Luboml

Luboml

Любомль

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	wołyński
Rejon	rejon lubomelski
Burmistrz	Roman Juszczuk (Роман Ющук)[1]
Powierzchnia	11,986 km²
Populacja (2018) • liczba ludności	10 466[2]
Kod pocztowy	44300
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego Luboml
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Luboml
51°13′N 24°02′E/51,216667 24,033333
Strona internetowa
Portal Ukraina

Luboml^[3] (ukr. Лю́бомль) – miasto na Ukrainie, w obwodzie wołyńskim, siedziba rejonu lubomelskiego.

Miasto królewskie lokowane w 1287 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[4]. Leży w historycznej ziemi chełmskiej.

Do 1945^[5] w Polsce, w województwie wołyńskim, siedziba powiatu lubomelskiego i gminy Luboml.

Historia

Pałac Branickich w 1827

Pierwsze wzmianki pochodzą z około 1287 roku z Latopisu Ipatiewskiego, wymieniającego Luboml jako gród ruski należący do księcia Haliskiego. W 1356 wszedł w posiadanie Polski i został nadany w dzierżawę lenną księciu bełzkiemu Jerzemu Narymuntowiczowi. Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnienia osiedla żydowskiego w Lubomlu^[6]. W rynku Braniccy w końcu XVIII w. urządzili osobliwe chodniki z końskich zębów na cementowym podłożu. Z czasem utworzono w tym mieście starostwo grodowe, które za Zygmunta III wcielono do dóbr stołowych królewskich. W 1659 sejm nadał je w dożywocie hetmanowi Kozaków Iwanowi Wyhowskiemu. Ostatnią starościną była w 1771 Antonina Rzewuska. U schyłku Rzeczypospolitej w Lubomlu stacjonował 4 Regiment Pieszy Buławy Wielkiej Koronnej.

W 1877 otwarto stację kolejową na trasie łączącej Chełm i Kowel. W 1883 w Lubomlu zmarł polski malarz Leopold Niemirowski.

Luboml w 1935

W 1918-1919 miejsce organizacji jednostek Wojska Polskiego. Powstały tu Lubomiski Szwadron Marszowy 1 Pułku Ułanów oraz Wołyńska Bateria Artylerii Konnej. Za II RP miasto było siedzibą wiejskiej gminy Luboml. Na przedmieściach miejscowości znajdowała się wówczas wieś Zawale, a na północnym krańcu miasta istniał przysiółek Browarnia.

Do 1939 była to obok miejscowości Bereźne miejscowość o najwyższym odsetku ludności żydowskiej w Polsce^[7]. Podczas okupacji niemieckiej populacja żydowska została eksterminowana. Od 22 do 29 lipca 1941 dwa plutony 1. kompanii 314. pułku policyjnego rozstrzelały tu 273 Żydów. 6 grudnia 1941 w Lubomlu założono getto, zlikwidowane po 10 miesiącach^[8]. Niemcy wraz z ukraińską policją od 1 do 7 października 1942 rozstrzeliwali Żydów w okolicznych lasach^[9]. Zabito według różnych źródeł 3-4^[8] lub 8^[10] tys. osób.

Podczas rzezi wołyńskiej Luboml był miejscem schronienia polskich uchodźców z okolicznych wsi^[9].

W pobliżu, w gromadzie Mielniki, w gminie Huszcza, znajduje się grób 18 polskich oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza, którzy dostali się do sowieckiej niewoli, gdy ochraniali tabor brygady KOP „Polesie”. Rozstrzelano ich na oczach swoich żołnierzy, w nocy z 28 na 29 września 1939. Ich grób w 2002 został odnaleziony przez archeologów Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Zabytki

• pałac Branickich – w końcu XVIII wieku dobra w Lubomlu nabyli hr. Braniccy i założyli tu swą rezydencję z pałacem i parkiem. W pałacu rezydował Władysław Grzegorz Branicki, wielki łowczy oraz generał i senator rosyjski, oraz jego syn Konstanty Branicki. Pałac uległ zniszczeniu, gdy w 1870 dobra przeszły na zaborczy rząd rosyjski. Pozostały tylko oficyny z XVIII w. w których Rosjanie urządzili urzędy. Mieścił się tu magistrat i kasyno. Obok pałacu pozostał dawny park, zamieniony na miejski ogród
• zamek – za panowania króla Polski Władysława Jagiełły w grodzie tym znajdował się drewniany zamek, po którym pozostały okrągłe wały obok rynku. Pod wałami są lochy i sklepione podziemia po pałacu hr. Branickich
• kościół pw. Trójcy Przenajświętszej – król Polski Władysław Jagiełło w 1412 ufundował tu pierwotnie gotycki, który był wielokrotnie przebudowywany i otrzymał w początkach XIX w. barokowy wygląd
• dzwonnica barokowa z 1640 r. przy kościele
• cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1884, należąca obecnie do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego
• nowy cmentarz żydowski
• stary cmentarz żydowski (niezachowany)

• 

  Pozostałości zamku

• 

  Kościół Trójcy Przenajświętszej

• 

  Dzwonnica przy kościele

• 

  Zabudowania zespołu pałacowego Branickich

• 

  Zabudowania zespołu pałacowego Branickich

• 

  Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy

Transport

Stacja kolejowa

Dworzec autobusowy

W Lubomlu czynne są stacja kolejowa i dworzec autobusowy. Otaczającymi dużymi miastami (min. 100 tys. mieszkańców) są:

Warszawa 275 km	Brześć 125 km	Pińsk 215 km
Lublin 115 km
Rzeszów 235 km	Lwów 185 km	Łuck 120 km

Ludzie urodzeni w Lubomlu

• Stefan Angielski (1929), polski lekarz, profesor nauk medycznych, członek Polskiej Akademii Nauk, kawaler Orderu Odrodzenia Polski
• Małgorzata Książek-Czermińska (1940), polski filolog, profesor
• Katarzyna Potocka (1825–1907), polska arystokratka i działaczka społeczna

Zobacz też

• Gazetteer

Przypisy

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. V, Warszawa, 1880–1902, s. 444–445
• Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Wołyniu, Łuck 1929
• Mapa WIG Luboml Pas 44 Słup 38 Warszawa 1933
• Grzegorz Rąkowski: Wołyń Przewodnik krajoznaczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, s. 52–55. ISBN 83-89188-32-5.

Linki zewnętrzne

• Luboml, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 245 .
• Luboml, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 444 .