Ludwik Danielak

Ludwik Danielak

1937
kapral
Data i miejsce urodzenia	24 sierpnia 1909 Piaski
Data i miejsce śmierci	7 września 1939 Modlna
Przebieg służby
Lata służby	1929–1930, 1939
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej
Stanowiska	d-ca pocztowego Przysposobienia Wojskowego
Główne wojny i bitwy	Kampania wrześniowa II wojna światowa
Późniejsza praca	Poczta Polska Krotoszyn 1930–1939

Dom Walentego i Ludwika Danielaków w Zdunach (Rynek). W tym domu Ludwik Danielak mieszkał w latach 1924–1938

Spotkanie szachistów w klubie Giermek, Zduny 1931. Ludwik Danielak czwarty od lewej w rzędzie stojącym

Ludwik Danielak (ur. 24 sierpnia 1909 w Piaskach, zm. 7 września 1939 w Modlnej) – pocztowiec, harcerz, współtwórca i organizator harcerstwa powiatu krotoszyńskiego^[1], szachista, aktor. Działacz społeczny i patriota. Uczestnik kampanii wrześniowej 1939. Ofiara zbrodni niemieckich na pocztowcach w 1939 roku^[2]. Syn Walentego Danielaka.

Rodzina

Ludwik Danielak urodził się w Piaskach 24 sierpnia 1909 roku, w patriotycznej rodzinie mieszczanina, restauratora, radnego Zdun, oraz radcy majątku Lipskich^[3] – Walentego Danielaka^[4] i Antoniny Krysiak. W połowie 1924 roku rodzina Walentego Danielaka przeprowadziła się do Zdun.

Miał trzy siostry: Helenę, Ewę i Mariannę. Jego siostra Ewa Danielak^[5] była członkinią Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży oraz zastępową w drużynie harcerskiej Danielaka, a potem Józefa Podemskiego i Franciszka Jerzego Jaskulskiego^[6].

Stryj Ludwika, Józef Danielak, był właścicielem Domu Handlowego w miejscowości Wanne (Westfalia – Niemcy) oraz kilku posiadłości w Wielkopolsce. Józef Danielak był także aktywnym członkiem leszczyńskiego Bractwa Kurkowego, pełniąc z początku funkcję przewodniczącego komisji rewizyjnej, a w 1938 roku został członkiem i II Rycerzem Majestatu Bractwa^[7]. Danielakowie utrzymywali z możnymi i przemysłowcami dobre kontakty, polegające nie tylko na współpracy handlowej, czy przemysłowej, ale przede wszystkim na działalności patriotycznej i społecznej.

Najmłodszy stryj Ludwika, też Ludwik Danielak (ur. 1902), był aktywnym powstańcem wielkopolskim. Został odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym ^[8]. Jego stryj Ludwik brał czynny udział w Powstaniu wielkopolskim 1918 / 1919 roku - od dnia 13.11.1918 do dnia 12.2.1919 roku jako ochotnik z bronią w ręku. Wziął udział między innymi w oswobodzeniu miasta Skalmierzyce i okolicach pod dowództwem Idziora Józefa. W czasie II wojny światowej działał aktywnie w partyzantce. W maju 1944 roku został aresztowany przez Gestapo i dnia 28.6.1944 zamordowany w Kaliszu i pochowany na tamtejszym cmentarzu katolickim^[9].

W 1933 roku Ludwik Danielak zawarł związek małżeński z Anną ze Świtalskich, pochodzącą z Gniezna. Miał dwoje dzieci: Romana Danielaka (1935–2015) i Krystynę Nawrocką (1936–2008)^[10][11]. W 1938 roku rodzina Ludwika i Anny Danielaków przeniosła się ze Zdun do Krotoszyna.

Działalność patriotyczna i społeczna w latach 1923–1939

W przerwie ćwiczeń wojskowych w Krakowie i Wieliczce – 1932. W tle piekarnia krakowska. Ludwik Danielak pierwszy z prawej z bronią obok dzieci

Ludwik Danielak (pierwszy z prawej w rzędzie stojącym) w czasie szkolenia wojskowego w Mierzewie 1936 rok (spotkanie na Zamku hrabiego Szembeka). W spotkaniu tym uczestniczyli także harcerze z okolic Gniezna

W 1923 roku Ludwik ukończył Szkołę Realną w Ostrowie Wielkopolskim. W 1924 roku wraz z rodziną przeprowadził się z Lewkowa do Zdun.

