Ludwik Kalkstein

Ludwik Kalkstein

Hanka, Granica

Fotografia sprzed 1939 r.
Data i miejsce urodzenia	13 marca 1920 Warszawa
Data i miejsce śmierci	26 października 1994 Monachium
Przyczyna śmierci	nowotwór
Miejsce spoczynku	Cmentarz Leśny w Monachium
Zawód, zajęcie	literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo
Narodowość	polska
Małżeństwo	Blanka Kaczorowska (1942–1945)
Odznaczenia

Ludwik Kalkstein po aresztowaniu przez MBP (1953).

Ludwik Kalkstein, pseudonimy Hanka, Granica (ur. 13 marca 1920 w Warszawie, zm. 26 października 1994 w Monachium^[1]) – polski literat, żołnierz konspiracji, agent Gestapo w Armii Krajowej.

Życiorys

Urodzony 13 marca 1920 w Warszawie jako syn Edwarda Kalksteina i Ludwiki z Kucińskich^[2], właścicieli sklepu z tekstyliami. Ludwik Kalkstein utrzymywał, że jest potomkiem pułkownika Krystiana Kalksteina, który żył w XVII wieku, lecz nie ma na to potwierdzenia w dokumentach^[3]. W 1939 ukończył gimnazjum^[4], we wrześniu wyjechał do Wilna, gdzie prawdopodobnie działał w konspiracji. W styczniu 1940 powrócił do Warszawy, gdzie wszedł w skład wywiadu ofensywnego ZWZ-AK^[5]. Działał w sieci wywiadowczej Stragan^[4].

Wiosną 1941 zorganizował własną grupę Hanka (tzw. siatka „H”), rozwijając własną siatkę informatorów. Po roku działalności wywiadowczej awansowany na stopień podporucznika i odznaczony Krzyżem Walecznych za kradzież niemieckiego planu sytuacyjnego lądowisk w okupowanej Europie oraz receptury nowego stopu aluminium^[4]. Aresztowany przez Niemców w kwietniu 1942, po wielomiesięcznym śledztwie i aresztowaniu rodziców, zgodził się z nimi współpracować^[1], przypominając sobie swoje niemieckie pochodzenie^[6]. Z więzienia w alei Szucha w Warszawie wyszedł w październiku 1942, jako agent nr 97 – nosił nazwiska Paul Heuchel i Konrad Stark^[6]. W tym czasie wywiad AK otrzymał informacje o jego straceniu^[4]. Do siatki wywiadowczej Gestapo wciągnął Eugeniusza Świerczewskiego (męża swojej siostry) i swoją przyszłą żonę Blankę Kaczorowską (poślubioną 14 listopada 1942). Jego grupa przyczyniła się do aresztowania 30 czerwca 1943 gen. Stefana Roweckiego. Bilans działalności Kalksteina w okresie 1942–1943 to ponad 500^[6] aresztowanych dowódców i współpracowników wywiadu Armii Krajowej (który okresowo został rozbity w Warszawie).

W grudniu 1943 kontrwywiad AK zdemaskował Ludwika Kalksteina i Eugeniusza Świerczewskiego jako agentów Gestapo. 25 marca 1944 Wojskowy Sąd Specjalny AK wydał na nich wyrok śmierci za zdradę. Świerczewski został trzy miesiące potem zlikwidowany^[4], natomiast Kalkstein schronił się w strzeżonej, zamkniętej dzielnicy niemieckiej^[6]. Po śmierci szwagra wstąpił do SS^[4]. W powstaniu warszawskim pozostawał w szeregach SS, ale nie walczył. Po powstaniu pracował w SS w Grójcu^[6]. Po 1945 uciekł z Niemcami na Zachód, po czym powrócił do Łodzi z misją dywersyjną (z której prawdopodobnie zrezygnował)^[7].

