Ludvík Svoboda

Ludvík Svoboda

Ludvík Svoboda (1968)
Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1895 Hroznatín, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	20 września 1979 Praga, Czechosłowacka Republika Socjalistyczna
Prezydent Czechosłowacji
Okres	od 30 marca 1968 do 28 maja 1975
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji
Poprzednik	Antonín Novotný
Następca	Gustáv Husák
Minister obrony narodowej Czechosłowacji
Okres	od 4 kwietnia 1945 do 24 kwietnia 1950
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji
Poprzednik	Jan Masaryk
Następca	Alexej Čepička
Wicepremier Czechosłowacji
Okres	od 25 kwietnia 1950 do 8 września 1951
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji
Przewodniczący Państwowej Komisji Kultury Fizycznej i Sportu
Okres	od 25 kwietnia 1950 do 8 września 1951
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Czechosłowacji

Ludvík Svoboda

Generał Ludvík Svoboda jako prezydent Czechosłowacji w 1969
generał armii
Data i miejsce urodzenia	25 listopada 1895 Hroznatín
Data i miejsce śmierci	20 września 1979 Praga
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Czechosłowacka Czechosłowacka Armia Ludowa
Jednostki	Korpus Czechosłowacki
Stanowiska	d-ca: 1 Samodzielnego Batalionu Polowego, 1 Samodzielnej Brygady, I Korpusu Armijnego, minister obrony Czechosłowacji
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa: bitwa pod Zborowem, bitwa pod Bachmaczem, wojna domowa w Rosji, II wojna światowa: kampania wrześniowa, bitwa o Kijów, bitwa pod Sokołowem, operacja dukielsko-preszowska
Odznaczenia

Ludvík Svoboda (ur. 25 listopada 1895 w Hroznatinie, zm. 20 września 1979 w Pradze^[1]) – czechosłowacki wojskowy w stopniu generała armii, działacz komunistyczny i polityk. W latach 1944–1945 dowódca I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego walczącego na froncie wschodnim II wojny światowej. Minister obrony narodowej Czechosłowacji w latach 1945–1950^[2], wieloletni członek Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Czechosłowacji, wicepremier Czechosłowacji w latach 1950–1951. Prezydent Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej w latach 1968–1975. Trzykrotny Bohater Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej (1965, 1970, 1975), Narodowy Bohater Jugosławii (1946) i Bohater Związku Radzieckiego (1965).

Życiorys

Młodość i I wojna światowa

Urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Hroznatin jako syn Jana (1862–1896)^[3] i Františky (ur. 1868)^[4]. W 1915 ukończył studia w Wyższej Szkole Rolniczej. W czerwcu 1915 został powołany do służby w Armii Austro-Węgierskiej. Wysłano go na front wschodni. 18 września tego samego roku w okolicach Tarnopola dostał się do niewoli rosyjskiej^[5]. Przebywał w obozie jenieckim w Darnicy, niedaleko Kijowa^[5].

5 sierpnia 1916 zgłosił się do służby w Korpusie Czechosłowackim, walczącym u boku wojsk rosyjskich przeciwko siłom państw centralnych. W szeregach tej formacji wziął udział także w rosyjskiej wojnie domowej po stronie Białych. Walczył w bitwach pod Zborowem i Bachmaczem oraz w starciach o obronę Kolei Transsyberyjskiej przed Armią Czerwoną. 6 lutego 1919 mianowany kapitanem. W 1920 w tej randze przybył do Czechosłowacji^[5].

Dwudziestolecie międzywojenne

Po powrocie do kraju został zdemobilizowany i zajął się prowadzeniem rodzinnego gospodarstwa rolnego. W 1921 rozpoczął służbę w Wojsku Czechosłowackim. Został przydzielony do 36. pułku w stopniu kapitana. W 1923 zawarł związek małżeński, z którego miał syna i córkę. Jego syn Miroslav (ur. 1924) został w 1942 zamordowany przez Niemców^[6][7].

Podczas swojej służby ukończył szereg kursów podnoszących kwalifikacje. Zdał egzamin z języka i literatury węgierskiej na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie. W latach 1931–1934 był wykładowcą w Akademii Wojskowej w Hranicach. W 1934 został awansowany do stopnia podpułkownika i otrzymał przeniesienie do 3. pułku w Kromieryżu. Był dowódcą batalionu i szkolił oficerów rezerwy^[5].

