Ludność Bydgoszczy
Bydgoszcz jest jednym z większych miast Polski. W I Rzeczypospolitej zaliczana do miast średnich, zupełnie wyludniona wskutek wojen północnych, odrodziła się ponownie w XIX wieku. Wskutek industrializacji w II połowie tego wieku stała się dużym ośrodkiem, w 1900 r. plasując się na 9. miejscu pod względem liczby ludności wśród miast polskich. W 2015 r. (31 XII) liczyła 355 645 mieszkańców, zajmując 8. miejsce w kraju.
Rys historyczny
Okres staropolski
Osada zwana Bydgoszczą istniała w 1038 r. W 1346 r. w miejscu zniszczonego grodu Kazimierz Wielki zbudował zamek, a osadzie nadał prawa miejskie. W XVI wieku zaludnienie Bydgoszczy wraz z trzema przedmieściami szacuje się na 5 tys. osób[1]. Pod względem narodowościowym ogromną większość mieszkańców stanowili Polacy. W XVII wieku istniały kolonie Szkotów i Niemców. W XVII wieku wskutek nawrotów zarazy, pożarów i zniszczeń wojennych liczba ludności spadła do 1000, a w 1717 r. zasiedlało je tylko 150 osób[2]. Tuż przed I rozbiorem w 1772 r. Bydgoszcz liczyła około 700 osób, niemal wyłącznie narodowości polskiej, otoczona jednak była przez około 40 wsi lokowanych na prawie olęderskim, w których spory odsetek mieszkańców stanowili Niemcy[3].
Okres pruski
Po przejściu Bydgoszczy w granice Królestwa Prus (1772 r.) ludność Bydgoszczy zaczęła wzrastać. Wskutek rozwoju gospodarczego (Kanał Bydgoski) i pruskiej kolonizacji urzędniczej, w 1800 r. liczba ludności miasta wynosiła tyle, ile podczas największego rozkwitu w okresie staropolskim – ok. 4,7 tys. – a w połowie XIX wieku sięgała już 11 tys.[2] W 1851 r. doprowadzenie Pruskiej Kolei Wschodniej do Bydgoszczy rozpoczęło rewolucję przemysłową, która skutkowała gwałtownym przyrostem ludności. Do miasta przybywali robotnicy i pracownicy z okolicznych terenów, a także urzędnicy, przemysłowcy i wojskowi z głębi Niemiec. W latach 1851–1914 Bydgoszcz powiększyła pięciokrotnie swój obszar administracyjny oraz liczbę ludności. Na północ od Brdy powstało Nowe Miasto (Śródmieście), złożone z kwartałów kamienic czynszowych, koszar oraz dzielnic typu miasto-ogród. W tym czasie liczba ludności sięgnęła 58 tys., a razem z przedmieściami przemysłowymi Bydgoszcz liczyła 93 tys., zaliczając się do trzech największych ośrodków zaboru pruskiego[2]. U progu I wojny światowej większość mieszkańców deklarowała narodowość niemiecką.
Dwudziestolecie międzywojenne
Po włączeniu miasta do odrodzonej Polski w 1920 r. miasto wcieliło przedmieścia powiększając ośmiokrotnie swoją powierzchnię. Liczba ludności wzrosła do 88 tys. W dwudziestoleciu międzywojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 7. miejscu wśród miast polskich (po Warszawie, Łodzi, Lwowie, Poznaniu, Krakowie i Wilnie). W latach 1920–1922 miasto opuścili masowo Niemcy, po czym ich liczba ustabilizowała się na poziomie ok. 9 tys. osób (6% populacji). Ich miejsce zajęła nowo przybyła ludność, głównie z Wielkopolski i Pomorza, ale również z Kongresówki, Galicji i polskich emigrantów z Niemiec. W latach 30. rodzimi bydgoszczanie stanowili jedynie 30% populacji miasta. Około 32% było przybyszami z Wielkopolski, 13% z Pomorza, a 10% z Kongresówki i Galicji[4]. Według danych statystycznych w 1939 r. miasto zamieszkiwało 143 100 osób.
