Ludwik Bociański

Ludwik Bociański

pułkownik
Data i miejsce urodzenia	24 sierpnia 1892 Pleszew, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	7 lutego 1970 Londyn, Wielka Brytania
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Wojsko Polskie
Formacja	Armia Wielkopolska
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa powstanie wielkopolskie wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Ludwik Bociański (ur. 24 sierpnia 1892 w Pleszewie, zm. 7 lutego 1970 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, wojewoda wileński i poznański II RP.

Życiorys

Działalność niepodległościowa i służba w WP

Urodził się w rodzinie chłopskiej jako syn Wojciecha i Wiktorii ze Stefaniaków^[1]. Jego brat Jan^[2] był dyplomatą, a siostra Maria Bociańska-Radomska – uczestniczką powstania wielkopolskiego i działaczką społeczną.

Uczył się w Królewskim Gimnazjum w Ostrowie Wielkopolskim oraz w gimnazjum w Kępnie, gdzie w 1913 zdał maturę^[3]. Był twórcą drużyny skautowskiej^[4].

W 1914 powołany do wojska niemieckiego, służył jako podporucznik artylerii na froncie zachodnim, był ranny pod Verdun, został też odznaczony i kilkukrotnie awansowany^[4]. W sierpniu 1917 z powodu choroby trafił do szpitala i nie powrócił już na front, pełnił służbę w Wielkopolsce^[4]. Był członkiem POW zaboru pruskiego. Był jednym z głównych organizatorów konspiracji powstańczej w Wielkopolsce^[4].

Od początku wziął czynny udział w powstaniu, najpierw w Poznaniu, a następnie na południu Poznańskiego, walcząc na czele zorganizowanego przez siebie batalionu strzelców pleszewskich, z którym m.in. wyzwolił Ostrów Wielkopolski^[4]. Zorganizował 8 wielkopolski pułk piechoty (przemianowany w 1920 na 62 pułk piechoty wielkopolskiej). Początkowo dowodził w nim I batalionem, następnie całym pułkiem^[5].

W 1919 przystąpił do organizacji Grudziądzkiego pułku strzelców. Pułkiem, w międzyczasie przemianowanym na 64 Grudziądzki pułk piechoty, dowodził do 28 października 1921. Walczył z bolszewikami nad Bugiem^[5]. W składzie 16 Dywizji Piechoty brał udział w bitwie warszawskiej^[5].

W październiku 1921 został powołany na roczny kurs doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W 1922 po ukończeniu kursu otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydzielony został do Biura Ścisłej Rady Wojennej na stanowisko referenta w Oddziale IIIa^[5]. W okresie tym miał również mniej znany epizod jego życia – występy w drużynie piłkarskiej Polonii Bydgoszcz (na pozycji lewoskrzydłowego)^[6].

płk Ludwik Bociański - 1939 r.

Od lutego 1924 roku zajmował stanowisko szefa Wydziału Wywiadowczego Oddziału II-go Sztabu Generalnego^[5][7]. W przewrocie majowym 1926 roku opowiedział się zdecydowanie po stronie Piłsudskiego^[8], który docenił jego lojalność i pozostawił go na dotychczasowym stanowisku. W marcu 1927 roku mianowany został dowódcą 86 pułku piechoty w Mołodecznie^[9]. Tamże z jego inicjatywy wybudowany został imponujący pomnik poległych żołnierzy w kształcie łuku z kaplicą Matki Boskiej na szczycie, zwany później Ostrą Bramą Mińską^[8]. Poświęcenia dokonał biskup Władysław Bandurski w obecności prezydenta Mościckiego. Od 1 lipca 1930 do 7 listopada 1934 był komendantem Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej-Komorowie. Właśnie tam Bociański wprowadził do ceremoniału mianowania na pierwszy stopień oficerski pasowanie szablą, który to zwyczaj utrzymał się aż do czasów współczesnych^[3]. Podchorążowie z jego szkoły, ubrani w historyczne mundury zaciągali wartę honorową przed Belwederem w rocznicę Nocy Listopadowej. Następnie wyznaczony został na stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty w Baranowiczach^[10].

We wniosku orderowym generał Kazimierz Fabrycy napisał o nim:

W służbie cywilnej

W wyborach w listopadzie 1930 został wybrany posłem na Sejm III kadencji z okręgu wyborczego nr 37 (Ostrów Wielkopolski), jednak już w styczniu 1931 zrezygnował z mandatu poselskiego^[2]. Od końca 1935 był wojewodą wileńskim. Był krytykowany przez mniejszości narodowe i opozycję, a także część powojennej emigracji^[12]. Między innymi, 11 lutego 1936 wydał memoriał zakładający ograniczenie praw mniejszości litewskiej i białoruskiej (dokument ten w 1939 roku opublikowała drukarnia w Kownie)^[13][14]. Ingerował w stosunki wyznaniowe, próbował wyrugować białoruskich oo. marianów z Drui poprzez zainicjowanie erygowania nowej parafii rzymskokatolickiej; w końcu wysiedlił ich nie czekając na decyzję hierarchii duchownej^[15][16].

