Lubelszczyzna

Lubelszczyzna
Herb
Herb
Położenie województwa lubelskiego
Państwa

 Polska

Stolica

Lublin

Ważniejsze miejscowości

Puławy, Łuków, Siedlice, Kazimierz Dolny

Lubelszczyznakraina historyczna, położona nad prawym brzegiem Wisły, w dorzeczu rzeki Wieprz. Region stanowi północno-wschodnią część Małopolski.

Nazwa

Określenie regionu używane jest w zależności od kontekstu: w odniesieniu do ziemi lubelskiej (średniowiecze), województwa lubelskiego z lat 1474–1795 lub do późniejszych województw lubelskich. Po 1999 r. instytucje samorządowe pod nazwą Lubelszczyzna określają obecne województwo lubelskie i stosują je zamiennie (synonim)[1][2].

W literaturze historycznej nazwą Lubelszczyzna określa się historyczne województwo lubelskie istniejące w latach 1474–1795[3], którego obszar różnił się od obszaru współczesnego województwa lubelskiego. Lubelszczyzna w tym ujęciu stanowi północno-wschodnią część Małopolski. Graniczy z ziemią sandomierską na zachodzie, Mazowszem na północnym zachodzie, Podlasiem (wraz z Podlasiem Południowym) na północnym wschodzie oraz Grodami Czerwieńskimi/Rusią Czerwoną na wschodzie.

Historia

W 1474 r. król Kazimierz IV Jagiellończyk wydzielił z ówczesnego województwa sandomierskiego nowe – województwo lubelskie, w skład którego weszły tereny ziemi lubelskiej i ziemi łukowskiej.

Protestantyzm na Lubelszczyźnie pojawił się dopiero w drugiej połowie XVI w., jednak ten region Polski szybko stał się jednym z najważniejszych ośrodków kalwinizmu i arianizmu aż do połowy XVII w., kiedy zwyciężyła kontrreformacja. Działała tu jedna z gmin braci polskich, której przedstawicielem był Jan Niemojewski, a ministrem zboru Marcin Czechowic.

Po III rozbiorze w 1795 Lubelszczyzna znalazła się pod panowaniem Austrii. W 1809 region został włączony do Księstwa Warszawskiego. W 1815 znalazło się w Królestwie Kongresowym w zaborze rosyjskim, w 1837 Lublin został stolicą guberni lubelskiej.

W 1801 Izabela Czartoryska założyła w Świątyni Sybilli w Puławach pierwsze polskie muzeum. W 1831 miało stoczono na Lubelszczyźnie kilka bitew powstania listopadowego.

W 1877 zbudowano pierwsze połączenie kolejowe. Podczas I wojny światowej rosyjski odwrót i zajęcie regionu przez wojska niemieckie i austro-węgierskie w lecie 1915 ostatecznie zakończyło rosyjskie rządy na Lubelszczyźnie.

Miasta

Miasta historycznej Lubelszczyzny (w granicach województwa lubelskiego I RP):

Lp.MiastoPopulacjaPowierzchniaWojewództwoStatus w I RP
1.POL Lublin COA 1.svg Lublin334 681147,45 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie, wojewódzkie, powiatowe
2.POL Siedlce COA.svg Siedlce77 64531,86 km²POL województwo mazowieckie flag.svg mazowieckiemiasto szlacheckie
3.POL Puławy COA.svg Puławy46 66450,49 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiewieś szlachecka
4.POL Świdnik COA.svg Świdnik39 13620,35 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiewieś królewska
5.POL Kraśnik COA.svg Kraśnik36 87025,52 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
6.POL Łuków COA.svg Łuków29 17035,75 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie, powiatowe
7.POL Biłgoraj COA.svg Biłgoraj26 32921,1 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
8.POL Lubartów COA.svg Lubartów21 82813,91 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
9.POL Łęczna COA.svg Łęczna18 82019 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
10.POL Radzyń Podlaski COA.svg Radzyń Podlaski15 18222,31 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
11.POL Janów Lubelski COA.svg Janów Lubelski11 66114,8 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
12.POL Parczew COA.svg Parczew10 6488,05 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie
13.POL Poniatowa COA.svg Poniatowa898015,26 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskie
14.POL Opole Lubelskie COA 1.svg Opole Lubelskie838815,12 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
15.POL Bełżyce COA.svg Bełżyce647723,46 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
16.POL Bychawa COA.svg Bychawa48556,69 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
17.POL Nałęczów COA.svg Nałęczów375313,82 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskie
18.POL Kock COA.svg Kock327316,78 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
19.POL Zaklików COA.svg Zaklików292911,42 km²POL województwo podkarpackie flag.svg podkarpackiemiasto szlacheckie
20.POL Piaski COA.svg Piaski25738,43 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskie
21.POL Annopol COA.svg Annopol24887,75 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiewieś szlachecka
22.POL Kazimierz Dolny COA.svg Kazimierz Dolny253030,44 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie
23.POL Ostrów Lubelski COA.svg Ostrów Lubelski211029,77 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie
24.POL gmina Urzędów COA 1.svg Urzędów169412,91 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto królewskie, powiatowe
25.POL Frampol COA.svg Frampol14324,67 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskie
26.POL Modliborzyce COA.svg Modliborzyce14597,90 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie
27.POL gmina Józefów nad Wisłą COA.svg Józefów nad Wisłą9203,65 km²POL województwo lubelskie flag.svg lubelskiemiasto szlacheckie