II wojna światowa
W czasie II wojny światowej Niemcy wcielili Bydgoszcz do III Rzeszy w okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Mimo zamierzonej całkowitej germanizacji miasta, masowych wysiedleń i represji, do końca wojny ludność deklarująca się jako Polacy przekraczała 40 tys. osób[5].
Okres po 1945 r.
W 1945 r. miasto liczyło 146 tys. mieszkańców, w tym ok. 28% Niemców. Po roku Niemców pozostało już tylko 633, a ludność miasta liczyła 135 tys. osób[2]. Przeprowadzony po 10 latach spis wykazał 202 tys., a w 1965 r. do 256 tys. osób. Przyrost był efektem rozwoju przemysłu, dodatniego przyrostu naturalnego i migracji, rozrostu terytorialnego oraz rozwoju nowych osiedli mieszkaniowych. Do miasta przybywała ludność z regionu Kujaw, Pomorza, Wielkopolski oraz z głębi kraju.
W 1973 r. przyłączono Fordon nad Wisłą liczący ok. 8 tys. mieszkańców. W latach 1956–1990 zbudowano od podstaw duże osiedla mieszkaniowe na górnym tarasie miasta (Błonie, Szwederowo Południe, Szwederowo Północ, Wzgórze Wolności, Wyżyny, Kapuściska), tarasie dolnym (Leśne, Skrzetusko, Bartodzieje) oraz w tzw. Nowym Fordonie. Na ich terenie osiedliło się ok. 70 tys. osób.
W okresie powojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 8–9 miejscu wśród miast polskich (po 1989 r. wyprzedziła Katowice, awansując na 8 miejsce). W latach 60. i 70. liczba ludności wzrastała po ok. 22%, zaś w latach 80. już tylko o 9%. Liczba ludności ustabilizowała się na maksymalnym poziomie w 1998 r., kiedy osiągnęła 386 855 osób[2]. Od tego czasu zaczęła spadać, wskutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz migracji na rzecz gmin ościennych, co z kolei było cechą suburbanizacji.
Ludność w latach
od 1975 r. według stanu na 31 grudnia
- XV w. – 2 do 3 tys. (miasto z przedmieściami)
- przed 1600 – niespełna 2 tys.
- 1604 – ok. 3 tys. (w obrębie murów miejskich)
- 1. poł. XVII w. – niespełna 5 tys.
- po 1660 – 900
- 1717 – 150 (w obrębie murów miejskich)
- 1766 – niespełna 1 tys.
- 1772 – 700
- 1800 – 4 691
- 1806 – 4 100
- 1816 – 6 100
- 1817 – 6 910
- 1837 – 7 390 (w tym 420 Żydów)[6]
- 1849 – 10 263
- 1852 – 12 900
- 1861 – 20 524 (w tym 1 372 Żydów)[6]
- 1867 – 25 tys.
- 1868 – 27 700
- 1871 – 27 440 (w tym 1 963 Żydów)[6]
- 1875 – 31 308[7]
- 1880 – 34 044[7] (w tym 1 889 Żydów)[8]
- 1885 – 36 294[7]
- 1890 – 41 399 (w tym 2 000 Polaków i 1 451 Żydów)[7]
- 1895 – 46 400
- 1900 – 52 204[7]
- 1906 – 51 080
- 1910 – 57 696[7] (z przedmieściami ~93 tys.)
- 1920 – 84 054[6]
- 1921 – 90 095 (w tym 645 Żydów)[6]
- 1922 – 95 078 (w tym 705 Żydów)[6]
- 1923 – 100 tys.
- 1924 – 104 477 (w tym 921 Żydów)[6]
- 1925 – 104 tys.
- 1926 – 108 065 (w tym 1 098 Żydów)[6]
- 1927 – 110 810 (w tym 1 283 Żydów)[6]
- 1928 – 115 964 (w tym 1 480 Żydów)[6]
- 1929 – 118 274 (w tym 1 579 Żydów)[6]
- 1930 – 117 945 (w tym 1 644 Żydów)[6]
- 1931 – 117 634 (w tym 1 882 Żydów)[6]
- 1932 – 119 208 (w tym 1 907 Żydów)[6]
- 1933 – 117 500
- 1935 – 129 377 (w tym 2 076 Żydów)[6]
- 1936 – 132 780 (w tym 2 101 Żydów)[6]
- 1937 – 137 146 (w tym 2 058 Żydów)[6]
- 1938 – 141 305 (w tym 2 042 Żydów)[6]
- 1939 – 143 100
- 1945 – 135 491
- 1946 – 134 614 (spis powszechny)
- 1950 – 162 524 (spis powszechny), 164 200 (szacunkowo)
- 1955 – 202 044
- 1960 – 232 007 (spis powszechny), 239 900 (szacunkowo)
- 1961 – 240 tys.
