Ludwik Narbutt

Ludwik Narbutt
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1832
Szawry

Data i miejsce śmierci

5 maja 1863
pod Dubiczami (Dubičiai)

Narodowość

polska

Ludwik Narbutt (ur. 26 sierpnia 1832 w Szawrach, zm. 5 maja 1863 pod Dubiczami) – polski ziemianin, naczelnik wojenny powiatu lidzkiego w powstaniu styczniowym[1].

Życiorys

Syn Teodora Narbutta i Krystyny z Sadowskich. Uczył się w szkole pijarów w Lidzie. Za udział w konspiracji w 1850 roku aresztowany w Wilnie i karnie w marcu 1851 roku wcielony do wojska rosyjskiego, uczestniczył w walkach na Kaukazie, gdzie został odznaczony za odwagę orderem św. Anny 4 stopnia. Na Litwę wrócił w 1860 roku w stopniu podporucznika. W 1861 r. ożenił się z młodą wdową Amelią z Kuncewiczów Siedlikowską. Zamieszkał w Sierbieniszkach poświęcając się gospodarstwu. Młodszy brat Ludwika Bronisław, pisał w swoim pamiętniku o nim: „Widziałem go w 1860 roku w Lidzie. Był niewielkiego wzrostu, szczupły, blondyn, nieco łysy, z melancholijnym wyrazem na twarzy wielki zdrowy rozsądek, uczciwość, miłość dla ludzi – to były główne jego zalety małomówiący, skromny w ułożeniu, chętny zawsze dla każdego z pomocą”. Był członkiem konspiracji w Armii Imperium Rosyjskiego, poprzedzającej wybuch powstania styczniowego[2].

Michał Elwiro Andriolli. Śmierć Ludwika Narbutta w Dubiczach. 1864–1865. Litografia.

Po wybuchu powstania styczniowego Ludwik Narbutt jako jeden z pierwszych w rejonie Lidy stanął do walki. 2 lutego 1863 roku wyruszył do Puszczy Rudnickiej na czele świeżo sformowanego oddziału, w skład którego wchodzili oprócz niego jeszcze jedynie jego brat i sześciu chłopów. Narbutt cieszył się dobrą opinią w okolicy, dzięki czemu oddział ziemiańsko-włościański szybko urósł w znaczną siłę. Do jego partii dołączył między innymi Michał Elwiro Andriolli z kilkoma swoimi poddanymi. Oddział Ludwika Narbutta wspierała jego siostra Teodora[3].

Narbutt stoczył szereg potyczek z wojskami carskimi, zadając nieprzyjacielowi dotkliwe straty. 16 lutego 1863 roku Narbutt zaatakował rosyjski pociąg pod Marcinkańcami i odbił wiezionych rekrutów. W dniu 9 marca 1863 roku doszło, w okolicach stacji kolejowej Rudziszki, do bitwy 100-osobowego oddziału Ludwika Narbutta z trzema rotami piechoty rosyjskiej i sotnią kozacką pod komendą Wimberga. Rosjanie, zaatakowani znienacka, pierzchli tracąc sporo ludzi i sprzętu. Kolejne bitwy i potyczki stoczono pod Nowym Dworem, pod Piłownią, koło Berszt, pod Kowalkami, nad jeziorem Dumbla.

5 maja 1863 ww okolicach jeziora Pielasa koło Dubicz oddział Narbutta został rozbity. W wyniku zdrady kmiecia z Dubicz Bazylego Karpowicza, który wskazał Rosjanom drogę do obozowiska powstańców, śmierć poniósł bohaterski dowódca oddziału i kilkunastu powstańców, wielu dostało się do niewoli, a pozostali poszli w rozsypkę[4]. Nowy dowódca oddziału, Aleksander Poradowski, ukarał zdrajcę – w dniu Zielonych Świąt Bazyli Karpowicz został powieszony we wsi Montaty koło Dubicz. Podobny los spotkał innego zdrajcę, włościanina Jana Szymielewicza, powieszonego 3 czerwca 1863 roku w majątku Sumorokowszczyzna. Ten akt sprawiedliwości nie mógł jednak powetować straty rozbicia bitnego oddziału i śmierci utalentowanego dowódcy.

Upamiętnienie

W Warszawie, na starym Mokotowie jego imieniem nazwano ulicę. W II RP istniał 76 Lidzki Pułk Piechoty im. Ludwika Narbutta.

W wielu publikacjach mylnie jako portret Ludwika Narbutta przedstawiany jest portret amerykańskiego generała George McClellana ze zbiorów Fundacji Rodzinnej Blochów[5].

Przypisy

  1. ↑ Organizacja władz powstańczych w roku 1863 [Spis obejmuje Komitet Centralny oraz naczelników wojennych i cywilnych powiatów z województw: mazowieckiego, podlaskiego, lubelskiego, sandomierskiego, krakowskiego, kaliskiego, płockiego, augustowskiego, wileńskiego, kowieńskiego, grodzieńskiego, mińskiego, mohylewskiego, witebskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego oraz z Galicji, Wielkopolski i Prus Zachodnich. AGAD, nr zespołu 245, s. 12.
  2. ↑ Księga pamiątkowa opracowana staraniem Komitetu Obywatelskiego w czterdziestą rocznicę powstania r. 1863/1864, Lwów 1904, s. 13.
  3. ↑ Teodora Monczuńska. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2015-04-17].
  4. ↑ Narbutt Ludwik, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-09-23].
  5. ↑ ''Tajemnicze zdjęcie Ludwika Narbutta'', szlakiemnarbutta.pl [dostęp 2021-02-16] (pol.).

Bibliografia

  • Paweł Komorowski, Aleksander Kołyszko, Ludwik Narbutt – Z dziejów historycznej świadomości Polaków na Ziemi Lidzkiej , Wydawnictwo Retro-Art, Warszawa-Lida 1999
  • Ludwik Narbutt 1832–1863, wybór i opracowanie: Łukasz Szełemej, wydawnictwo Fundacja Kresowa Szlakiem Narbutta, wydanie II, Szczecin 2022

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Andriolli.Ludwik Narbutt.jpg
Michał Elwiro Andriolli. Śmierć Ludwika Narbutta pod Dubiczami (Zabór Rosyjski). Narodowe Muzem na Litwie.