Z powodu jego interwencji, za emisję audycji z piosenkami białoruskimi zwolniono z pracy Czesława Miłosza^[17]. Z tego też powodu Bociański został przez poetę wspomniany (w negatywnym świetle) w utworze Toast^[18]. Od 25 maja 1939 pełnił urząd wojewody poznańskiego^[19].

Przez Leona Chajna wymieniany pośród masonerii^[20].

Kampania wrześniowa

Podczas kampanii wrześniowej opuścił Poznań. 6 września 1939 został powołany na stanowisko naczelnego kwatermistrza rządu^[21]. 17 września 1939 na moście granicznym na Czeremoszu w Kutach zastąpił drogę Naczelnemu Wodzowi Edwardowi Śmigłemu-Rydzowi, zamierzającemu opuścić kraj. Wobec fiaska perswazji w proteście targnął się na swoje życie. Próba okazała się nieudana, ciężko ranny Bociański został przewieziony do Rumunii^[22], gdzie został internowany. Po okresie internowania, przedostał się do zachodniej Europy. Pomimo prób, nie uzyskał przydziału do Polskich Sił Zbrojnych^[23].

Dalsze losy

W 1947 osiadł w Wielkiej Brytanii^[23]. Podczas życia na emigracji nie angażował się w życie polityczne kręgów emigracyjnych, ale utrzymywał kontakty z organizacjami kombatanckimi i pisał artykuły okolicznościowe^[23]. Przekazał bibliotece Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie kilkadziesiąt tomów wydawnictw naukowych z zakresu filologii polskiej, antropologii, archeologii i historii wojskowości^[24].

Zmarł 7 lutego 1970 w Londynie i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury^[23]. W 2009 z inicjatywy starosty pleszewskiego Michała Karalusa prochy płk. Ludwika Bociańskiego – zgodnie z jego ostatnią wolą – zostały sprowadzone do rodzinnego Pleszewa i z honorami wojskowymi złożone w kwaterze powstańców wielkopolskich na cmentarzu przy ul. Kaliskiej^[25].

Cmentarz w Pleszewie, tablica pamięci umieszczona po repatriacji prochów Bociańskiego

Nie założył rodziny^[2].

Awanse

• kapral – 1915^[4]
• wicewachmistrz – 1916^[4]
• chorąży – 1916^[4]
• podporucznik – 1917^[4]
• major - 1921^[26]
• podpułkownik – 1923^[27]
• pułkownik – 1929^[28]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (19 lutego 1922)^[29]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[30]
• Krzyż Niepodległości z Mieczami (17 września 1932)^[31]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)^[32]
• Krzyż Walecznych (przed 1923)^[33]
• Złoty Krzyż Zasługi (29 kwietnia 1925)^[34]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[35]
• Krzyż Żelazny II klasy (Prusy, przed 1918)^[4]
• Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, wręczono 1928)^[36]
• Krzyż Komandorski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, przed 1928)^[37]
• Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa, przed 1928)^[37]
• Krzyż Komandorski Orderu Białej Róży Finlandii (Finlandia, wręczono 1927)^[38][37]
• Krzyż Oficerski Orderu Białego Orła (Jugosławia, przed 1928)^[37]
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, przed 1928)^[37]

Oryginalne ordery i odznaczenia Ludwika Bociańskiego są na stałe przytwierdzone do cokołu rzeźby Matki Boskiej Kozielskiej w kościele św. Andrzeja Boboli w Londynie, gdzie były złożone jako wota dziękczynne^[25].

Upamiętnienie

• Imię Ludwika Bociańskiego noszą szkoły: Zespół Szkół Publicznych w Komorowie oraz Technikum i Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Marszewie, a także osiedle w Pleszewie i ulica w Komorowie;
• Tablice pamiątkowe na cześć Ludwika Bociańskiego zawieszono: na gmachu Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w galerii „Wielkich Polaków”, na ścianie frontowej Starostwa Powiatowego w Pleszewie^[39] oraz w budynku Szkoły Podstawowej w Komorowie.
• W 2012 roku ukazała się wydana w Pleszewie książka Tomasza Wojtali BOCIUN. Płk dypl. Ludwik Bociański (1892–1970).

Publikacje

• O posunięciach władz administracji ogólnej w stosunku do mniejszości litewskiej w Polsce oraz o zamierzeniach w tym względzie na przyszłość – ściśle tajny materiał przeznaczony dla Ministra Spraw Wewnętrznych, ukazał się drukiem w Kownie w 1939 roku^[14]

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Księga chwały piechoty, praca zbiorowa, Warszawa 1992, reprint wydania z 1939 r.
• Marek Jeleniewski, Bydgoskie obrazki, Bydgoszcz, s. 26 (2006).