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Położenie regionu. Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie. [dostęp 2011-06-05].
  2. Lubelszczyzna – trzy lata w Unii Europejskiej. Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie. [dostęp 2011-06-05].
  3. Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 10-13, seria: Dzieje Lubelszczyzny. ISBN 83-01-03443-2.

Media użyte na tej stronie

POL województwo podkarpackie flag.svg
Flaga województwa podkarpackiego
Celejów2.jpg
Autor: Lotek70, Licencja: CC0
Pałac w Celejowie
Pałac, Puławy.jpg
Autor: Krzysztof Kosowski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Puławy, pałac, XVII, XIX
Pulawy Sybil Temple west side wide view.jpg
Autor: Lukke, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wide view of Sybil Temple in Pulawy, Poland. Mounted from 4 vertical photos taken by Canon A540.
Radzyń Podlaski9.JPG
Autor: Krystian Cieślik, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Radzyń Podlaski, zespół pałacowy Potockich, XVII/XVIII
POL Świdnik COA.svg
Herb Świdnika
Kock-palac jablonowskich-frontal.jpg
Autor: Jackowy, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kock Pałac Jabłonowskich
POL Biłgoraj COA.svg
Biłgoraj (Polish town) coat of arms.
Kościół Marii Magdaleny w Łęcznej.jpg
Autor: Tomasz Zugaj, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół - siedziba parafii św. Marii Magdaleny w Łęcznej, woj. lubelskie.
Stare miasto Lublin.jpg
Autor: Pankrzysztoff, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Lublin, układ urbanistyczny Starego Miatra i śródmieścia
Lublin Dominikanie.jpg
Kościół dominikanów w Lublinie widziany z Rynku Starego Miasta.
PL Lublin Katedra1.jpg
Autor: Nutaj, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Archikatedra Lubelska - fasada po remoncie
A412 Zespół pałacowy Gościeradów 4 rs.jpg
Autor: Fotonews, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Gościeradów - zespół pałacowy: pałac (zabytek nr rejestr. A/412)
POL Zaklików COA.svg
Herb miasta Zaklików
Kock kościół Wniebowzięcia NMP 1.JPG
Autor: Danuta Ruminowicz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kock, kościół par. pw. Wniebowzięcia NMP, 1779-1790
SIEDLCE-0002.JPG
Autor: Antekbojar, Licencja: CC0
Poczta Polska.
POL Nałęczów COA.svg
Herb miasta Nałęczów
St. Anne church, Kazimierz Dolny.JPG
Autor: Cancre, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Anny w Kazimierzu Dolnym
Pałac Ogińskich w Siedlcach 2.jpg
Autor: Janusz Wilczyński, Licencja: CC BY 3.0
Siedlce, Pałac Ogińskich
2013 Holy Trinity church in Radzyń Podlaski - 01.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kościół pw Świętej Trójcy w Radzyniu Podlaskim, po lewej stronie świątyni malutki budynek zabytkowej plebanii, w trakcie remontu
Kościół NMP w Kraśniku 2.jpg
Autor: Epegeiro, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kraśnik, ul. Kościuszki 4 / Klasztorna - zespół klasztorny kanoników regularnych (XV-XVI):
- kościół, ob. par. p.w. Wniebowzięcia NMP
- klasztor
- kaplica p.w. św. Jacka (k. XVIII)
- dzwonnica (XVII)
- cmentarz
- zabudowania gospodarcze (XVIII-XX)
zabytek nr rejestr. A/482 z 22.04.1970
Lubartów, lubelskie, Poland - Palace of Sanguszko family - panoramio - MARELBU.jpg
(c) MARELBU, CC BY 3.0
Lubartów, lubelskie, Poland - Palace of Sanguszko family
Lubelszczyzna.png
Autor: Adik86, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa historycznej Lubelszczyzny