Lubomierz (powiat limanowski)

Lubomierz

wieś
(c) Maniel z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0 Panorama Lubomierza. Widok z Jaworzynki
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Mszana Dolna
Wysokość	550–760[1] m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	2169[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-736[3]
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0452386
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mszana Dolna Lubomierz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lubomierz
Położenie na mapie województwa małopolskiego Lubomierz
Położenie na mapie powiatu limanowskiego Lubomierz
49°36′45″N 20°11′42″E/49,612500 20,195000

Kościół w Lubomierzu o konstrukcji zrębowej

Szkoła podstawowa w Lubomierzu

Kaplica na przełęczy Przysłop

Lubomierz – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Nazwa

Istnieją w tradycji trzy sposoby wyjaśnienia pochodzenia nazwy Lubomierz:

• od nazwiska założyciela wsi Sebastiana Lubomirskiego;
• od imienia jego ukochanej (Luba);
• od słów Lubomirskiego: „Lubo mierz chłopom ziemię”, które wypowiedzieć miał przy podziale gruntów po uwłaszczeniu chłopów.

Położenie geograficzne

Miejscowość położona jest w dolinie rzeki Mszanka, w dwóch regionach geograficznych: w Beskidzie Wyspowym (prawe zbocza doliny Mszanki) i w Gorcach (lewe zbocza Mszanki)^[4]. Od granicy z Mszaną Górną i Łętowem ciągnie się we wschodnim kierunku po przełęcz Przysłop (750 m), a także po drugiej stronie tej przełęczy aż po osiedle Rzeki znajdujące się już w dolinie Kamienicy^[5].

Przez całą długość miejscowości prowadzi droga wojewódzka nr 968^[5].

Integralne części wsi

Historia

Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że tereny m.in. Lubomierza zasiedlone były przez bliżej nieznane plemię myśliwych już w okresie 3500–1700 p.n.e^[1].

Przełom XIV i XV wieku to okres migracji na te obszary pasterzy wołoskich, którzy osiedlali się tu i stopniowo zasymilowali z miejscową ludnością. Szukając miejsc do wypasu swoich owiec i kóz zmienili oni na trwałe krajobraz – wypalając lub wycinając na grzbietach gór liczne drzewa pod polany. O asymilacji Wołochów z ludnością miejscową świadczą niektóre nazwiska mieszkańców oraz nazwy szczytów, jak Beskid czy Kiczora^[1].

Oficjalnie wieś zaistniała w 1600 roku, jako własność Sebastiana Lubomirskiego^[8], który osadził ją na prawie magdeburskim, a następnie zlikwidował pańszczyznę, uwłaszczając miejscowych chłopów. Wieś rozwijała się na tyle dynamicznie, że w okresie wojen szwedzkich zdecydowali się tu przeprowadzić na dwa lata zakonnicy z pobliskiego Szczyrzyca, którzy liczyli na schronienie w niedostępnej okolicy. Kolejni właściciele Lubomierza – Małachowscy i Wodziccy nie byli już tak postępowi i przywrócili układ feudalny a z nim obowiązek pańszczyźniany. Spowodowało to niezadowolenie chłopów i rozwój procederu określanego jako „zbójnictwo góralskie”^[1].

Na miejscu obecnej leśniczówki „Turbacz” stała w XVIII w. huta szkła, wymieniana jeszcze w 1884 r. jako czynna. Odlewała m.in. szklane dzwony, szyby okienne, wszelkie naczynia, a produkty wywożono stąd przy pomocy kolejki wąskotorowej do Szczawy i dalej za granicę i na polskie dwory. W II poł. XIX wieku w dolinie Kamienicy czynnych było kilka tartaków^[8].

W trakcie I wojny światowej na terenie Lubomierza toczyły się walki wojsk austro-węgierskich z rosyjskimi. Tutejsze okolice bardzo silnie związane były z działalnością Legionów Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej w rejonie Gorca i Jaworzyny Kamienickiej swoją siedzibę miał 1 Pułk Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej oraz znajdowało się lądowisko cichociemnych^[1].

Etnografia

Lubomierz zamieszkują górale zwani Zagórzanami, zachowała się dobrze gwara^[1][8]. Z dawnego budownictwa zobaczyć drewnianą kapliczkę z XVIII w. zbudowaną na zrąb, z prostokątnym dachem namiotowym^[8]. Poza tym we wsi zachowało się kilka dawnych drewnianych zagród.

Na pobliskim Przysłopie Władysław Orkan umieścił akcję powieści W Roztokach, w której opisuje ciężkie realia życia biednych galicyjskich wsi w okresach rozbiorowym^[9]. Powyżej tej przełęczy, na polanie Jaworzynka znajduje się zachowany w dobrym stanie szałas.

W Lubomierzu mieszkał najsłynniejszy gorczański baca – rodem ze Szczawy – Tomasz Chlipała zwany Bulandą^[1].

Religia

Aż do erygowania samodzielnej parafii, Lubomierz należał do parafii w Niedźwiedziu. Od 1919 wieś należy do parafii pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, która administruje drewnianym kościołem parafialnym.

Turystyka i rekreacja

Lubomierz jest bazą wypadową do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarskiej. Wychodzą stąd liczne szlaki turystyczne, zarówno w Gorce (w tym w Gorczański Park Narodowy), jak i w Beskid Wyspowy.

Na północnym stoku Jaworzynki (1026 m) działa stacja narciarska „Ski Lubomierz”. Zainstalowane są trzy wyciągi narciarskie: podwójny orczyk o długości prawie 700 m i różnicy wzniesień do 200 m, pojedynczy orczyk o długości 400 m oraz mały wyciąg talerzykowy o długości 160 m^[10].

W latach 50. przyjeżdżał tu Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, by móc wędrować po ulubionych Gorcach. W 1976 roku zawitał do Rzek po raz ostatni. Chatę leśników, w której mieszkał, i polanę nazwano na pamiątkę Papieżówką.

Szlaki turystyczne

– żółty: Przysłop – Myszyca, Jasień – Krzystonów – Mogielica. 4 h, ↓ 3:30 h

– żółty: Przysłop – Jaworzynka – Gorc Troszacki – Kudłoń – przełęcz Borek – Czoło Turbacza – Turbacz. 4 h, ↓ 3:30 h.

– czarny: Lubomierz (kościół) – polana Folwarczna. 55 min., ↓ 35 min

– czarny: Lubomierz (kościół) – Polana Jastrzębie – Kudłoń – Kopa – Konina. 3.50 h, ↓ 3.50 h

– niebieski: Rzeki – Trusiówka – Papieżówka – polana Stawieniec – Gorc Troszacki.

– niebieski: Rzeki – Nowa Polana – Gorc. 2 h, ↓ 1.10 h, deniwelacja 510 m.

Panorama Lubomierza. Widok z Gorców

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Matuszczyk: Beskid Wyspowy. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2008, s. 103. ISBN 978-83-89188-78-6.
• Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 232. ISBN 978-83-88383-43-4.

Linki zewnętrzne

• Sołectwo Lubomierz