Lubelski Lipiec 1980

Pomnik Lubelskiego Lipca w Lublinie

Strajki lubelskie 1980, Lubelski Lipiec, Świdnicki Lipiec – fala strajków i protestów pracowniczych, które w dniach 8-24 lipca 1980 objęły ponad 150 zakładów pracy na Lubelszczyźnie, z czego 91 w Lublinie^[1][2]. Pracownicy domagali się cofnięcia podwyżek cen artykułów żywnościowych, podwyżek płac, poprawy warunków pracy oraz w kilku przypadkach niezależności działania związków zawodowych. W WSK Świdnik i w FSC Lublin protesty zakończyły się pisemnymi porozumieniami robotników z władzami. Protesty określane mianem Lubelskiego Lipca 1980 otworzyły drogę do lepiej przygotowanych i przeprowadzonych strajków sierpniowych na Wybrzeżu.

Strajki rozpoczęły się w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego Świdnik na Wydziale Obróbki Mechanicznej 8 lipca 1980 roku, a ich bezpośrednią przyczyną była podwyżka cen żywności. Strajk w WSK zakończył się 11 lipca podpisaniem pierwszego porozumienia między pracownikami reprezentowanymi przez "komitet postojowy" a władzą, jakie zawarto w lecie 1980 roku.

Protesty rozszerzyły się na zakłady pracy w Lublinie i na całej Lubelszczyźnie. Pracę przerwano między innymi w największych zakładach regionu Polmozbyt Lublin, Fabryka Maszyn Rolniczych „Agromet” w Lublinie, Lubelskie Zakłady Naprawy Samochodów w Lublinie, Zakład Naprawczo-Produkcyjny Mechanizacji Rolnictwa w Lublinie, Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie, Zakłady Azotowe Puławy w Puławach, Zakłady Eda w Poniatowej, KWK w Bogdance, Fabryka Łożysk Tocznych w Kraśniku, Polskie Koleje Państwowe w Lublinie, Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji w Lublinie.

Lubelska prasa nie informowała o strajkach. Od 9 lipca Radio Wolna Europa systematycznie nadawało o nich informacje. Zwłaszcza strajk kolei był dotkliwy dla władz, a miasto bardzo odczuło strajk komunikacji miejskiej od 18 lipca. Do 20 lipca podpisano porozumienia między poszczególnymi strajkującymi zakładami pracy a stroną rządową, w których obiecano podwyżkę płac.

Z powodu strajków w regionie nie odbyły się obchody Narodowego Święta Odrodzenia Polski (22 lipca), rocznicy ogłoszenia Manifestu PKWN.

Upamiętnienie

„Rondo Lubelskiego Lipca 80" w Lublinie

Wystawa "Przed sierpniem był lipiec” na Placu Litewskim w Lublinie w 40 rocznicę Lubelskiego Lipca 1980.

Wydarzenia Lubelskiego Lipca 1980 r. upamiętniał drewniany pomnik odsłonięty w pierwszą rocznicę strajków 10 lipca 1981. Pomnik usytuowany na terenie nieistniejących Lubelskich Zakładów Naprawy Samochodów przy Drodze Męczenników Majdanka w Lublinie. W 30-tą rocznicę wybuchu strajków Lubelskiego Lipca niszczejący pomnik zastąpiono Krzyżem Wdzięczności projektu Tomasza Bielaka^[1].

W 25 rocznicę strajków na lubelskiej kolei, w ramach projektu artystyczno-edukacyjnego „wagon.lublin.pl” specjalnym wagonem, śladami polskiego lata '80 objechał Polskę zespół młodych artystów, dziennikarzy i animatorów związanych z Akademią Obywatelską działającą przy Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN". Akcję powtórzono w 30 rocznicę powstania „Solidarności”.^[3]

Wydarzenia roku 1980 na Lubelszczyźnie upamiętnia także „Rondo Lubelskiego Lipca 80" w Lublinie. Imię Lubelskiego Lipca nosi również Szkoła Podstawowa nr 40 im. przy ulicy Róży Wiatrów 9 w Lublinie.

Wydarzenia Lipca 1980 relacjonuje film dokumentalny Grzegorza Linkowskiego "Przed Sierpniem był Lipiec" z 2000 roku.^[4]

W 40 rocznicę strajków na Placu Litewskim w Lublinie zaprezentowano wystawę „Przed sierpniem był lipiec” upamiętniającą strajki.^[5]

Przypisy

Bibliografia

• Marcin Dąbrowski. Lubelski lipiec 1980. Lublin: Norbertinum, 2006
• Stąd ruszyła lawina... Lublin: Region Środkowowschodni NSZZ  "Solidarność" 1980-1989, pod red. Pawła Gacha, Norbertinum, Lublin 2006
• Scriptores nr 45 (2015): Lublin – Drogi do wolności. T. 6 : Lubelski Lipiec '80. Lublin: Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", 2015

Linki zewnętrzne

• Szlak Lubelskiego Lipca
• Lubelski Lipiec '80
• Encyklopedia Solidarności. encysol.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)].
• Scriptores nr 45 (2015): Lublin – Drogi do wolności. T. 6 : Lubelski Lipiec '80