Po rozpoczęciu okupacji Czech przez Niemców i powołaniu marionetkowego Protektoratu Czech i Moraw na krótko zaangażował się w działalność konspiracyjnej organizacji Obrona Narodu. Jako zagrożony aresztowaniem Gestapo w czerwcu 1939 nielegalnie przedostał się do Polski. Został mianowany zastępcą dowódcy Legionu Czechów i Słowaków, utworzonego z żołnierzy czeskich i słowackich, walczącego przeciw Niemcom podczas kampanii wrześniowej.

II wojna światowa

Po klęsce wrześniowej znalazł się w Związku Radzieckim, gdzie został internowany^[8]. Od 1942 był organizatorem i dowódcą jednostek czechosłowackich formowanych w ZSRR, walczących na froncie wschodnim u boku Armii Czerwonej przeciwko Niemcom. Został dowódcą, kolejno: 1. Czechosłowackiego samodzielnego batalionu polowego, 1. Czechosłowackiej Samodzielnej Brygady oraz od września 1944 I Czechosłowackiego Korpusu Armijnego. W grudniu 1943 Svoboda został awansowany przez emigracyjnego prezydenta Czechosłowacji Edvarda Beneša do stopnia generała brygady.

Jesienią 1944 dowodził oddziałami czechosłowackimi podczas ofensywy dukielskiej. Następnie walczył na Słowacji i na Morawach.

Okres powojenny

W maju 1945 otrzymał awans na generała dywizji, a w sierpniu generała armii. Od 4 kwietnia 1945 był ministrem obrony narodowej Czechosłowacji^[9].

Od października 1948 był członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, w latach 1948–1949 i od 1968 do 1976 członek Komitetu Centralnego tej partii. W latach 1950–1951 pełnił funkcję przewodniczącego Państwowej Komisji Kultury Fizycznej i Sportu oraz wicepremier.

8 września 1951 został pod fałszywymi zarzutami usunięty ze wszystkich stanowisk i zwolniony z wojska^[10]. Pracował w spółdzielni rolniczej. W listopadzie 1952 został na krótko aresztowany pod zarzutem przygotowywania zamachu stanu^[10][11]. W 1954, głównie z inicjatywy Nikity Chruszczowa, został zrehabilitowany^[11]. Powrócił do służby wojskowej i otrzymał stanowisko rektora Akademii Wojskowej im. Klementa Gottwalda, które sprawował w latach 1954–1958^[11]. Następnie przebywał na emeryturze. Od 1948 do 1968 zasiadał w czechosłowackim parlamencie. Był wiceprzewodniczącym Związku Bojowników Antyfaszystowskich i Związku Przyjaźni Czechosłowacko-Radzieckiej. Pracował nad wspomnieniami w Wojskowym Instytucie Historycznym. Tam właśnie wydał swoje wspomnienia pt. Z Buzułuku do Pragi (w Polsce książka ukazała się nakładem Wydawnictwa MON)^[12]. Poświęcił się też interwencjom na rzecz rehabilitacji niesprawiedliwie prześladowanych żołnierzy.

30 marca 1968 objął urząd prezydenta Czechosłowacji w miejsce skompromitowanego Antonína Novotnego. Stało się to na wniosek I sekretarza KPCz Alexandra Dubčeka. Jako prezydent nie miał wielkiego wpływu na politykę, jednak popierał program reform liberalizujących ustrój kraju, opowiadał się też za rehabilitacją osób niesłusznie skazanych w latach 50., zwłaszcza bojowników ruchu oporu podczas okupacji niemieckiej.

22 marca 1973 ponownie został wybrany na urząd prezydenta. Nasilały się jednak problemy zdrowotne generała. W maju 1975 został usunięty ze stanowiska dzięki noweli konstytucyjnej, pozwalającej obrać nowego prezydenta w przypadku niemożności wypełniania funkcji przez dotychczasowego. Zastąpił go wtedy Gustáv Husák.

Pochówek

Pochowany został z wojskowymi i państwowymi honorami, w otoczeniu tysięcy ludzi, którzy przyszli go pożegnać jako bohatera narodowego. Urna z jego prochami została umieszczona w Narodowym Miejscu Pamięci na Žižkovie w Pradze^[13]. W 1993 jego szczątki przeniesiono i umieszczono w grobowcu rodzinnym w Kromieryżu^[13][14].

