Lublin R.XI

Lublin R.XI
Ilustracja
Prototyp Lublin R.XI
Dane podstawowe
PaństwoII Rzeczpospolita Polska
ProducentZakłady Mechaniczne Plage i Laśkiewicz
KonstruktorJerzy Rudlicki
Typsamolot pasażerski
Konstrukcjagórnopłat o konstrukcji mieszanej
Załoga2 (1)
Historia
Data oblotu8 lutego 1930
Wycofanie ze służby1931
Liczba egzemplarzy1
Liczba wypadków2
Dane techniczne
Napęd1 silnik gwiazdowy Wright Whirlwind J-5
Moc162 kW (220 KM)
Wymiary
Rozpiętość15 m
Długość9,6 m
Wysokość2,6 m
Powierzchnia nośna30 m²
Profil skrzydłaClark Y
Masa
Własna1210 kg
Użyteczna733 kg
Startowa1943 kg
Zapas paliwa450 l
Osiągi
Prędkość maks.185 km/h
Prędkość przelotowa168 km/h
Prędkość minimalna90 km/h
Prędkość wznoszenia1,8 m/s
Pułap2800 m
Zasięg730 km
Współczynnik obciążenia konstrukcji7,8
Dane operacyjne
Liczba miejsc
4 (5)
Użytkownicy
PLL LOT

Lublin R.XI – polski sześciomiejscowy samolot pasażerski marki Lublin w układzie górnopłatu z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, konstrukcji inż. Jerzego Rudlickiego, zbudowany w Zakładach Mechanicznych Plage i Laśkiewicz w Lublinie. Prototyp został oblatany 8 lutego 1930 roku i testowany w PLL LOT, jednak z powodu uszkodzenia samolotu podczas prób i niższych od zakładanych osiągów nie podjęto jego produkcji seryjnej. Jedyny egzemplarz samolotu rozbił się w lipcu 1931 roku i już nie został naprawiony.

Historia

Lublin R.XI (z prawej) i R.IX (z lewej) na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu.

Na początku 1929 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na projekt lekkiego samolotu pasażerskiego do komunikacji lokalnej i przewozu poczty, w celu zastąpienia używanych na krajowych liniach lotniczych maszyn Junkers F.13[1][2]. Specyfikacja konkursu powstała na zamówienie PLL LOT, przy dużej presji ze strony Ministerstwa Komunikacji, Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej i opinii publicznej naciskających na wprowadzenie do eksploatacji w polskich liniach lotniczych samolotów krajowej produkcji[2]. Do konkursu przystąpiły m.in. Podlaska Wytwórnia Samolotów, z zaprojektowanym przez inżynierów Stanisława Cywińskiego i Jarosława Naleszkiewicza samolotem oznaczonym PWS-21 oraz Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz z konstrukcją inż. Jerzego Rudlickiego, Lublinem R.XI[1][2]. Koncepcja opracowanego w Lublinie samolotu wzorowana była na produkowanym ówcześnie na licencji Fokkerze F.VIIb, a w pracach nad nią wziął udział także inż. Jerzy Teisseyre[1]. Według projektu samolot miał mieć masę własną 966 kg, osiągać prędkość maksymalną 215 km/h (i przelotową 188 km/h) oraz pułap 6000 metrów i zasięg 1000 km[1]. Przy budowie maszyny wykorzystano w większości wytwarzane w kraju surowce: drewno sosnowe, świerkowe, sklejkę brzozową i rury stalowe[3][4].

Prototyp, ze znakami rejestracyjnymi SP-ACC (należącymi wcześniej do RWD-1) został oblatany 8 lutego 1930 roku na fabrycznym lotnisku w Lublinie przez Władysława Szulczewskiego[1][5]. Samolot okazał się stabilny w powietrzu, miał dobre właściwości lotne i niezłe osiągi[2]. W dniach 7–8 marca tego roku R.XI przeszedł pomyślnie w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa próby statyczne, uzyskując lepszą ocenę niż konkurencyjny PWS-21 bis[1][2]. W czerwcu Lublin R.XI został przekazany PLL LOT na próby, które jednak zostały po wykonaniu kilku lotów przerwane z powodu uszkodzenia płatowca w wyniku kolizji z samolotem sportowym na lotnisku mokotowskim[1][6].

