Ludwik Ćwikliński

Ludwik Ćwikliński

Data i miejsce urodzenia	17 lipca 1853 Gniezno
Data i miejsce śmierci	3 października 1942 Kraków
Poseł do parlamentu austriackiego
Okres	od 1899 do 1902
Minister oświaty Austrii
Okres	od 23 czerwca 1917 do 25 lipca 1918
Odznaczenia

Ludwik Ćwikliński (ur. 17 lipca 1853 w Gnieźnie, zm. 3 października 1942 w Krakowie) – polski filolog klasyczny, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, minister oświaty w rządzie austriackim.

Życiorys

Był synem organisty kościelnego Wojciecha i Cecylii z Buszkiewiczów. Ukończył Królewskie Gimnazjum w Gnieźnie^[1], gdzie w 1870 zdał maturę, następnie studiował filologię klasyczną, historię starożytną i slawistykę na Uniwersytecie Wrocławskim (1870-71) oraz filologię klasyczną, historię starożytną i historię filozofii na uniwersytecie w Berlinie (1871-1873). W Berlinie jednym z jego wykładowców był Theodor Mommsen. W 1873 na podstawie pracy Quaestiones de tempore, quo Thucydides priorem historiae suae partem composuerit obronił doktorat na uczelni berlińskiej. Pracował jako nauczyciel historii i języków starożytnych w gimnazjum w Berlinie (do 1875). W 1876 został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Lwowskiego; wykładał filologię klasyczną, archeologię i historię starożytną; kierował II Katedrą Filologii Klasycznej. W 1879 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego, dwukrotnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego (1883/1884, 1891), był prorektorem (1894/1895) i rektorem (1893/1894) Uniwersytetu Lwowskiego. W latach 1876–1902 kierował jednocześnie Komisją Egzaminacyjną dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich, a 1879-1902 był konserwatorem zabytków przedhistorycznych w Urzędzie Konserwatorskim we Lwowie. Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Kursów Akademickich dla kobiet (1896-1899). Wsparł kandydaturę Tadeusza Wojciechowskiego na stanowisko kierownika Katedry Historii Polski na Uniwersytecie Lwowskim (1881); redagował czasopismo „Eos” (1894-1901).

W latach 1899–1902 sprawował mandat posła do parlamentu austriackiego. W 1902 przeniósł się do Wiednia, gdzie pracował naukowo w Instytucie Archeologicznym. Był jednocześnie kierownikiem Sekcji Szkół Wyższych w Ministerstwie Oświaty Austrii, a w latach 1917–1918 pełnił funkcję ministra oświaty i wyznań religijnych. Ze stanowiska ministra wspierał naukę i szkolnictwo polskie w Cieszyńskiem i Małopolsce. Po powrocie do kraju (1919) osiadł w Poznaniu. W 1920 prowadził wykłady z filologii klasycznej na Uniwersytecie Wileńskim, a w 1928 został mianowany profesorem honorowym Uniwersytetu Poznańskiego. Odebrał doktoraty honoris causa uniwersytetów we Lwowie, Poznaniu oraz Jagiellońskiego w Krakowie.

W 1905 został odznaczony Orderem Korony Żelaznej II Klasy^[2].

W 1893 został powołany na członka korespondenta, a w 1904 na członka czynnego AU (późniejsza PAU). Był również członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1892 członek korespondent, 1928 członek honorowy), członkiem założycielem (1893) i wieloletnim prezesem (1893-1939) Towarzystwa Filologicznego (Societas Philologa, od 1919 r. Societas Phililoga Polonorum, czyli Polskie Towarzystwo Filologiczne), członkiem Instytutu Archeologicznego w Wiedniu (od 1902), członkiem Czeskiej Akademii Umiejętności (od 1903), członkiem honorowym Towarzystwa Filozoficznego w Wiedniu (1903). W 1929 organizował Zjazd Filologów Klasycznych Krajów Słowiańskich w Poznaniu. Po wybuchu wojny był więziony w obozie koncentracyjnym, następnie przebywał w szpitalu sióstr Elżbietanek w Poznaniu, a pod koniec życia w krakowskim klasztorze ojców kapucynów, zamienionym na szpital-schronisko dla starców. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[3].

W pracy naukowej zajmował się historiografią i poezją grecką, odkryciami archeologicznymi oraz literaturą polsko-łacińską. Analizując Wojnę peloponeską Tukidydesa uznał, że pewne części dzieła – opisujące wojny archidamejską i sycylijską – stanowiły pierwotnie odrębne opracowanie. Wskazał również pozostające bez związku z całością tekstu fragmenty traktatu Ksenofonta o dochodach państwowych; uznał je za notatki, robione przez autora na marginesie. Badał przekłady Homera, szczególnie na język polski. Przygotował pierwsze kompletne wydanie dzieł Klemensa Janickiego (Clementiis Janicii poetae laureatis carmina, 1930); ustalił, że Janicki otrzymał laur poetycki nie z rąk papieża Pawła III, ale od przedstawiciela Republiki Weneckiej Marco Antonio Contariniego. Prowadził badania archeologiczne we Włoszech (1875-1876) i Grecji, zajmował się odkryciami Heinricha Schliemanna (artykuł Homer, Schliemann i Mykeny, 1879).

