Lucjan Szymański

Lucjan Antoni Szymański

„Janczar”, „Kamiński”, „Garda”

podpułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1897 Białe Wody na Ukrainie
Data i miejsce śmierci	5 marca 1945 więzienie „Toledo”, Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1917–1945
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Wojsko Polskie Armia Krajowa
Jednostki	1 Pułk Strzelców Konnych 3 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego Szkoła Podchorążych dla Podoficerów Szwadron Kawalerii KOP „Iwieniec” 9 Pułk Strzelców Konnych 2 Dywizja Piechoty Legionów 11 Pułk Ułanów Legionowych
Stanowiska	dowódca szwadronu Inspektor AK
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Lucjan Antoni Szymański, ps. „Janczar”, „Kamiński”, „Garda” (ur. 17 marca 1897 w Białych Wodach na Ukrainie, zm. 5 marca 1945 w Warszawie) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego.

Życiorys

Lucjan Antoni Szymański urodził się 17 marca 1897 roku w miejscowości Białe Wody, w guberni charkowskiej, w rodzinie Hilarego (1855–1911) i Olimpii z Protessowiczów (ur. 1869). Uczęszczał do 7-klasowej szkoły handlowej w Kamieńcu Podolskim, którą ukończył w lipcu 1916. Mając 14 lat, wstąpił do konspiracyjnego oddziału polskiej organizacji „Strzelec”. W sierpniu 1916 rozpoczął studia w Handlowym Instytucie w Kijowie, lecz już w październiku 1916 został powołany do carskiego wojska. W 1917, służąc w carskim 8 pułku huzarów, ukończył Szkołę Wojskową im. Wielkiego Ks. Konstantego Konstantynowicza w Kijowie. We wrześniu 1917 wstąpił do tajnej Ligi Polskiej Pogotowia Walki Czynnej. Następnie służył w I Korpusie Wschodnim jako plutonowy Legii Oficerskiej. 3 lipca 1918 roku został zdemobilizowany. Jesienią 1918 roku wstąpił do Wojska Polskiego. 14 stycznia 1919 roku rozpoczął służbę w szwadronie jazdy ziemi kujawskiej we Włocławku. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku (wyprawa kijowska, bitwa warszawska, bitwa niemeńska).

W okresie międzywojennym w 1, a następnie w 3 pułku strzelców konnych w stopniu podporucznika. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 343. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 roku – kawalerii)^[1]. W Szkole Podchorążych dla Podoficerów w Bydgoszczy jako instruktor jazdy konnej^[2]. 12 kwietnia 1927 roku awansował na rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku i 51. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[3]. 20 września 1930 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza^[4]. 27 listopada 1930 roku objął dowództwo Szwadronu Kawalerii KOP „Iwieniec”. 20 lutego 1934 roku został przeniesiony do 9 pułku strzelców konnych w Grajewie na stanowisko dowódcy 1 szwadronu^[5]. W 1937 roku został komendantem Rejonu Przysposobienia Wojskowego Konnego 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach oraz 11 pułku Ułanów Legionowych w Ciechanowie. Awansował do stopnia majora.

Kampanię wrześniową 1939 przeszedł szlakiem bojowym 11 pułku ułanów jako II zastępca dowódcy. Dostał się do niewoli niemieckiej po kapitulacji po bitwie pod Krasnobrodem 25 września. W październiku 1939 zbiegł z niewoli niemieckiej, w konspiracji pod ps. „Janczar”, w ZWZ, potem AK. W 1940 organizator ZWZ w pow. Mińsk Mazowiecki, w listopadzie 1941 inspektor AK w pow. Mińsk Mazowiecki i Siedlce-miasto. Ostatni dowódca podokręgu „Białowieża” Warszawa-Wschód. Według planu odtworzenia WP (OSZ) ppłk Lucjan Szymański był przewidziany jako dowódca Mazowieckiej Brygady Kawalerii. Inspektor AK mjr Lucjan Szymański „Janczar” został awansowany do stopnia podpułkownika w dniu 1 października 1943 r. Ppłk. Lucjan Szymański jako najstarszy stopniem oficer AK oraz inspektor Komendy Głównej AK na obwody Siedlce, Sokołów Podlaski, Garwolin i Mińsk Mazowiecki, po aresztowaniu 8 sierpnia 1944 dowódcy Podokręgu płk. Suszczyńskiego (i innych oficerów którzy zgłosili się na ponowne spotkanie z sowieckim gen. Popowem) objął dowodzenie całym podokręgiem.

23 grudnia aresztowany przez ppor. Józefa Światło. Prawdopodobnie ostatnia depesza adresowana do gen. Leopolda Okulickiego podpisana przez „Janczara” została wysłana do Londynu w dniu 20 listopada 1944 roku. Więziony w Siedlcach i w katowni przy ul. 11 Listopada na warszawskiej Pradze tzw. „Toledo”. Według informacji przekazanych rodzinie przez prokuraturę – stracony 5 marca 1945. Współwięźniowie twierdzą, że był wielokrotnie wieszany na drzewie na terenie więzienia i został pochowany pod ścianą więzienia w pobliżu narożnika północnego^[6]. Jego grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, w Kwaterze „na Łączce”, a tablice pamiątkowe jego pamięci w krużganku kościoła św. Antoniego i na murze kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie.

Zrehabilitowany 29 czerwca 1993 roku. 14 sierpnia 2017 roku został awansowany pośmiertnie na stopień pułkownika^[7].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych nr 10868 (10 maja 1921)
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1937)^[8]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka Pamiątkowa I Korpusu Polskiego w Rosji^[9]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)^[10]
• Medal Zwycięstwa („Médaille Interalliée”)

Generał podporucznik Edward Śmigły-Rydz wnioskując o nadanie Krzyża Walecznych napisał:

W 1920 roku był przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za zdobycie w walce sztandaru sowieckiej kawalerii.

Przypisy

Bibliografia

• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
• Rocznik Oficerów Kawalerii 1930. Warszawa: Przegląd Kawaleryjski, 1930.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.
• Agnieszka Jaskuła: Szymański Lucjan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności, 2015, s. 181–183. ISBN 978-83-63352-37-0.
• Lucjan Antoni Szymański "Janczar" – całe życie dla Polski.