- 1962 – 244 tys.
- 1963 – 248 300
- 1964 – 252 700
- 1965 – 256 582
- 1966 – 260 700
- 1967 – 273 300
- 1968 – 277 600
- 1969 – 280 800
- 1970 – 282 200 (spis powszechny), 283 200 (szacunkowo)
- 1971 – 285 680
- 1972 – 291 200
- 1973 – 308 100 (włączono Fordon)
- 1974 – 313 500
- 1975 – 322 657
- 1976 – 330 362
- 1977 – 339 237
- 1978 – 338 332 (spis powszechny)
- 1979 – 343 799
- 1980 – 348 631
- 1981 – 352 424
- 1982 – 356 542
- 1983 – 357 683
- 1984 – 361 391
- 1985 – 366 424
- 1986 – 369 445
- 1987 – 372 602
- 1988 – 377 896 (spis powszechny)
- 1989 – 380 385
- 1990 – 381 534
- 1991 – 383 574
- 1992 – 383 568
- 1993 – 384 830
- 1994 – 385 708
- 1995 – 386 056
- 1996 – 386 592
- 1997 – 386 265
- 1998 – 386 855
- 1999 – 386 273
- 2000 – 375 676
- 2001 – 374 352
- 2002 – 372 104 (spis powszechny)
- 2003 – 370 245
- 2004 – 368 235
- 2005 – 366 074
- 2006 – 363 468
- 2007 – 361 222
- 2008 – 358 928
- 2009 – 357 650
- 2010 – 364 443 (korekta po NSP 2011)
- 2011 – 363 926 (NSP 2011)
- 2012 – 361 254
- 2013 – 359 428
- 2014 – 357 652
- 2015 – 355 645
- 2016 - 353 938
- 2017 - 352 313
- 2018 - 350 178
- 2019 - 348 190
- 2020 - 344 091 [9]
- 2021 - 337 666 (Narodowy Spis Powszechny 2021) [10]
Powierzchnia Bydgoszczy
Przypisy
- ↑ Guldon Zenon: Zaludnienie Bydgoszczy w XVI-XVIII wieku. Prace Komisji Historii t. II: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1964.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Bydgoszczy, t. 1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. s. 283-284, ISBN 978-83-926423-3-6.
- ↑ Bartowski Krzysztof: Udział starostwa i wójtostwa bydgoskiego w kolonizacji holenderskiej. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 1.
- ↑ Historia Bydgoszczy. Tom II. Część pierwsza 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999. ISBN 83-901329-0-7.
- ↑ Historia Bydgoszczy. Tom II. Część druga 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 2004. s. 170, ISBN 83-921454-0-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bydgoszcz - demografia. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2013-12-19].
- ↑ a b c d e f Stadt- und Landkreis Bromberg. Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2013-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-11)].
- ↑ retro|bib - Seite aus Meyers Konversationslexikon: Bromberg - Bromelia, retrobibliothek.de [dostęp 2017-11-25] (niem.).
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych, bdl.stat.gov.pl [dostęp 2021-06-01].
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych, bdl.stat.gov.pl [dostęp 2023-01-01].
Bibliografia
- 1939-1979 – Roczniki statystyczne GUS
- 1980-1994 – Roczniki demograficzne GUS
- 1995-2006 – Bank danych regionalnych GUS
- 2007-2015 – Bank danych lokalnych GUS
- 2009 – UM Bydgoszcz
Media użyte na tej stronie
Icon representing an increase, consisting of a green-colored, up-pointing triangle.
Icon representing a decrease, consisting of a red-colored, down-pointing triangle.
Panorama Bydgoszczy z 1838 r.
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół św. Andrzeja Boboli (Jezuicki) w Bydgoszczy, zbud. 1903 r., do 1945 r. fara ewangelicka