W 1925 roku Danielak zorganizował tzw. harcerstwo pro-obronne w Zdunach. W tym czasie wspierał finansowo swoją drużynę harcerską przy pomocy funduszy swojego ojca Walentego. Takie działania nie znalazły akceptacji niemieckich mieszkańców przygranicznych Zdun. Ludwik Danielak mimo presji Niemców, kontynuował działalność harcerską w ramach nielegalnej struktury do 1928 roku^[12]. Jako pierwszy zorganizował harcerski zastęp żeński. Wspomnienia jednego z zastępowych tej drużyny – Stanisława Rytera dowodzą, że Ludwik Danielak był współpracownikiem i wychowawcą wielu późniejszych żołnierzy wyklętych takich np. jak: Franciszek Jerzy Jaskulski, Jan Matuszczyk, czy Czesław Bardzik^[13][14].

W 1927 roku Danielak został szachistą wielkopolskiego klubu Giermek Zduny^[15] (od 1935 roku Ludwik Danielak reprezentował barwy KKSz Krotoszyn – reprezentował powiat krotoszyński w rozgrywkach na szczeblu wojewódzkim, a od 1938 roku barwy OKSz Skoczek Ostrów Wielkopolski^[16]). W 1928 roku ukończył Gimnazjum w Krotoszynie.

Od 1928 roku był działaczem Towarzystwa Obywateli Polskich w Zdunach. Organizacja ta wspierała młodzież południowej Wielkopolski w organizacji obozów patriotycznych – w tym także harcerzy. W okresie 1929–1930 odbył służbę wojskową. Od 1930 roku był funkcjonariuszem-pocztowcem na stanowisku starszego asystenta Poczty Polskiej w Krotoszynie^[17]. W latach 1930–1939 był koordynatorem harcerskim w południowej części Wielkopolski. Od 1931 roku był aktorem amatorskiego teatru pocztowego w Krotoszynie^[18].

Dom Danielaków był w latach 30. XX wieku, ostoją patriotyzmu. Tam organizowano patriotyczne wieczornice, występy chóru „Harmonia”, zbiórki harcerskie, turnieje szachowe, szkolenia oficerów 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej z Krotoszyna oraz ludności Zdun (przedstawiciele kadry oficerskiej 56 pp. Wielkopolskiej z Krotoszyna byli częstymi gośćmi w domu Danielaków, gośćmi byli także oficerowie Biura Wojskowego Poczty i Telegrafów: ppłk Adam Paciorek, mjr Mieczysław Michoniewski i kpt. Adam Gac oraz kadra oficerska z Kalisza^[19].

Wraz z ojcem, Walentym Danielakiem (który był współorganizatorem zbiórek na rzecz OPL oraz był indywidualnym subskrybentem pożyczki na rzecz Obrony Przeciwlotniczej Polski, wpłacając regularnie co miesiąc 100 zł na ten cel^[20], Ludwik organizował zbiórki pieniężne na rzecz Funduszu Obrony Narodowej (FON) oraz Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Polski w 1939 roku. Był też działaczem Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP) oraz Przysposobienia Wojskowego (PW). W latach 1936–1939 pełnił funkcję dowódcy pododdziału pocztowego Przysposobienia Wojskowego w Krotoszynie. W 1939 roku uczestniczył w kampanii wrześniowej 1939 roku w stopniu kapral^[21].

Udział w kampanii wrześniowej 1939 roku

Grupa słuchaczy kursu wojskowego podczas egzaminów z topografii i łączności w Zdunach – 1937. Na fotografii Ludwik Danielak trzeci od lewej w pierwszym rzędzie stojącym. Na zdjęciu – pierwszy z prawej, wychowanek Ludwika Danielaka Kazimierz Wieczorek

31 sierpnia 1939 roku w budynku Poczty Polskiej w Krotoszynie odbyła się odprawa wszystkich pracowników Poczty Polskiej w Krotoszynie oraz przedstawicieli poczt z Ostrowa Wielkopolskiego i Kalisza, w obecności naczelnika Józefa Starazdasa (pracownicy poczty zebrali się wcześniej wzorem delegata i zespołu MPiT, który wszedł w skład Sztabu Naczelnego Dowództwa Łączności w dniu 15 sierpnia 1939 roku)^[22], jego zastępcy Aleksandra Staszko i przedstawicieli wojska (w odprawie wzięli udział także wojskowi z 56 pp. wielkopolskiej z Krotoszyna).

