Ludwik Hass

Ludwik Hass
Data i miejsce urodzenia

18 listopada 1918
Stanisławów

Data i miejsce śmierci

8 kwietnia 2008
Warszawa

Zawód, zajęcie

historyk

Grób Ludwika Hassa na Cmentarzu komunalnym Północnym w Warszawie

Ludwik Hass (ur. 18 listopada 1918 w Stanisławowie, zm. 8 kwietnia 2008 w Warszawie) – polski historyk, znawca masonerii, marksista-trockista.

Życiorys

Urodził się w Stanisławowie. Od 1936 roku do wybuchu wojny studiował historię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie był uczniem Franciszka Bujaka oraz Romana Rosdolskiego.

Od 1936 roku członek Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, z którego został usunięty za trockizm. Jako członek trockistowskiej organizacji „bolszewików-leninistów”, został w 1939 roku aresztowany, skazany na 8 lat obozu pracy i dożywotnie zesłanie. Ponieważ był trockistą, nie objęła go amnestia z 1941 roku po układzie Sikorski-Majski. Po 1947 roku przebywał w Komijskiej SRR, do 1953 roku jako zesłaniec, po upadku Berii – jako wolny człowiek, jednak bez prawa do powrotu do Polski. W 1956 roku sąd we Lwowie unieważnił wyrok skazujący. Ludwik Hass wrócił do Polski już 15 stycznia 1957 roku i podjął pracę w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz wznowił na Uniwersytecie Warszawskim przerwane przez wojnę studia historyczne. W 1961 obronił pracę magisterską Polska Partia Socjalistyczna Lewica okres pierwszy (do kwietnia 1929 r.) napisaną pod kierunkiem Henryka Jabłońskiego[1].

Był członkiem IV Międzynarodówki[2].

Już od 1957 roku bywał w Klubie Krzywego Koła, gdzie często zabierał głos. Wraz z Janem Wolskim i Janem Wyką tworzył grupę, której usunięcia z klubu domagały się władze w zamian za zgodę na dalsze istnienie klubu. Jako zagorzały przeciwnik liberalizmu, uwieczniony został wówczas w operze Janusza Szpotańskiego „Cisi i gęgacze”, w której wystąpił pod kryptonimem „Gęgacza-trockisty”.

W marcu 1965 roku został aresztowany pod zarzutem powiązań z organizacjami trockistowskimi oraz pomocy w pisaniu i rozpowszechnianiu Listu Otwartego Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego skierowanego do działaczy partyjnych i młodzieży Związku Młodzieży Socjalistycznej[3]. W czasie procesu przyznał się do stawianych mu zarzutów, w styczniu 1966 roku skazano go na 3 lata więzienia, skąd został zwolniony przedterminowo w końcu sierpnia 1966. Po zwolnieniu z więzienia podjął systematyczną współpracę z SB, początkowo jako kontakt obywatelski, a następnie jako tajny współpracownik ps. „Woliński”[4].

Pomimo zwolnienia przez pewien czas uniemożliwiano mu powrót na studia doktoranckie w PAN, a do 1979 roku nie pozwalano podjąć pracy naukowej. W tym okresie Ludwik Hass utrzymywał się z honorariów za artykuły pisane pod pseudonimem do „Więzi” oraz za publikowane w „Kwartalniku Historycznym” rozprawki naukowe, które zgodnie z prawem mógł już publikować pod własnym nazwiskiem. Współpracował też z Pracownią Dziejów Klasy Robotniczej Instytutu Historii PAN. Dopiero w 1971 roku obronił pracę doktorską („Wybory warszawskie 1918–1926”, Warszawa 1972). W tym okresie zainteresował się historią masonerii, skorzystał więc ze stypendium paryskiej loży „Kopernik”, dzięki czemu w czasie paru kilkumiesięcznych pobytów w Paryżu mógł prowadzić badania masonologiczne.

W 1979 roku udało mu się uzyskać etat w Instytucie Historii PAN, zaś w styczniu 1980 roku uzyskał habilitację za książkę „Sekta farmazonii warszawskiej”, za którą zresztą otrzymał wiele nagród, m.in: Ministra Kultury i Sztuki, Towarzystwa Miłośników Historii w Warszawie i polskiego PEN Clubu. W 1986 roku, po trzyletnim procesie (sprawa toczyła się od 1983 roku), udało mu się uzyskać tytuł profesora. W 1988 roku przeszedł na emeryturę. Autor haseł w Słowniku biograficznym działaczy polskiego ruchu robotniczego[5].

Współpracował w latach 80. z gazetami „Rzeczywistość” i „Argumenty” oraz najważniejszym periodykiem lewicy antykapitalistycznej po 1989 roku „Dalej! pismo socjalistyczne”, wydawanym przez Nurt Lewicy Rewolucyjnej[6]. W III RP współtworzył partię Związek Komunistów Polskich „Proletariat”[2].

Członek honorowy „Universala Framasona Ligo” i laureat Złotego Pióra „Wolnomularza Polskiego” (2005).

