Lubrza (województwo opolskie)

Lubrza

wieś
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0 Kościół parafialny pw. św. Jakuba
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Lubrza
Wysokość	243–260 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2013)	965[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-231[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0498371
Położenie na mapie gminy Lubrza Lubrza
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Lubrza
Położenie na mapie województwa opolskiego Lubrza
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Lubrza
50°20′09″N 17°37′34″E/50,335833 17,626111

Lubrza (niem. Leuber^[3], cz. Lubře^[4]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza, której jest siedzibą^[5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Obniżenia Prudnickiego, będącego częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią potok Lubrzanka.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lubrza. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 965 osób^[1].

Geografia

Panorama Lubrzy z Kolonii Karola Miarki w Prudniku

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 2,5 km od granicy z Czechami, w zachodniej części Obniżenia Prudnickiego, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Prudnik. Należy do Euroregionu Pradziad^[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa potok Lubrzanka^[7]. Leży na wysokości 243–260 m n.p.m.^[8].

Według państwowego rejestru nazw geograficznych częścią wsi jest Dytmarów-Stacja^[9].

Środowisko naturalne

W Lubrzy panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,0 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Lubrzy wynoszą 625 mm. Dominują wiatry zachodnie^[10].

Panorama Lubrzy od strony południowej

Nazwa

Leuber i Lubrzo w spisie miejscowości Johanna Knie

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Lubrzo oraz niemiecką Leuber^[11]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Leuber, a także wymienia historyczne nazwy wynotowane z dokumentów we fragmencie: „1233 Lubra, 1464 Lewber, polnisch Lubrzo”^[12]. W wydaniu śląskiego dziennika „Polonia” z 25 lutego 1929 wydawanego przez Wojciecha Korfantego, obok niemieckiej nazwy wsi zapisano używaną przez Polaków nazwę Lubsza^[13].

12 listopada 1946 r. ustalono polską nazwę miejscowości – Lubrza^[3].

Historia

Średniowiecze

Pocztówka przedstawiająca sklep, dworzec i kościół (1901)

Centrum miejscowości na przełomie wieków XIX i XX

Wnętrze Klubu Prasy i Książki „Ruch” w Lubrzy (1972)

Pierwsza wzmianka o Lubrzy pochodzi z testamentu możnowładcy śląskiego Jana (założyciela miejscowości) z 1233 roku^[14], w tym dokumencie Lubrza występuje pod nazwą Lubra^[12]. Kolejne wzmianki o miejscowości z 1321 jako Lubrac, 1489 jako Lubrzi i w 1587 jako Leuber. Nazwa miejscowości pochodzi od słowa luby. W dokumentach z 1464 r. wspomniany proboszcz^[15], a w 1474 r. pierwsza wzmianka o kościele parafialnym pod wezwaniem św. Jakuba Starszego i św. Marcina^[16].

Pod koniec XIII w. obszar Lubrzy z niedalekim Prudnikiem znajdowały się w państwie czeskim^[14]. Wraz ze sprzedażą przez czeskiego króla Jana Luksemburczyka ziemi prudnickiej ks. niemodlińskiemu Bolkowi I w 1337 roku, Lubrza znalazła się w piastowskiej części Śląska^[14].

W okresie średniowiecza Lubrza wchodziła pierwotnie w skład dóbr zamku w Prudniku^[14].

XV–XX wiek

Pierwszy kościół pod wezwaniem Św. Jakuba Starszego i Św. Marcina w Lubrzy został wspomniany w dokumentach z 1464 roku^[17].

W 1532 r. zmarł ostatni piastowski władca księstwa opolsko-raciborskiego – Jan II Dobry, w wyniku wcześniejszych umów Lubrza trafiła pod panowanie Jerzego Hohenzollerna. W 1561 r. prudniccy rajcy po raz pierwszy wydzierżawili wieś a później ją sprzedali. W 1597 r. Prudnik dokonał zakupu wsi i przyłączenia jej do swoich dóbr^[14].

Konsekwencją reformy Kościoła, zapoczątkowanej przez Marcina Lutra, była mieszana struktura ludnościowa Lubrzy, w której mieszkali katolicy i protestanci^[14] (w latach 1557–1638 miejscowy kościół był w posiadaniu protestantów^[18]). Do XVIII w. Lubrza należała do dynastii Habsburgów.

W 1742 r. większa część Śląska wraz z Lubrzą i pobliskim Prudnikiem przeszła pod panowanie Królestwa Prus^[14].

W latach 1797–1798, staraniem parafian wybudowany został obecny kościół. Z poprzedniego, zachowała się tylko wieża^[19].

W 1876 r. wybudowano linię kolejową nr 137 łączącą Nysę z Kędzierzynem-Koźlem (zw. Magistralą Podsudecką)^[20], a w 1896 Prudnik z Gogolinem^[21].

