Lucerna (roślina)

Lucerna
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego – lucerny siewnej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

lucerna

Nazwa systematyczna
Medicago L.
Sp. Pl. 778. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Medicago sativa L.[3]

Lucerna nerkowata
Lucerna kolczastostrąkowa

Lucerna (Medicago L.) – rodzaj roślin jednorocznych, dwuletnich lub bylin z rodziny bobowatych. Należy tu ok. 90 gatunków[4]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach Starego Świata. Niektóre gatunki są cennymi roślinami pastewnymi, które uprawiane są z przeznaczeniem na zielonkę, paszę, susz, siano lub kiszonkę.

Rozmieszczenie geograficzne

Przedstawiciele rodzaju występują w centralnej i południowo-zachodniej Azji, w Europie i Afryce[5], największe zróżnicowanie osiągając w rejonie Morza Śródziemnego[6].

W Polsce jako gatunki rodzime rosną trzy[7]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

Jako gatunki zadomowione lub przejściowo dziczejące w Polsce rosną[7]:

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

  • lucerna sztywna Medicago rigidula (L.) All. – efemerofit
  • lucerna plamista Medicago arabica (L.) Huds. – efemerofit
  • lucerna błękitna Medicago caerulea Less. ed Ledeb. ≡Medicago lessingii Fisch. & C.A.Mey. ex Kar. – efemerofit
  • lucerna splątana Medicago intertexta (L.) Mill. – efemerofit
  • lucerna zmiennokształtna, l. wielokształtna Medicago polymorpha L. – efemerofit
  • lucerna wczesna Medicago praecox DC. – efemerofit
  • lucerna siewna Medicago sativa L. – antropofit zadomowiony
  • lucerna gwieździsta Medicago scutellata (L.) Mill. – efemerofit
  • lucerna pośrednia, l. piaskowa Medicago × varia Martyn – antropofit zadomowiony

Morfologia

Owoc Medicago orbicularis
Pokrój
Rośliny jednoroczne lub byliny, rzadko krzewy[5] (M. arborea osiągająca 2 m wysokości[8]).
Liście
Złożone z trzech listków z przylistkami przyrośniętymi do ogonka liściowego. Listki ząbkowane, z nerwami sięgającymi końców ząbków[5].
Kwiaty
Motylkowe, wyrastają z kątów liści w gęstych, wielokwiatowych główkach. Przysadki drobne i szybko odpadające. Działki kielicha w liczbie 5, mniej więcej równej długości. Płatki korony zwykle żółte, rzadziej purpurowe. Żagielek owalny, zwykle odgięty. Skrzydełka i łódeczka z haczykowatymi przydatkami tworzącymi mechanizm gwałtownie otwierający kwiat podczas zapylania. Słupek z jedną, górną zalążnią zawierającą liczne zalążki. 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[5].
Owoce
Ścieśnione strąki, skręcone lub proste, na powierzchni siatkowato żyłkowane lub kolczaste. Nasiona drobne, nerkowate, gładkie lub szorstkie[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae[9].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), rodzaj lucerna (Medicago L.)[10].