Prace naukowe

Ludwik Hass jest autorem kilkuset rozpraw, przyczynków i recenzji naukowych oraz kilkunastu książek, m.in.:

  • Sekta farmazonii warszawskiej. Pierwsze stulecie wolnomularstwa w Warszawie (1721–1821), PIW, Warszawa 1980, ss. 675. Seria: Biblioteka Wiedzy o Warszawie. ISBN 83-06-00239-3
  • Postawy polityczne i aktywność klasy robotniczej (1918–1939), Wyd. Akademia Nauk Społecznych PZPR, Warszawa 1988, ss. 375. Seria: Tradycje i Wartości Polskiego Ruchu Robotniczego, 12.
  • Trockizm. Od Lewej Opozycji do Czwartej Międzynarodówki, Wyd. Zrzeszenie Studentów Polskich. Rada Naczelna. Wydział Propagandy, Warszawa 1989, ss. 92. Seria: Biblioteka BIS, 24. (do użytku wewnątrzorganizacyjnego)
  • Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, Oficyna Wydawnicza Polczek Polskiego Czerwonego Krzyża, Warszawa 1993, ss. 360. ISBN 83-85272-13-5
  • Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, Wyd. 2, rozsz. i uzup., Kopia, Warszawa 1996, ss. 295[7], ISBN 83-86290-16-1
  • Wolnomularstwo rosyjskie w podziemiu 1822–1921, Wyd. Bellona, Warszawa 1996, 1998, ss. 299. Seria: Loża i polityka. Masoneria rosyjska 1822-1921. T. 1. ISBN 83-85408-35-5, ISBN 83-11-08569-2
  • Pokolenia inteligencji polskiej, Wyd. Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Łowicz 1997, ss. 88. ISBN 83-87222-07-0
  • Wolnomularstwo rosyjskie na obczyźnie i powrót w strony rodzinne, 1918–1995, Wyd. Bellona, Warszawa 1998. Seria: Loża i polityka. Masoneria rosyjska 1822-1995. T. 2. ISBN 83-11-08772-5, ISBN 83-85408-62-2
  • Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821–1999. Słownik biograficzny, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1999, ss. 660. ISBN 83-87893-52-8
  • Inteligencji polskiej dole i niedole. XIX i XX wiek, Wyd. Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Stowarzyszenie Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. St. Herbsta, Łowicz 1999, ss. 437. ISBN 83-87222-12-7
  • Świat wolnomularski. Konkrety. Tom 1. Trudne czasy 1932–1945, Wyd. Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Łowicz 2004, ss. 302. ISBN 83-87222-28-3
  • Świat wolnomularski. Konkrety. Tom 2. 1945 – lata dziewięćdziesiąte XX w., Wyd. Neriton, Instytut Historii PAN, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna, Warszawa 2006, ss. 507. ISBN 83-89729-77-6

Jedną z najważniejszych prac Ludwika Hassa jest trzyczęściowa monografia odtwarzająca dzieje masonerii w Europie Środkowo-Wschodniej. Składają się na nią tytuły:

  • Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Wyd. Ossolineum, Wrocław 1982, ss. 572. ISBN 83-04-01195-6
  • Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, PWN, Warszawa 1984, ss. 398. ISBN 83-01-03824-1
  • Zasady w godzinie próby. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1929–1941, PWN, Warszawa 1987, ss. 359. ISBN 83-01-05683-5

Przypisy

  1. ↑ Tomasz Wituch, Bogdan Stolarczyk Studenci Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego 1945-2000, wyd. Arkadiusz Wingert, Kraków 2010, s. 643
  2. ↑ a b Krzysztof Łoziński: Sekta komunistów. „Wprost” Nr 24/2003 (1072).
  3. ↑ Tezy listu są oparte na tekście programu IV Międzynarodówki trockistowskiej uchwalonego w 1957 roku. Tekst tego programu („Program Rewolucji Politycznej IV Międzynarodówki” Internationale d'Edition, Paris) znajduje się w aktach sprawy Kuronia i Modzelewskiego z 1965 roku (Archiwum Sądu Wojewódzkiego w Warszawie, Nr IV – K 186/65). Skład sędziowski uznał wówczas zarzut ich działania z polecenia IV Międzynarodówki w latach 1964–1965 za w pełni udowodniony.
  4. ↑ Kryptonim „Pegaz”. Służba Bezpieczeństwa wobec Towarzystwa Kursów Naukowych 1978–1980, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2008, s. 213, 384, 464, 489; M. Dołęgowska-Wysocka, Hass - Bezpieka - Masoni, „Wolnomularz Polski”, nr 63, Lato 2015, s. 8-10; „Woliński na tropach polskich wolnomularzy, czyli perypetie Ludwika Hassa z SB. Rozmowa z dr. Norbertem Wójtowiczem, „Wolnomularz Polski”, nr 63, Lato 2015, s. 11-13.
  5. ↑ Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1: A-D, red. nacz. Feliks Tych, Warszawa: „Książka i Wiedza” 1978, s. 5
  6. ↑ Magdalena Prokopowicz (red.), Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Wydawnictwo Demart, Warszawa 2010, s. 115–117.
  7. ↑ Norbert Wójtowicz, (rec.) Ludwik Hass, Masoneria polska XX wieku. Losy, loże, ludzie, Warszawa 1996, „Notatki Płockie”, 1996, nr 4(169), s. 51–53.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ludwik Hass grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 4.0
Nagrobek na Cmentrzu Komunalnym Północnym w Warszawie