W 1869 we wsi mieszkało 1093 katolików i 20 ewangelików^[22]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1300 mieszkańców Lubrzy 1266 posługiwało się językiem niemieckim, a 34 językiem polskim^[23].

Czasy polskie

18 marca 1945 r. Armia Czerwona zajęła Lubrzę, od tego czasu rozpoczęło się wysiedlanie ludności niemieckiej i napływ ludności polskiej z centralnej i wschodniej Polski (Kresów Wschodnich). W większości byli to mieszkańcy wsi Naprawa. Z tego powodu mieszkańcy wsi nazwali Lubrzę początkowo Nowa Naprawa^[24], ale władze nakazały powrócić do historycznej nazwy Lubrza^[25]. Na pamiątkę tego faktu jedna z ulic nosi nazwę Nowej Naprawy^[26][27].

W latach 1954–1972 miejscowość była siedzibą gromady Lubrza^[28][29].

W 1961 do użytku oddano szkołę przy ul. Szkolnej 22^[30].

W czasach PRL-u w Lubrzy funkcjonowała placówka Klubu Prasy i Książki „Ruch”.

W 2021 w Lubrzy oddano do użytku centrum handlowe Premium Park Prudnik o powierzchni handlowo-usługowej 11 tys m²^[31].

Charakterystyka

Lubrza jest miejscowością zbudowaną na wzorcach owalniczych, czyli wokół dawnego, centralnego placu w kształcie wrzeciona. Dawny plac zamykają ulice Wolności i Nowej Naprawy, kiedyś teren między nimi nie był zabudowany. Jest to przykład miejscowości obronnej, do której można było wejść tylko w wyznaczonych miejscach^[7].

Demografia

Według danych GUS z 2011, Lubrza miała 985 mieszkańców (102. miejsce wśród wsi w województwie opolskim), co czyni ją największą wsią gminy Lubrza^[32].

Mieszkańcy Lubrzy stanowią około 1,72% populacji powiatu prudnickiego, co stanowi 0,09% populacji województwa opolskiego.

Lubrza podlega pod Urząd Statystyczny w Opolu, oddział w Prudniku^[33].

Liczba mieszkańców wsi

• 1793 – 498^[34]
• 1844 – 919^[35]
• 1855 – 1006^[36]
• 1861 – 1100^[36]
• 1869 – 1113^[22]
• 1910 – 1340^[37]
• 1927 – 1340^[38]
• 1933 – 1209^[39]
• 1939 – 1239^[39]
• 1940 – 1241^[40]
• 1998 – 1029^[32]
• 2002 – 996^[32]
• 2008 – 978^[32]
• 2011 – 985^[32]
• 2012 – 968^[1]
• 2013 – 965^[1]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[41]:

• Neogotycki kościół pod wezwaniem św. Jakuba Starszego powstał w latach 1797–1798 (1800).
• Renesansowa wieża kościelna z 1600 r. o wysokości 38 m (zw. wieżą Piotra Włosta), na której zostały zawieszone dwa dzwony, jeden z 1503, a drugi 1555 roku.
• Kapliczki:
  • Nowej Naprawy 44 z 1812 roku,
  • Nowej Naprawy 54 z drugiej połowy XIX wieku,
  • Wolności 65 z pierwszej połowy XIX wieku,
  • Wolności 75 z pierwszej połowy XIX wieku.

Inne obiekty:

• Trzy typowe XIX-wieczne zagrody frankońskie przy ul. Wolności: nr 31, 53 i 55.
• XIX-wieczny budynek plebanii.
• Linia kolejowa nr 137 relacji Katowice – Legnica z 1876 roku.
• Linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Gogolin, ze stacją w Lubrzy z 1896 r. z budynkiem dawnego dworca kolejowego z końca XIX wieku.
• Aleja lip drobnolistnych – na trasie Opole – Lubrza, między Dobroszewicami a Lubrzą (ok. 340 sztuk).

• 

  (c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

  Kościół św. Jakuba Starszego

• 

  (c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

  Kapliczka przydrożna (ul. Nowej Naprawy 44)

• 

  Kapliczka przydrożna (ul. Nowej Naprawy 54)

• 

  Kapliczka przydrożna (ul. Nowej Naprawy 65)

• 

  Kapliczka przydrożna (ul. Wolności 75)

• 

  Zagroda (ul. Wolności 31)

• 

  Zagroda (ul. Wolności 53)

Gospodarka

Przy ul. Zielonej 1 w Lubrzy znajduje się Zakład Energetyki Cieplnej Prudnik Sp. z o.o.^[42].