Publikacje

Ogłosił szereg prac naukowych; najważniejsze:

• Über die Entstehungsweise des zweiten Theiles der Thukydideischen Geschichte (1877)
• Uniwersytet a nauka (1877)
• Über die Entstehung des Herodoteischen Geschichtwerkes (1878)
• Beiträge zur Kritik und Erklärung des Thucydides (1878)
• Homer, Schliemann i Mykeny. Wspomnienia z podróży do Grecyi (1879)
• Homer i Homerycy. Rzecz o studyach i przekładach Homera, szczególnie w Polsce (1881)
• Stanisław z Krakowa, autor XIVgo wieku i jego traktat o życiu i cudach św. Jacka (1884)
• W jaki sposób wydawać należy poetów łacińsko-polskich wieku XVI (1886)
• Olimpia. Historya i pomniki sztuki (1887)
• Gramatyka języka greckiego. Gramatyka Curtiusa i Hartla – do języka polskiego zastosował Ludwik Ćwikliński (1890; wyd. VI – 1921)
• Opis zarazy ateńskiej w dziele Tukidydesa II.47, 2-54. Studyjum krytyczne (1891)
• Konstytucja Aten, świeżo odkryte dzieło Arystotelesa (1892)
• Klemens Janicki, poeta uwieńczony (1516-1543) (1893)
• Mommsen o Horacyusza carmen saeculare (1894)
• Nowe przepisy o egzaminach dla kandydatów zawodu nauczycielskiego w gimnazyach i szkołach realnych z d. 30 sierpnia 1897 r. w stosunku do przepisów z r. 1884 (1897)
• Liryk grecki. Rzecz o nowo odkrytych poezyach Bakchylidesa (1899)
• Nieznany list Mikołaja Hussovianusa (Hussowskiego)(1899)
• Dwa drobne wiersze Klemensa Janickiego (1900)
• O wawrzynie doktorskim i poetyckim Klemensa Janickiego (1919)
• Kilka uwag o zadaniach i organizacji nauki polskiej (1919)
• Spuścizna Greków i Rzymian. Wykład wstępny – wygłoszony w Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie dnia 23 kwietnia 1920 r. (1920)
• Animadversiones in aliquot locos Xenophontis de reditibus libelli (1920)
• O przechowanym w zbiorze pism Ksenofontów traktacie o dochodach (1921)
• Adam Schroeter, uczony i poeta śląski XVI wieku i jego poemat o salinach wielickich (1922)
• Ianicius à Padova (1538-1540) (1922)
• Seneki Apokolokyntosis. Satyra na śmierć cesarza Klaudjusza i jego pozgonne wędrówki do nieba i do podziemia (1926)
• Ianiciana. Przyczynki do biografii i oceny utworów Klemensa Janickiego (1928)
• Clementis Janicii Poetae Laurenti Carmina (1930)
• Cesarz Juljan Apostata i jego satyra Symposion (Poznań 1936)
• Nowe Ianiciana (1937)
• Zagadnienia tukidydesowe (1937)

Przypisy

Bibliografia

• S. Pilch, Ludwik Ćwikliński. 80-lecie urodzin i diamentowe gody z nauką, „Kwartalnik Klasyczny” 7, 1933, z. 4, s. XV-XLIV
• T. Sinko, Ludwik Ćwikliński, „Kwartalnik Historyczny” 53, 1939-1945, s. 463–468
• K. Kumaniecki, Ludwik Ćwikliński, „Pamiętnik Literacki” 36, 1946, s. 96–103
• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
• W. Leitsch, Ludwig Ćwikliński (1853-1943), Sektionchef und Minister im k.k. Ministerium für Kultus und Unterricht, [w:] W. Leitsch, S. Trawkowski, Polen im alten Österreich. Kultur und Politik, Wien – Köln – Weimar 1993, s. 56–78
• K. Królczyk, Polscy badacze starożytności na Uniwersytecie Lwowskim (1873-1939) – szkic do portretu, [w:] P. Berdowski, B. Blahaczek (red.), Haec mihi in animis vestris templa. Studia Classica in Memory of Professor Lesław Morawiecki, Rzeszów 2007, s. 26–28
• K. Królczyk, Ludwik Ćwikliński (1853-1942), [w:] „Nowy Filomata”, r. XIV, 2010, zeszyt 2, s. 83–94
• Diamentowe gody działalności Ludwika Ćwiklińskiego na katedrze uniwersyteckiej. „Gazeta Lwowska”, nr 174 z 1 sierpnia 1936. 

Linki zewnętrzne

• Publikacje Ludwika Ćwiklińskiego w bibliotece Polona