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

• Złota Gwiazda Bohatera Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej – trzykrotnie (24 listopada 1965, 30 kwietnia 1970, 30 maja 1975)
• Order Sokoła z mieczami (Czechosłowacja)
• Czechosłowacki Wojskowy Order Lwa Białego „Za zwycięstwo” (1945)
• Order Klementa Gottwalda – trzykrotnie (1959, 1970, 1975)
• Order Słowackiego Powstania Narodowego I klasy
• Order 25 lutego I stopnia
• Order Zwycięstwa Lutowego
• Krzyż Wojenny Czechosłowacki (1914-1918)
• Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939 – trzykrotnie
• Czechosłowacki Medal za Odwagę w Obliczu Nieprzyjaciela
• Medal pamiątkowy drugiego powstania narodowego
• Zborowski Medal Pamiątkowy
• Bachmaczewski Medal Pamiątkowy
• Sokołowski Medal Pamiątkowy
• Wielki Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja)
• Order Narodowego Bohatera Jugosławii (1946, Jugosławia)
• Złota Gwiazda Orderu „Za zasługi dla Narodu” (Jugosławia)
• Krzyż Wielki Orderu Wojennego Virtuti Militari (1947, Polska)^[15]
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1969, Polska)
• Orderu Krzyża Grunwaldu I klasy (1948, Polska)
• Medal za Warszawę 1939–1945
• Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
• Wielka Komandoria Legii Zasługi (1945, Stany Zjednoczone)
• Krzyż Komandorski Orderu Łaźni (Wielka Brytania)
• Order Zasługi I klasy (1950, Węgry)
• Order Czerwonego Sztandaru (Węgry)
• Krzyż Świętego Jerzego III klasy (1917, Imperium Rosyjskie)
• Krzyż Świętego Jerzego IV klasy (1917, Imperium Rosyjskie)
• Medal „Złota Gwiazda” Bohatera Związku Radzieckiego (24 listopada 1965)
• Order Lenina – dwukrotnie (1943, 1965 ZSRR)
• Order Rewolucji Październikowej (1970, ZSRR)
• Order Suworowa I stopnia (1945)
• Order Suworowa II stopnia (1943)
• Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1945)
• Medal za Wyzwolenie Pragi (1945)
• Międzynarodowa Leninowska Nagroda Pokoju (1970)
• Honorowy obywatela Krakowa (tytuł odebrany w latach 90.)^[16]

Upamiętnienie

• 16 marca 2013 w Hroznatínie, miejscu urodzin Ludvíka Svobody, odsłonięto pomnik generała. Powstał on dzięki staraniom lokalnych władz samorządowych^[17].
• 4 października 1989 na Placu Wolności w Svidníku odsłonięto liczący ponad 4 metry brązowy pomnik generała Ludvíka Svobody^[18][19].
• Poświęcony jego pamięci kamień pamiątkowy znajduje się w Popradzie.
• W 1976 odsłonięto w Kromieryżu tablicę pamiątkową, na budynku w którym generał Svoboda mieszkał z rodziną.
• W 1985 w Hroznatínie, w domu narodzin Ludvíka Svobody, utworzono izbę pamięci i muzeum poświęcone jego osobie. Muzeum zostało zlikwidowane w 1992, jednak miejsce narodzin prezydenta Czechosłowacji ciągle pozostaje ważnym obiektem, wpisanym na listę obiektów kulturalnych Czech. Znajduje się tam też brązowa tablica pamiątkowa, odsłonięta w 1980^[20].
• Z plebiscycie Největší Čech zorganizowanym w 2005 przez Česká televize zajął 72. miejsce^[21].
• Jest honorowym obywatelem: Pragi^[22], Pilzna^[23], Brna^[24] i Ostrawy^[25].

Galeria

• 

  ppłk Ludvík Svoboda i kpt. Bohumír Lomský w 1941 (zdjęcie wykonane w ZSRR)

• 

  Svoboda i Alexander Dubček w sierpniu 1968, podczas oficjalnej wizyty w Czechosłowacji rumuńskiego przywódcy Nicolae Ceaușescu

• 

  Svoboda i czechosłowacki minister obrony narodowej Martin Dzúr we wrześniu 1968

• 

  Ludvík Svoboda i Gustáv Husák w Bańskiej Bystrzycy w sierpniu 1969

• 

  Pomnik Ludvíka Svobody na Placu Wolności w Svidníku

• 

  Pomnik Ludvíka Svobody w Hroznatínie

• 

  Kamień pamiątkowy poświęcony generałowi Svobodzie w Popradzie

• 

  Grobowiec rodzinny, gdzie w 1993 zostały złożone szczątki Ludvíka Svobody

Przypisy