W lipcu i sierpniu 1930 roku samolot został zaprezentowany publiczności na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu (m.in. wraz z Lublinem R.IX, PWS-20T i Fokkerem F.VIIb/3m)[7]. Po wykonanej w wytwórni naprawie samolot w połowie 1931 roku wykonał jeszcze kilka lotów próbnych, do czasu rozbicia w lipcu tego roku przez pilota J. Rzewnickiego na skutek przeciągnięcia w czasie startu[1][8]. Uszkodzonego samolotu już nie naprawiono i został skasowany[1].

Samolot miał znacznie większą masę własną niż projektowana (o prawie 250 kg), co pociągnęło za sobą spadek osiągów (prędkości maksymalnej, przelotowej, zasięgu i pułapu)[1]. Ponieważ PLL LOT nie przyjął do eksploatacji również konkurencyjnego PWS-21, Plage i Laśkiewicz oraz PWS złożyły skargę do Ministerstwa Komunikacji na wygórowane parametry specyfikacji konkursu przygotowane przez linię lotniczą[8]. Uwzględniając to, Ministerstwo podpisało z obiema firmami umowy na budowę ulepszonych konstrukcji, w wyniku czego powstały samoloty Lublin R.XVI i PWS-24[1][8].

Łączny koszt budowy Lublina R.XI i dwóch prototypów Lublina R.XVI wyniósł 452 500 złotych[9].

Opis konstrukcji i dane techniczne

Lublin R.XI był jednosilnikowym, sześciomiejscowym samolotem pasażerskim o konstrukcji mieszanej, w układzie wolnonośnego górnopłatu[10][11]. Kadłub tworzyła kratownica ze spawanych rur stalowych, kryta płótnem z wyjątkiem przodu, pokrytego blachą duralową[10]. Przednia część kratownicy była wykrzyżowana rurami, a tylna drutem stalowym[10]. Kabina załogi dwumiejscowa, zakryta, umieszczona przed płatem, z drzwiami z obu stron kadłuba, z miejscami obok siebie; wyposażona była w podwójne sterownice, składające się z wolantu, orczyka i pedałów do sterowania hamulcami kół[5][10]. Miejsce po prawej stronie obok pilota nominalnie było przeznaczone dla mechanika, można było jednak zabrać w jego miejsce dodatkowego, piątego pasażera[8][10]. Wentylowana i ogrzewana za pomocą radiatora gazowego kabina pasażerska miała wysokość 1,5 metra i szerokość 1,3 metra i wyposażona była w dwa fotele i dwumiejscową kanapę[5][12]. Do kabiny prowadziła para drzwi umieszczona z lewej strony kadłuba, z prawej pasażerowie mieli do dyspozycji opuszczane okna[5][10]. Za kabiną pasażerską znajdował się bagażnik i miejsce na pocztę, z drzwiczkami z prawej strony samolotu[9][10].

Płat o obrysie eliptycznym, trójdźwigarowy z podłużnicami między dźwigarami, niedzielony, konstrukcji drewnianej z 48 żebrami ze sklejki, kryty w całości sklejką brzozową o grubości 1÷4 mm[4][10]. Skrzydło miało rozpiętość 15 metrów, powierzchnię nośną 30 m² i masę 350 kg, a do kadłuba zamocowane przy pomocy czterech sworzni[10]. Cięciwa płata wynosiła 2,7 metra; zastosowano profil Clark Y o grubości 17%[8][10]. Wydłużenie płata wynosiło 7[4][8]. Niekompensowane lotki o wąskiej cięciwie i powierzchni 1,67 m² każda zamontowane były na łożyskach kulkowych[4][8]. Obciążenie powierzchni wynosiło 65 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7,8[10].

Długość samolotu wynosiła 9,6 metra, a wysokość 2,6 metra[10]. Masa własna płatowca wynosiła 1210 kg (z wyposażeniem 1310 kg), masa użyteczna 733 kg, zaś masa całkowita (startowa) 1943 kg[10]. Usterzenie klasyczne, spawane z rur stalowych, kryte płótnem, z przestawialnym w locie w zakresie od -4° do +5° statecznikiem pionowym o powierzchni 1,062 m² i podpartym zastrzałami statecznikiem poziomym o powierzchni 2,83 m²; niekompensowane stery kierunku (o powierzchni 0,848 m²) i wysokości (o powierzchni 1,72 m²) mogły być wychylane o kąt ±22°[4][8]. Napęd sterów i lotek odbywał się za pomocą linek i bloczków[4][10]. Podwozie dwukołowe, trójgoleniowe, o rozstawie kół 2,7 metra, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi i hamulcami pneumatycznymi (koła były skrętne)[9][10]. Z tyłu znajdowała się wykonana z blachy duralowej płoza ogonowa, amortyzowana sznurem gumowym[10]. Podczas zimy istniała możliwość zastąpienia kół nartami[8][9].