Jako funkcjonariusz Poczty Polskiej Ludwik Danielak we wrześniu 1939 roku realizował zadania na rzecz obronności państwa takie, jak: zadania specjalne, dozorowanie^[23], obserwacje powietrzne lotnictwa npla i przekazywanie informacji do Głównej Zbiornicy Dozorowania (Centralna Zbiornica Dozorowania w Warszawie zbierała meldunki z całego kraju o przelatujących samolotach obcego państwa. Informacje przekazywano przez telefon, telegraf lub przez kurierów, którzy przekazywali informacje z danej godziny telefonicznie najpierw do zbiornicy w regionie, a potem do centrali^[24], znajdującej się w 1939 roku przy ul. Nowogrodzkiej w Warszawie).

W sytuacjach zagrożenia przejęciem łączności przez Niemców, zadaniem ekstremalnym było niszczenie linii telefonicznych i centrali, które było dopuszczalne tylko w przypadku pozostawienia jej bez ochrony pracowników poczty, w sytuacji zajęcia terytorium przez Niemców, w celu uniemożliwienia wrogich działań podsłuchowych, oraz wykorzystania ich w działaniach wojskowych przeciwko Polsce (taka sytuacja miała miejsce 7 września 1939 roku w rejonie Ozorków – Modlna – Sokolniki)^[25] przed Bitwą nad Bzurą w rejonie operowania 24 dywizji niemieckiej pod dowództwem Generalleutnanta Friedricha Olbrichta. Wykonywał też zadania kurierskie.

Organizacja służby dozorowania^[26] w praktyce opierała się głównie na nielicznych pracownikach pocztowych, członkach Przysposobienia Wojskowego i harcerzach^[27]. Ludwik Danielak był ochotnikiem (6 maja 1939 r. zapoczątkowano akcję zapisów ochotniczych do tzw. zadań specjalnych. Z Wielkopolski zgłosiło się kilkuset ochotników, wśród nich wg relacji współpracowników i rodziny był Ludwik Danielak)^[28] w służbie dozorowania^[29].

1 września 1939 roku Centrum Dyspozycyjne w Starostwie Powiatowym w Krotoszynie otrzymało zaszyfrowany rozkaz ewakuacji wszystkich urzędników państwowych. Szef tego Centrum, Leon Kałużny, zarządził przygotowywanie specjalnego pociągu ewakuacyjnego, potrzebnego do wykonania tego zadania^[30].

Tego samego dnia około godz. 15.00 Ludwik Danielak ewakuował się wraz z rodziną i z innymi urzędnikami Krotoszyna specjalnym pociągiem ewakuacyjnym^[31] przez Koźmin – Jarocin – Wrześnię – Konin – Koło – Kutno, w kierunku Warszawy i dalej na wschód. W trakcie podróży Ludwik Danielak nadzorował transport walorów pieniężnych oraz tajnej dokumentacji „Mob” i utajnionej dokumentacji pocztowej.

Po dotarciu do Koła pociąg ewakuacyjny stanął na bocznicy kolejowej. 2 września 1939 roku wieczorem, został zaatakowany przez 3 samoloty niemieckiego Luftwaffe. Danielak i jego rodzina cudem przeżyli ciężkie bombardowanie w Kole, gdzie zginęło ponad 150 osób (2 września 2014 roku odsłonięto pomnik w Kole, upamiętniający ofiary ataku samolotów niemieckich Luftwaffe na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna^[32][33][34]). Ludwik Danielak był wśród osób kierujących ewakuacją pasażerów pociągu do pobliskiego lasu^[35].

Między 3 a 5 września 1939 roku ewakuacja urzędników przebiegała bardzo powoli ze względu na zerwane tory i blokady powstające z uszkodzonych po bombardowaniach pociągów. Wtedy to, wraz z kolegami udzielał innym pocztowcom pomocy w naprawach łączy telefonicznych po bombardowaniach (uszkodzenia linii telefonicznych (sieci stałej i napowietrznej) po 2 września 1939 r. wynosiły nawet do 50%)^[36][37].

5 września Ludwik Danielak dotarł z rodziną do Kutna i tam przeżył kolejne bombardowanie. Zmiana trasy podróży Ludwika Danielaka w kierunku Ozorkowa wynikała z rozkazu Naczelnego Wodza obowiązującego od dnia 6 września 1939 roku, mówiącego o natychmiastowym wycofaniu żołnierzy i urzędników państwowych za linię Wisły. Ludwik Danielak miał jednak do wykonania swoje zadania obronne wynikające z przydziału mobilizacyjnego^[38].