Transport

Wjazd do Lubrzy od strony Prężynki

Obwodnica Lubrzy w ciągu drogi krajowej nr 40

Stacja kolejowa

Transport drogowy

Przez Lubrzę przebiegają drogi krajowe

• 40 Głuchołazy – Prudnik – Kędzierzyn-Koźle – Pyskowice
• 41 Nysa – Prudnik – granica z Czechami w Trzebinie

Sieć uzupełnia droga wojewódzka

• 414 Prudnik – Opole

Transport kolejowy

W 1895 firma Lenz & Co, lokalne samorządy, właściciele papierni w Krapkowicach oraz majątków ziemskich zawiązali spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa drugorzędnej, normalnotorowej linii lokalnej z Prudnika do Gogolina, na stacjach końcowych stycznej z istniejącymi już w tym czasie liniami państwowymi. Pierwszy odcinek – z Prudnika do Białej Prudnickiej – oddano dla ruchu towarowego 22 października 1896, a już 4 grudnia 1896 oddano do użytku całą linię z Prudnika do Gogolina, zarówno dla ruchu towarowego, jak i osobowego. 28 listopada 2005 w związku z pogarszającym się stanem torów oraz kradzieżami szyn linia została całkowicie zamknięta i wykreślona z wykazu D29^[21].

3 sierpnia 2016 roku zmodernizowana przed czasem linia kolejowa relacji Prudnik–Krapkowice (docelowo do Gogolina) została oddana do użytku. Tory miały być wykorzystywane do celów wojskowych (dojazd do Centralnej Składnicy Materiałów Wybuchowych pod Krapkowicami); planowano corocznie dwa przejazdy kontrolne. Poza tym z torowiska będą mogły korzystać prywatne firmy, takie jak Metsä Tissue, która prowadzi w Krapkowicach zakład papierniczy. Szybkość pociągów na tym odcinku będzie mogła wynosić 40 km/h^[43]. Nie jest przewidywana reaktywacja ruchu pasażerskiego^[44].

Lubrza
Linia nr 306 Gogolin – Prudnik
Józefówek odległość: 3,346 km		Prudnik odległość: 3,054 km

Oświata

Zespół Publicznych Szkół w Lubrzy (2015)

W Lubrzy przy ul. Szkolnej 22 znajduje się szkoła podstawowa (dawny Zespół Publicznych Szkół), a przy ul. Wolności 54 Gminne Przedszkole Publiczne^[45].

Kultura

We wsi znajduje się także Gminna Biblioteka Publiczna^[46] oraz Gminny Ośrodek Kultury z siedzibą przy ul. Wolności 73^[47].

Sport

Boisko LZS Lubrza

We wsi funkcjonuje powstały w 1948 roku klub piłkarski LZS Lubrza^[48], który obecnie gra w klasie A, w grupie Opole IV^[49]. Z dniem 8 lipca 2019 klub LZS Lubrza przejął LZS Niemysłowice–Dębowiec^[50].

W Lubrzy znajduje się boisko sportowe, które zostało oddane do użytku 16 sierpnia 2014^[51][52][53].

Polityka

Lubrza jest siedzibą gminy wiejskiej. Zgodnie z ustawą o samorządach z 1990 roku, gmina posiada Wójta Gminy – organ władzy wykonawczej i Radę Gminy – organ władzy stanowiącej i kontrolnej. Rada Gminy w Lubrzy jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. W jej skład wchodzi 15 radnych, obradujących na sesjach zwoływanych przez jej przewodniczącego^[54]. W wyborach samorządowych w 2018 na urząd wójta został wybrany Mariusz Kozaczek^[55]. Siedzibą władz jest Urząd Gminy w Lubrzy przy ul. Wolności 73^[56].

Radni Gminy Lubrza wybrani w wyborach samorządowych w 2018^[55]:

• Prawo i Sprawiedliwość (8 mandatów) – Michał Janicki, Dariusz Poremba, Joanna Wloka, Andrzej Gąsior, Czesława Antoszczyszyn, Sebastian Talaga, Krzysztof Orzech, Waldemar Tutak
• Polskie Stronnictwo Ludowe (7 mandatów) – Anna Kiebzak, Marek Łój, Marian Gul, Andrzej Karmelita, Stanisław Aleksandrowicz, Elżbieta Szwadowska, Michał Iżyk

Ludzie urodzeni w Lubrzy

• Waldemar Otte (1879–1940), ksiądz katolicki, teolog i polityk Partii Centrum
• Jan Kuryszko (* 1947), weterynarz, profesor

Przypisy

Bibliografia

• Johann GeorgJ.G. Knie Johann GeorgJ.G., Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865  (niem.).
• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschlesien. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
• Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 0)
• Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju
• Geoportal

Linki zewnętrzne

• Lubrzo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 455 .