Na przestrzeni powojennych miesięcy zmienił nazwisko, kolejno na Święcki, Świerk^[7], Świerkiewicz^[6]. Początkowo mieszkał w Krakowie, później był kierownikiem szkoły podstawowej w Chorzewie, a w Niechorzu został szefem spółdzielni rybackiej^[4]. Jesienią 1945 zamieszkał w Szczecinie. Pracował tam jako dziennikarz dziennika „Kurier Szczeciński”, pisząc socrealistyczne teksty o rybakach i marynarzach. Polskie Radio Szczecin emitowało jego słuchowiska^[7]. W 1949 zatrzymany za próbę nielegalnego przekroczenia granicy, zgodził się współpracować ze Służbą Bezpieczeństwa (ps. „Granica”), po czym został zwolniony, jednak jego prawdziwej tożsamości nie odkryto. Zaangażował się w organizację życia literackiego w Szczecinie, chcąc założyć na wyspie Karsibór osadę literacko-marynistyczną^[4]. Został również przyjęty przez Jerzego Andrzejewskiego do Związku Literatów Polskich w Szczecinie^[7], co nastąpiło w 1951. Reprezentował również ZLP na zjeździe czechosłowackich literatów. W wolnym czasie pisał szkice scenariuszy filmowych, którymi usiłował zainteresować wytwórnie^[4].

Został rozpoznany i aresztowany przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego w sierpniu 1953. 13 listopada 1954 Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy skazał go „na łączną karę dożywotniego więzienia z pozbawieniem praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze”. Jednakże w wyniku obniżenia kary w 1956 do 12 lat – termin zakończenia odbywania kary ustalono na 20 sierpnia 1965^[8]. W więzieniu pracował w bibliotece, redagował ogólnopolskie pismo więźniów Prześwit, pisał słuchowisko radiowe i zbierał nagrody za wzorowe zachowanie^[4]. Po wyjściu na wolność wrócił do Szczecina, ale po odebraniu pogróżek wyjechał do Warszawy. 3 sierpnia 1966 zmienił nazwisko na Ludwik Kalkstein-Stoliński, a w 1968 na Ludwik Stoliński. Wkrótce potem związał się z właścicielką prywatnego sklepu z Pomorza, a potem przeniósł się do Zielonej Góry^[4].

W 1973 zamieszkał pod Piasecznem, gdzie z partnerką, Teresą Ciesielską, prowadził kurzą fermę^[7]. Został tam jednak odnaleziony przez dawnego żołnierza konspiracji, wobec czego wyprowadził się do miejscowości Utrata pod Jarocinem^[4], gdzie miał wielką fermę świń^[7]. Tam został ponownie odnaleziony przez dawnego członka podziemia i w 1980 ponownie zmienił nazwisko, przyjmując po poślubionej rok wcześniej żonie nazwisko Ciesielski. W 1981^[4] wyjechał do Francji, gdzie zamieszkał jego syn (ze związku z Blanką Kaczorowską). Rodzina twierdziła, że zmarł we Francji w latach 80.^[7] Faktycznie w połowie lat 80. pojawił się w Monachium, gdzie pod nazwiskiem Edward Ciesielski (nazwisko pierwszego męża jego ówczesnej partnerki, byłego więźnia KL Auschwitz, znanego z ucieczki z Witoldem Pileckim) pracował w bibliotece Polskiej Misji Katolickiej. Zmarł 26 października 1994 w Monachium, a przyczyną śmierci był nowotwór. 29 października 1994 odbył się jego pogrzeb. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Monachium^[9]. Przed śmiercią wystąpił do monachijskiego sądu o przywrócenie nazwiska Kalkstein, zaś jego grób w 2005 został zlikwidowany z uwagi na nieuiszczanie opłat^[1].

Według niepotwierdzonej wersji, w latach 70. miał być prawdziwym autorem scenariusza serialu Czarne chmury^[10], w którym przygody głównego bohatera nawiązują do losów autentycznej postaci pułkownika Krystiana Ludwika Kalksteina, żyjącego w XVII wieku.

Publikacje

• Kapitan Sydney, jeden z wielu^[11] (1951)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Waldemar Grabowski. Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB. „Biuletyn IPN”. 8-9 (43/44), s. 87–100, 2004.  wersja elektroniczna w pamieć.pl
• Krzysztof Kąkolewski: Barwy hetmanów i czerń SS. 1973.
• Adam Zadworny. Ostatnia misja Kalksteina. „Gazeta Wyborcza”. [dostęp 2009-12-12]. [zarchiwizowane z adresu 2010-02-16]. 
• Adam Zadworny. Kalkstein. „Duży Format”, 2009-02-24. 
• AKowscy zdrajcy. grot.rowecki.prv.pl.