Ludobójstwo Herero i Namaqua

Generał Lothar von Trotha

Herero skuci łańcuchami

(c) Bundesarchiv, Bild 146-2003-0005 / NieznanyUnknown author / CC-BY-SA 3.0

Jeńcy z plemienia Herero

Ludobójstwo Herero i Namaqua – brutalne stłumienie przez wojska Cesarstwa Niemieckiego powstania afrykańskich ludów Herero i Namaqua, które uznawane jest za pierwsze ludobójstwo XX wieku^[1][2].

Ludobójstwo miało miejsce w latach 1904–1907 w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej (dzisiejsza Namibia) podczas tzw. wyścigu o Afrykę. Doprowadziło do prawie całkowitego wyniszczenia Hererów, których liczba zmniejszyła się w okresie trwania konfliktu z 80 tysięcy do około 15 tys. „wygłodzonych uchodźców”^[3]. Pod koniec 1905 roku powstanie wznieciło także plemię Nama, które spotkał podobny los.

Wybuch powstania

W styczniu 1904 roku członkowie plemienia Herero pod wodzą Samuela Maharera zbuntowali się przeciwko niemieckiej ekspansji kolonialnej na tereny przez nie zamieszkane. Powstańcy zaatakowali osiedla niemieckich kolonistów, zabijając ponad 100 osób, w tym kobiety^[4]. W pierwszych tygodniach powstania przewaga Hererów była wyraźna. Zagrozili oni nawet stolicy Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej – Windhuk^[4].

W sierpniu 1904 w Afryce wylądował przysłany z Europy 15-tysięczny niemiecki korpus ekspedycyjny, na którego czele stanął generał Lothar von Trotha^[4], który wydał pierwszy udokumentowany rozkaz ludobójstwa. Trotha głosił, że: „moja polityka polegała i polega na stosowaniu siły, skrajnego terroru, a nawet okrucieństwa”. W decydującej bitwie pod Waterbergiem Niemcy pokonali rebeliantów. Trotha rozmyślnie pozwolił wojownikom Herero wymknąć się z okrążenia wraz z towarzyszącymi im rodzinami, po czym wyparł ich na skraj pustyni Omaheke (zachodnia odnoga pustyni Kalahari), zagradzając równocześnie rebeliantom dostęp do źródeł wody^[4].

Eksterminacja Herero i Namaqua

Po zepchnięciu Herero na tereny pustynne Trotha rozkazał odczytać im proklamację, w której ogłaszał, że utracili oni status poddanych niemieckiego cesarza i muszą opuścić tereny Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej. Zagroził jednocześnie, że każdy Herero, który pozostanie na terytorium kolonii zostanie zabity – bez względu na wiek czy płeć^[4]. W rozmowach z gubernatorem Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej Trotha nie ukrywał, że jego celem jest całkowita eksterminacja zbuntowanego ludu.

Przez dwa miesiące Hererowie wegetowali na pustyni Omaheke. Niemieckie wojsko blokowało im dostęp do źródeł wody i zabijało każdego, kto usiłował się do nich zbliżyć. W efekcie tysiące Herero zginęło na skutek głodu i pragnienia. Pod wpływem protestów niemieckiej i międzynarodowej opinii publicznej cesarz Wilhelm II rozkazał przerwanie akcji pacyfikacyjnej^[4]. Wbrew dyrektywom z Berlina Trotha kontynuował jednak politykę represji. Pozostali przy życiu członkowie plemienia Herero zostali umieszczeni w obozach pracy, gdzie oznakowano ich literami GH (niem. Gefangene Herero). Byli zmuszani do katorżniczej pracy przy budowie linii kolejowej z Zatoki Lüderitza do Keetmanshoop^[5], a niemieccy koloniści dokonywali na nich licznych mordów i gwałtów^[4]. Przede wszystkim zabijano niezdolnych do pracy Herero, których zakłuwano bagnetami, aby zaoszczędzić amunicję. Dużą część jeńców, którzy nie mogli pracować, została umieszczona na tzw. Shark Island w pobliżu miasta Lüderitz^[6], gdzie znajdował się jeden z pierwszych na świecie obozów śmierci^[7][8]. W obozie tym zmarło ok. 3500 Afrykanów.

W Namibii niemieccy lekarze Eugen Fischer, Fritz Lenz, Erwin Baur oraz Hugo Bofinger prowadzili na ocalałych z pogromu Herero rasowe badania medyczne. Niemieccy naukowcy analizowali w nich 778 głów Herero oraz Nama uciętych jeńcom, które posłużyły im jako pomoce naukowe w pseudonaukowych opracowaniach dotyczących teorii i higieny ras^[9].

Podsumowanie

W wyniku tego konfliktu według różnych szacunków zginęło od 24 do ponad 100 tysięcy Herero oraz 10 tys. Nama^{[10][11][12][13][14]}. Po zakończeniu powstania przy życiu pozostawało zaledwie 15 tys. Herero. Zostali oni całkowicie wywłaszczeni, poddani nadzorowi policyjnemu i zmuszeni do przymusowej pracy na farmach należących do białych kolonistów. Jedną czwartą ocalałych wysiedlono do innych regionów Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej lub do innych niemieckich posiadłości kolonialnych w Afryce^[4].

Ludobójstwo to polegało na skazaniu całej społeczności na pewną śmierć poprzez wygnanie na pustynię Namib i blokowanie dostępu do żywności i źródeł wody^[15][16].

W 1985 podkomisja praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych opublikowała tzw. Raport Whitakera, który określił eksterminację plemion Herero i Nama z Afryki Południowo-Zachodniej jako pierwsze ludobójstwo XX wieku na świecie. W 2004 roku niemiecki rząd przyznał się do odpowiedzialności za te wydarzenia i oficjalnie za nie przeprosił^[17].

Odniesienia

W 2005 powstał film dokumentalny o eksterminacji namibijskich ludów pt. Namibia. Genocide and the Second Reich (pol. Namibia. Ludobójstwo a II Rzesza) w reż. Davida A. Olusogiego^[18].

Odniesienie do tego wydarzenia zawarto w utworze pt. „Extermination Order” na albumie Wanderer z 2016, niemieckiej grupy muzycznej Heaven Shall Burn^[19].

Zobacz też

• Holocaust

Przypisy

Bibliografia

• DavidD. Olusoga DavidD., Casper WC.W. Erichsen Casper WC.W., Zbrodnia Kajzera, „Wielka Litera”, 2012 .

Linki zewnętrzne

• Oficjalne przeprosiny Niemiec z 2004 r., www.windhuk.diplo.de. windhuk.diplo.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-07)].
• Opór tubylców przeciw ludobójstwu 1904–1906, www.klausdierks.com
• Ludobójstwo oraz historia ekspansywnej przemocy, www.newsfromafrica.org. newsfromafrica.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-28)].
• Piotr Szlanta, Ostatnie dni Hererów, www.swiat.newsweek.pl, dostęp od 9 VIII 2011 r.
• Michał Staniul, Najbardziej przemilczana z niemieckich zbrodni, www.konflikty.wp.pl, dostęp od 31 X 2011 r.. konflikty.wp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-22)].