Wykaz gatunków[4][7][11]
  • Medicago arabica (L.) Huds. – lucerna plamista
  • Medicago arborea L.
  • Medicago archiducis-nicolai Širj.
  • Medicago arenicola (Hub.-Mor.) E.Small
  • Medicago astroites (Fisch. & C.A.Mey.) Trautv.
  • Medicago biflora (Griseb.) E.Small
  • Medicago × blancheana Boiss.
  • Medicago bonarotiana Arcang.
  • Medicago brachycarpa Fisch. ex M.Bieb.
  • Medicago × canariensis Benth.
  • Medicago cancellata M.Bieb.
  • Medicago carica (Hub.-Mor.) E.Small
  • Medicago carstiensis Wulfen – lucerna karyncka
  • Medicago × casellasii P.Monts.
  • Medicago ciliaris (L.) All.
  • Medicago constricta Durieu
  • Medicago coronata (L.) Bartal.
  • Medicago crassipes (Boiss.) E.Small
  • Medicago cretacea M.Bieb. – lucerna kreteńska
  • Medicago daghestanica Rupr. ex Boiss.
  • Medicago disciformis DC.
  • Medicago doliata Carmign.
  • Medicago edgeworthii Širj.
  • Medicago falcata L. – lucerna sierpowata
  • Medicago fischeriana (Ser.) Trautv.
  • Medicago globosa C.Presl
  • Medicago granadensis Willd.
  • Medicago halophila (Boiss.) E.Small
  • Medicago heldreichii E.Small
  • Medicago heyniana Greuter
  • Medicago huberi E.Small
  • Medicago hybrida (Pourr.) Trautv.
  • Medicago hypogaea E.Small
  • Medicago intertexta (L.) Mill. – lucerna splątana, l. spleciona
  • Medicago isthmocarpa (Boiss. & Balansa) E.Small
  • Medicago laciniata (L.) Mill.
  • Medicago lanigera C.Winkl. & B.Fedtsch.
  • Medicago laxispira Heyn
  • Medicago lessingii Fisch. & C.A.Mey. ex Kar. – lucerna błękitna
  • Medicago littoralis Rohde ex Loisel.
  • Medicago lupulina L. – lucerna nerkowata
  • Medicago makranica Heyn
  • Medicago marina L.
  • Medicago medicaginoides (Retz.) E.Small
  • Medicago minima (L.) Bartal. – lucerna kolczastostrąkowa
  • Medicago × mixta Sennholz
  • Medicago monantha (C.A.Mey.) Trautv.
  • Medicago monspeliaca (L.) Trautv.
  • Medicago murex Willd.
  • Medicago muricoleptis Tineo
  • Medicago noeana Boiss.
  • Medicago orbicularis (L.) Bartal.
  • Medicago orthoceras (Kar. & Kir.) Trautv.
  • Medicago ovalis (Boiss.) Urb.
  • Medicago pamphylica (Hub.-Mor. & Širj.) E.Small
  • Medicago papillosa Boiss.
  • Medicago persica (Boiss.) E.Small
  • Medicago phrygia (Boiss. & Balansa) E.Small
  • Medicago pironae Vis.
  • Medicago platycarpos (L.) Trautv.
  • Medicago plicata (Boiss.) Širj.
  • Medicago polyceratia (L.) Sauvages ex Trautv.
  • Medicago polymorpha L. – lucerna zmiennokształtna, l. wielokształtna
  • Medicago popovii (Korovin) Širj.
  • Medicago praecox DC. – lucerna wczesna
  • Medicago prostrata Jacq.
  • Medicago radiata L.
  • Medicago retrorsa (Boiss.) E.Small
  • Medicago rhodopea Velen.
  • Medicago rhytidiocarpa (Boiss. & Balansa) E.Small
  • Medicago rigida (Boiss. & Balansa) E.Small
  • Medicago rigidula (L.) All. – lucerna sztywna
  • Medicago rigiduloides E.Small
  • Medicago rostrata (Boiss. & Balansa) E.Small
  • Medicago rotata Boiss.
  • Medicago rugosa Desr.
  • Medicago rupestris M.Bieb.
  • Medicago ruthenica (L.) Trautv.
  • Medicago × sabulensis H.Lév.
  • Medicago sativa L. – lucerna siewna
  • Medicago sauvagei Nègre
  • Medicago saxatilis M.Bieb.
  • Medicago scutellata (L.) Mill. – lucerna gwieździsta, l. tarczkowata
  • Medicago secundiflora Durieu
  • Medicago shepardii Post ex Boiss.
  • Medicago sinskiae Uljanova
  • Medicago soleirolii Duby
  • Medicago sphaerocarpos Bertol.
  • Medicago suffruticosa Ramond ex DC.
  • Medicago syriaca E.Small
  • Medicago tenoreana Ser.
  • Medicago tetraprostrata J.S.Erikss. & B.E.Pfeil
  • Medicago tornata (L.) Mill.
  • Medicago truncatula Gaertn.
  • Medicago turbinata (L.) All.
  • Medicago × varia Martyn – lucerna pośrednia, l. piaskowa

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ a b Medicago. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-02-06].
  4. ↑ a b c d Medicago L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-01].
  5. ↑ a b c d e Medicago. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].
  6. ↑ Medicago Linn.. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-06-04].
  7. ↑ a b c d e Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114-115, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 296. ISBN 0-333-73003-8.
  9. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Medicago. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-06-02)]. (ang.).
  11. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 122. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
20130507Medicago lupulina2.jpg
Autor: AnRo0002, Licencja: CC0
Hopfenklee (Medicago lupulina) am Staden in Saarbrücken
Medicago orbicularis Cilento.jpg
Autor: MurielBendel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Medicago orbicularis, Cilento, Italy