką Niemen. Zamek w miejscu dworu zbudował prawdopodobnie Jan Kiszka ok. 1581, a prace budowlane, z uwagi na niejasną sytuację własnościową, były prowadzone do początków XVII w. W 1606 dobra trafiły ponownie w ręce Radziwiłłów (w osobie Krzysztofa II Radziwiłła), których własnością pozostały do początku XIX w. Zamek w pierwszej połowie XVII w. miał plan regularnego czworoboku z czterema wieżami i jednym murowanym skrzydłem. W czasie IV wojny polsko-rosyjskiej w 1655 zamek zniszczyli Kozacy Iwana Zołotareńki. W XVIII w. zamek uległ dalszemu zniszczeniu. Przy wykorzystaniu rozbieranych starych murów, w latach 1864–1870 od strony Niemna, wybudowano pałac neogotycki, który został zniszczony podczas I wojny światowej i częściowo odbudowany w czasach II RP. Po 1945 władze radzieckie przebudowały pałac w stylu klasycystycznym na szkołę.
Zamek w Lubczu w 2009

niezachowane:

  • Zbór braci polskich z muru pruskiego
  • Brama miejska z cegły z muru pruskiego z XVII w. przy ul. Nowogródzkiej
  • Brama miejska z cegły z muru pruskiego z XVII w. przy ul. Haczykowskiej
  • Drukarnia ariańska z XVII w.

Przypisy

  1. Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
  2. ХРАМ В ЧЕСТЬ СВЯТОГО ПРОРОКА БОЖИЯ ИЛЬИ. eparhia.by. [dostęp 2021-02-22]. (ros.).
  3. Stanisław Aleksandrowicz Opis zabudowy Lubcza 1644 r., s. 619.
  4. Proverbiorum polonicorum... centuriae decem et octo, Lubcz 1618, drukarnia P. Blastus Kmita, wyd. następne (według Estreichera): pt. Przypowieści polskie, Kraków 1619.
  5. Synody Arjan Polskich, Stanisław Szczotka s. 36. omen.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-17)]..

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Proverbiorum Polonicorum a Solomone Rysinio.jpg
Salomon Rysiński, "Proverbiorum Polonicorum a Solomone Rysinio collectorum centuriae decem et octo", Lubecae ad Chronum : in Officina Petri Blasti Kmitae, 1618.
BLR Lyubcha 17thc.jpg
Castle and town Lyubcha, 17th c. view
BIA Lubcz COA.png
Herb osiedla tupu miejskiego Lubcz.
Lubcza.jpg
Autor: Petro Vlasenko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lubcha Castle, Belarus.