Napęd stanowił chłodzony powietrzem 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Wright Whirlwind J-5 produkcji Polskich Zakładów Škody o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) przy 1800 obr./min, mocy startowej 240 KM i masie 250 kg, napędzający stałe, metalowe, dwułopatowe śmigło ciągnące Standard Steel[8][10]. Odczepiane łoże silnika wykonane zostało ze spawanych rur stalowych, osłona silnika NACA z blachy duralowej[3][10]. Silnik oddzielony był od reszty kadłuba podwójną aluminiowo-azbestową ścianą ogniową[4][5]. Obciążenie mocy wynosiło 8,9 kg/KM[10]. Umieszczone w płacie główne zbiorniki paliwa miały pojemność 300 litrów; pod fotelami mieścił się dodatkowy zbiornik mieszczący 150 litrów (osłonięty ścianą ogniową), z możliwością jego awaryjnego zrzutu[13][a].

Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 185 km/h, prędkość przelotowa 168 km/h, zaś prędkość minimalna 90 km/h[10]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 45÷50 litrów/h[14]. Maszyna osiągała pułap 2800 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 1,8 m/s[10]. Zasięg wynosił 730 km[10][11].

Malowanie

Prototyp samolotu Lublin R.XI pomalowany był następująco: kadłub, osłona silnika, śmigło i usterzenie w kolorze srebrnym, z wyjątkiem pomalowanych na ciemnoczerwono przodu, spodu i grzbietu kadłuba, krawędzi natarcia skrzydeł i usterzenia oraz pasów na kadłubie; skrzydło miało naturalny kolor sklejki, pokrytej bezbarwnym lakierem[11][14].

Uwagi

  1. ↑ Normalnie samolot zabierał zapas 200 litrów paliwa, a zamiast zbiornika kadłubowego można było zabrać wyrzucany na spadochronie worek z pocztą[8][14].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Glass 2004 ↓, s. 205.
  2. ↑ a b c d e Cynk 1971 ↓, s. 292.
  3. ↑ a b Majewski 2008 ↓, s. 37.
  4. ↑ a b c d e f g Lublin R XI 1930 ↓, s. 30.
  5. ↑ a b c d e Majewski 2009 ↓, s. 153.
  6. ↑ Cynk 1971 ↓, s. 292-293.
  7. ↑ NAC ↓.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k Cynk 1971 ↓, s. 293.
  9. ↑ a b c d Majewski 2009 ↓, s. 155.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Glass 2004 ↓, s. 206.
  11. ↑ a b c Jońca 1986 ↓, s. 26.
  12. ↑ Lublin R XI 1930 ↓, s. 31.
  13. ↑ Glass 2004 ↓, s. 206-207.
  14. ↑ a b c Glass 2004 ↓, s. 207.

Bibliografia

  • Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
  • Adam Jońca: Samoloty linii lotniczych 1919-1930. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tom 2. ISBN 83-206-0485-0.
  • Lublin R XI. „Lot Polski”. Nr 4 (79). VIII, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. 
  • Mariusz Wojciech Majewski: Przemysł lotniczy w Lublinie 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2009. ISBN 978-83-61529-31-6.
  • Mariusz Wojciech Majewski: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2008. ISBN 978-83-922944-5-0.
  • Międzynarodowa Wystawa Komunikacji i Turystyki w Poznaniu. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-21].

Linki zewnętrzne

Ciąg oznaczeń samolotów Lublin, produkcji Zakładów Mechanicznych Plage i Laśkiewicz

II Rzeczpospolita

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Lublin R-XI.jpg
Samolot "Lublin R. XI" polskiej konstrukcji, wyprodukowany w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie dla komunikacji pasażerskiej.
Lublin R-IX & R-XI.jpg
Samoloty Lublin R-IX (z lewej) i Lublin R-XI (z prawej) na stoisku Zakładów Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu.