Ludwik Kauffmann

Sarkofag Natalii Sanguszkowej

Ludwik Kauffmann, także Ludwig Kauffmann, Kaufman lub Kaufmann (ur. 5 marca 1801 w Rzymie, zm. 12 maja 1855 w Warszawie) – austriacki rzeźbiarz, reprezentant klasycyzmu, autor m.in. pomnika Natalii z Potockich Sanguszkowej w Natolinie, syn bawarskiego rzeźbiarza Piotra Kaufmanna. Kauffmann wykonywał wiele prac architektonicznych takich jak posągi czy nagrobki. W swych pracach często nawiązywał do antyku. Projektował także kominki, płaskorzeźby, kartusze, wystroje wnętrz^[1].

Rzeźba Ludwika Kauffmanna

Życie i twórczość

Urodził się 5 marca 1801 w Rzymie^[2], w rodzinie rzeźbiarza Piotra Kauffmanna^[3]. W mieście tym spędził pierwsze dwadzieścia kilka lat życia, tam też rozpoczął naukę rzeźby, początkowo w pracowni ojca^[1][4], który był m.in. asystentem Berthela Thordvaldsena^[3]. Wraz z ojcem w 1817 roku przeniósł się do Weimaru, jednak już wkrótce książę Karol August Sachsen-Weimar-Eisenach ufundował dla młodego rzeźbiarza stypendium, dzięki któremu ten mógł powrócić do Rzymu^[3]. W latach 1818-1822 pobierał nauki u Antonio Canovy w rzymskiej Akademii Świętego Łukasza^[1][2][4]. Po śmierci Canovy w 1822 Kauffmann udał się do Berlina, gdzie uczył się pod okiem Christiana Daniela Raucha^[3].

Stamtąd w 1823 generał Ludwik Pac sprowadził go do Warszawy^[1][4]. W warszawskim Pałacu Karasia otworzył pracownię, w której stworzył większość swoich najsłynniejszych dzieł^[1]. W Warszawie wykonał m.in. dekorację pałacu Paca przy ulicy Miodowej (obecnie siedziba Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej)^[1][4]. Jego płaskorzeźba „Tytus Flamininus ogłaszający wolność miast greckich na igrzyskach w Koryncie” umieszczona we wnęce od strony ulicy Miodowej uchodzi za jedną z najwybitniejszych rzeźb neoklasycystycznych zrealizowanych w Warszawie^[1][3][4]. Jego autorstwa są również rzeźby wodzów rzymskich zdobiące elewację pałacu, wykonane w latach 1823–1830^[2]. Dla Paca wykonał także dekorację rzeźbiarską neogotyckiego pałacu w Dowspudzie^[3].

Alegoria Wisły

Jego dobroczyńca, hrabia Pac, w wyniku powstania listopadowego został zmuszony do udania się na emigrację, jednak sam Kauffmann pozostał w Warszawie^[3]. Renomę na dworze namiestnika zapewniło mu wykonanie popiersia arcyksięcia Konstantego Pawłowicza^[3]. W Muzeum Narodowym w Warszawie zachowało się także popiersie przedstawiające generała Józefa Zajączka^[1]. Do jego pracowni zaczęły napływać zamówienia od polskiej magnaterii, wkrótce też zaczął przyjmować uczniów^[3].

W okresie po powstaniu Kauffmann stał się jednym z najbardziej płodnych i cenionych warszawskich rzeźbiarzy. Wykonał m.in. sarkofag Natalii z Potockich Sanguszkowej w Natolinie (przed 1836 rokiem)^[1][2], dekorację rotundy gmachu Giełdy i Banku Polskiego przy ulicy Elektoralnej (ok. 1830)^[1] i wzorowane na przedstawieniach Scypiona Afrykańskiego popiersie Jana III Sobieskiego na sarkofagu w Kaplicy Królewskiej w kościele Kapucynów^[1][3]. W tym czasie stworzył też cykl rzeźb i medalionów o tematyce religijnej dla katedry św. Jana^[3].

W 1841 wraz z Henrykiem Marconim odrestaurował dziewiętnaście spośród barokowych i rokokowych rzeźb alegorycznych zdobiących Ogród Saski^[5]. Z architektem tym współpracował również przy budowie kościoła św. Karola Boromeusza, w latach 1841–1849 stworzył tam m.in. sześć rzeźb przedstawiających Ojców Kościoła (wspólnie z Pawłem Malińskim), pomniki apostołów Piotra i Pawła zdobiące główne schody, a także płaskorzeźbę na frontonie budowli^[3]. Wykonał także dekorację rzeźbiarską dla zaprojektowanego przez Marconiego pawilonu Instytutu Wód Mineralnych; jego fronton zdobiły cztery popiersia znanych warszawskich lekarzy: Augusta Wolfa, Franciszka Brandta, Józefa Czekierskiego i Józefa Jan Celińskiego^[6].

Dzieła pochodzące z jego warsztatu zdobiły też m.in. pałace Uruskich, Zamoyskich i prymasowski w Jabłonnie^[3]. Na krótko przed śmiercią wykonał serię rzeźb zdobiących ogród w warszawskich Łazienkach, m.in. rzeźby przedstawiające personifikację Wisły i Tybru^[2] oraz popiersia Stanisława Staszica i J. Potockiego^[2], a także rzeźbę nagrobną księgarza Zygmunta Merzbacha^[3].

Grób Ludwika Kaufmanna na cmentarzu Powązkowskim

W 1844 poślubił Annę Headen, z pochodzenia Angielkę^[3]. Mieli razem syna (zmarł w dzieciństwie) i dwie córki^[3]. Zmarł 12 maja 1855 w Warszawie^[2], został pochowany na cmentarzu Powązkowskim pod nagrobkiem, który zdobiło płaskorzeźbione popiersie jego autorstwa (plafon z wizerunkiem nie zachował się)^[3]. Jego żona przeżyła go i zmarła w 1876^[3] (kwatera 25-4-23)^[7].

Zobacz też

Przypisy