Śmierć

Mundur pocztowca w Muzeum Poczty Polskiej i Telekomunikacji w Gdańsku. Identyczny mundur miał na sobie Ludwik Danielak we wrześniu 1939 roku

Podczas zrzutu niemieckiego desantu i ataku z powietrza w Modlnej – w godzinach porannych 7 września 1939 roku – urzędnicy państwowi masowo porzucali mundury (część z nich zrobiła to już w Ozorkowie)^[39].

6 września, po dotarciu do Ozorkowa, Ludwik Danielak rozpoczął akcje dywersyjne i zadania specjalne, skierowane przeciwko Niemcom.

Prawdopodobnie jako jedyny w rejonie Modlnej do końca nie zdjął munduru funkcjonariusza Poczty Polskiej^[40] i w obliczu bezpośredniego zagrożenia życia – nie posiadając broni – kontynuował akcję dywersyjną niszcząc telefoniczne linie napowietrzne oraz centrale, które znalazły się w rękach niemieckich. W tym czasie na odcinku Ozorków – Modlna – Sokolniki - Kębliny trwało niemieckie rozpoznanie, poprzedzone silnym bombardowaniem. Rozpoznanie prowadził 31 pp. niemieckiej^[41], którego działania wzmocniono zrzuceniem desantu.

7 września 1939 roku, podczas wykonywania zadania obronnego w Modlnej, przed Bitwą nad Bzurą, został pojmany przez lotniczy desant niemiecki, a następnie w pośpiechu rozstrzelany przez żołnierzy rozpoznania niemieckiego 31 pp 24 Dywizji Piechoty. Ludwik Danielak nie miał broni. Prawdopodobnie, widząc zbliżające się wojska niemieckie, w ostatniej chwili próbował przedostać się do stacjonujących nieopodal polskich oddziałów wojsk polskich^[42][43]. Jego rodzina przeżyła po ukryciu w jednym z gospodarstw w Modlnej.

Ekshumacja

We wrześniu 1959 roku z inicjatywy dzieci Ludwika Danielaka, przy wsparciu ówczesnego proboszcza Zdun ks. prałata Mariana Kwiatkowskiego oraz księdza proboszcza parafii w Modlnej Mieczysława Rossowskiego, przeprowadzono ekshumację Jego ciała. Pogrzeb w Zdunach poprowadził w asyście 6 kolegów Ludwika Danielaka – byłych pocztowców, ks. prałat Marian Kwiatkowski^[44][45].

Upamiętnienie

• Wyróżniony w 2015 roku biogramem w Cyfrowej Dziecięcej Encyklopedii Wielkopolan (CDEW)^[46];
• 18 października 2016 roku Poczta Polska upamiętniła Ludwika Danielaka wydając kartę pocztową^[47] i datownik okolicznościowy z jego wizerunkiem^[48][49];
• W 2003 roku został pośmiertnie wyróżniony przez Premiera RP Leszka Millera nadaniem tytułu Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny;
• Na jego cześć powstał Poemat dla Ludwika Danielaka oraz Wiersz: Ostatnie zwycięstwo^[50][51];
• Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 – odznaka pamiątkowa ustanowiona dekretem Prezydenta RP na Uchodźstwie Edwarda Raczyńskiego z 1 września 1984^[52][53].
• Postać upamiętniona przez Ministerstwo Sportu i Turystyki oraz Pocztę Polską w ogólnopolskim albumie: Sportowcy dla Niepodległej (s. 71 i 72), z okazji 100. Rocznicy Odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Przypisy

Bibliografia

• Błażejewski W. „Z dziejów harcerstwa polskiego 1910 – 1939” Warszawa 1985.
• Cichy Ł., „Nigdy nie zdjął swojego munduru”, cykl Nasza Historia, Życie Krotoszyna, nr 23/36 z 9.06.2015r., s. 22
• Dudziński P., Historia szachów na Ziemi Ostrowskiej. 80 lat szachów klubowych w Ostrowie Wielkopolskim 1930-2010. wyd. Ostrów Wlkp. 2010.
• Dokumenty i wspomnienia pracowników poczty i telekomunikacji zebrane w latach 1943–1978, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, Wrocław.
• Dziennik Ostrowski, Wiadomości szachowe, nr 141 z 1938 roku, rok 6, s. 5
• Gomolec L.,Działania dywersyjno – partyzanckie na terenie Wielkopolski podczas okupacji hitlerowskiej 1939 – 1945, Poznań 1962.
• Grobicki J. Przebicie się Brygady Kresowej pod Ozorkowem dn. 7 września, Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej nr 32, Londyn 1963.
• Jarno W., Strzelcy Kaniowscy w latach 1919 - 1939, Warszawa 2004.
• Kołodziej E., Organizacje związkowe pracowników poczt, telegrafów i telefonów w Polsce 1918 – 1939, Warszawa 1979.
• Kordy J., Macias A., Grobelny K., Kryg G., Dzieje Zdun. Środowisko przyrodnicze. Historia., Urząd Gminy i Miasta w Zdunach oraz Zdunowski Ośrodek Kultury, wyd. Zduny 1994.
• Kowalczyk B. „Szesnastka lat międzywojennych 1920 – 1939” cz. I, Poznań 1990.
• Lewandowski S., Matusiak P., Pocztowcy i łącznościowcy w walce z okupantem hitlerowskim 1939–1945, Poznań 1996, s. 25.
• lista pasażerów pociągu ewakuacyjnego (niepełna), Oni przeżyli nalot na pociąg w 1939 roku, Rzecz Krotoszyńska nr 27 (1002) z dnia 8 lipca 2014 roku.
• Lwowski szachista, 15 maja 1938.
• Maciejewski J. „Z dziejów harcerstwa kaliskiego 1911/12 – 1939, Kalisz 1998
• Nawrocki K., „Biografie”, Zdunowski Portal Historyczny.
• Nawrocki K. F.Życiorys Ludwika Danielaka [dostęp z dnia: 2016-12-15]
• Nawrocki Krzysztof Feliks, Polska Miłością, Kobietą i Światłem, Warszawa 2017, ISBN 978-83-947255-1-8.; ed. (2017).
• Orędownik Ostrowski, Mecz szachowy, nr 9 z 1938 r., r.80
• Orędownik Ostrowski, Wiadomosci szachowe, nr 100 z 1938 roku, rok 80
• Pałasz S., Zduny. Szkice z historii miasta i okolic, wyd. Urząd Gminy i Miasta w Zdunach, Zduny 2014. W książce znaleźć można wiele historycznych opisów dotyczących działalności Ludwika Danielaka i jego rodziny.
• Pietrzykowski M. „Historia harcerstwa Wielkopolskiego” Tom I 1912–1920 Poznań 2004, Tom II 1921 – 1939, Poznań 2004.
• Piotrkowska – Szulczewska D. „Wielkopolska Chorągiew Harcerek 1912 – 1939” Poznań 1992.
• Pocztowe Przysposobienie Wojskowe, nr 1/1934, 4/1935, 2/1939.
• Praca zbiorowa, Sportowcy dla Niepodległej (Sportowcy i Patrioci - Pocztowcy II RP), wyd. Instytut Łukasiewicza Kraków 2018.
• Praca zbiorowa, Dwadzieścia lat poczty i telekomunikacji w Polsce Niepodległej, Warszawa 1939.
• Praca zbiorowa, Pracownicy poczty i telekomunikacji w latach wojny i okupacji, wyd. Centralny Ośrodek Badawczo – Rozwojowy Poczty, Warszawa 1979, s. 336.
• MagdalenaM. Stokłosa MagdalenaM., Sportowcy dla Niepodległej, wyd. Instytut Łukasiewicza Kraków 2018, s. 71 i 72, AleksandraA. Wójcik, Kraków: Fundacja Instytut Łukasiewicza, 2018, s. 71, ISBN 978-83-948954-2-6, OCLC 1042523525 .
• Świtalski A., Zbrodnia usankcjonowana, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1979.
• Wolsza T., Arcymistrzowie amatorzy. Słownik biograficzny szachistów polskich, wyd. DiG Warszawa 2007.
• Zimowski L., Łącznościowcy Wielkopolscy w latach 1939–1946, Poznań 1969 i 1973, s. 36, 91, 194, 216.
• Stankiewicz J., Lista pracowników Poczty i Telekomunikacji poległych w latach 1939–1945, Stankiewicze.com.

Linki do cenzurowanych artykułów

• Cichy Ł., http://wmeritum.pl/rodzina-o-patriotycznych-korzeniach Krotoszyn 2015.
• K. Nawrocki i Ł. Cichy, https://web.archive.org/web/20180805233731/https://wmeritum.pl/ludwik-danielak-pocztowiec-ktory-zdjal-munduru/195524, Warszawa 2017
• Stokłosa M. i Wójcik A., http://sportowcydlaniepodleglej.pl/pocztowcy-ii-rp-sportowcy-i-patrioci/ Instytut Łukasiewicza, Kraków 2018