Ludwik Solski

Ludwik Solski
Ilustracja
Imię i nazwisko

Ludwik Napoleon Sosnowski

Data i miejsce urodzenia

20 stycznia 1855
Gdów

Data i miejsce śmierci

19 grudnia 1954
Kraków

Zawód

aktor, reżyser

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) Order Budowniczych Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Wawrzyn Akademicki Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Ludwik Solski jako Stary wiarus w „Warszawiance” (rysunek Stanisława Wyspiańskiego, 1904)

Ludwik Solski, właśc. Ludwik Napoleon Sosnowski (ur. 20 stycznia 1855 w Gdowie, zm. 19 grudnia 1954 w Krakowie) – polski aktor, reżyser, dyrektor teatru; jeden z najwybitniejszych aktorów w historii teatru w Polsce[1].

Rodzina

Rodzina Sosnowskich pieczętowała się herbem Nałęcz. Ludwik Solski (Ludwik Napoleon Sosnowski) pochodził z długowiecznej rodziny. Ojciec Ludwika, Franciszek Sosnowski (1812–1902) był uczestnikiem powstania listopadowego. Dziadek, rotmistrz kawalerii za czasów insurekcji kościuszkowskiej, dożył 112 lat. Matka Ludwika, Stanisława Wojciechowska (1826–1863), pochodziła z rodu pieczętującego się herbem Lubicz, była prawnuczką barona Michała Mateusza Lewartowskiego (1747–1805). Ludwik Napoleon Sosnowski miał przyrodniego brata Kazimierza Ignacego, polonistę, pedagoga i krajoznawcę polskiego. Trzykrotnie żonaty. Druga żona, Irena Solska, była córką malarki Bronisławy Poświkowej.

Życiorys

Debiutował w Krakowie w 1876, następne lata spędził w teatrzykach wędrownych. Do Krakowa powrócił w 1883 i pozostał do 1900. Przez kolejne 4 lata występował w Teatrze Wielkim we Lwowie. W latach 1905–1913 był dyrektorem Teatru Miejskiego w Krakowie (który od 1909 nosi imię Juliusza Słowackiego). Od 1918 do 1939 roku pracował (w tym reżyserował) w różnych teatrach Polski. Od 1944 ponownie przebywał w Krakowie.

Ludwik Solski był jednym z pionierów w realizacji repertuaru rosyjskiego na polskich scenach: Tołstoja, Czechowa, Gorkiego oraz adaptacji z Dostojewskiego[2].

Publiczność zapamiętała go szczególnie z niemej roli Starego Wiarusa w Warszawiance Stanisława Wyspiańskiego (premiera: 12 stycznia 1898, Teatr Miejski w Krakowie). W krótkiej scenie, do dworku na przedmieściu Warszawy, w którym zebrani byli generałowie: Józef Chłopicki, Jan Zygmunt Skrzynecki, Ludwik Michał Pac i Jan Nepomucen Umiński, przybywa ordynans gen. Franciszka Żymirskiego. Ten stary żołnierz, ranny, oblepiony błotem i krwią dociera tu wprost z pola bitwy o Olszynkę Grochowską. W milczeniu podchodzi do generała, przekazuje mu raport i skrwawioną wstęgę, po czym salutuje i odchodzi. Ta krótka scena wywarła na publiczności przejmujące wrażenie[3]. Rola Starego Wiarusa w wykonaniu Solskiego była uznawana za ikonę polskiego teatru[4].

Solski był honorowym dyrektorem Teatru Miejskiego we Lwowie (od 1935)[5] i w Łodzi. Tytuł ten został mu nadany przez władze Łodzi w styczniu 1937 roku[6].

W trakcie bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 zniszczeniu uległo całe mieszkanie Solskiego w kamienicy przy Alejach Jerozolimskich 31; w mieszkaniu znajdowały się liczne dzieła sztuki, w tym obrazy Józefa Mehoffera, Juliana Fałata i Piotra Stachiewicza oraz 12 obrazów Stanisława Wyspiańskiego[7][8].

Po upadku powstania warszawskiego Ludwik Solski miał być ewakuowany wraz ze Szpitalem Dzieciątka Jezus, gdzie przebywał. Zygmunt Augustyński, przedwojenny dziennikarz i jeden z głównych działaczy RGO, umożliwił mu wcześniejszy wyjazd ze szpitalem położonym przy ul. Mokotowskiej 55. Drogę na ul. Mokotowską artysta przebył pieszo wraz z żoną i służącą, w towarzystwie Augustyńskiego, który dzięki znajomości niemieckiego miał ich ochronić przed natarczywością patroli niemieckich. Po dotarciu na miejsce, 89-letni Solski, wdrapawszy się na samochód ciężarowy po zaimprowizowanych schodach, zwrócił się do Augustyńskiego[9]:

„Panie Zygmuncie, to była najtrudniejsza rola w moim życiu”.

W marcu 1954 został uhonorowany doktoratem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Na scenie występował do końca – ostatni raz 5 czerwca 1954 jako Dyndalski w Zemście Aleksandra Fredry. Został pochowany 22 grudnia 1954 w Krypcie Zasłużonych na Skałce. W pogrzebie uczestniczyły tysiące osób. Władze państwowe reprezentowali zastępca przewodniczącego Rady Państwa Stefan Ignar, wicepremier Stanisław Łapot oraz minister kultury i sztuki Włodzimierz Sokorski, który przemówił w imieniu Rady Państwa i Rady Ministrów.[10].

Pośmiertnie, w 1955 i 1956 opublikowano dwa tomy jego Wspomnień[11].

Jego imię otrzymały Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Krakowie (od 1955 do września 2017) oraz teatr w Tarnowie.

  • Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)

    Irena i Ludwik Solscy przed Teatrem Słowackiego (1916)

  • Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.

    Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.

  • Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia

    Ludwik Solski (po lewej) z Aleksandrem Zelwerowiczem w siedzibie Polskiego Radia

  • Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”

    Ludwik Solski jako Mickiewicz w sztuce „Legion”

  • Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.

    Ludwik Solski (jako lichwiarz Łatka) i Stanisława Angel-Engelówna w sztuce „Dożywocie”.

  • Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”

    Ludwik Solski jako Dyndalski i Jerzy Leszczyński w sztuce „Zemsta”

  • Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”

    Ludwik Solski jako Lechowicz w sztuce „Dusze w niewoli”

  • Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

    Ludwik Solski jako profesor Słapiński w sztuce „U mety”

Filmografia

Ludwik Solski wystąpił też w czterech filmach:

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Ludwik Solski w serwisie Culture.pl
  2. ↑ S.W. Balicki, W. Borysow, W. Frołow, Na scenach polskich i radzieckich, Warszawa 1977.
  3. ↑ Antoni Beaupre: Antoni Beaupre o „Warszawiance" („Czas" 1898 nr 273). W: Zaduszki Wyspiański. Kraków: Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2007-11-28, s. 6.
  4. ↑ AM: 1954-12-19. [w:] Historical timeline [on-line]. Muzeum Historii Polski. [dostęp 2022-12-25]. (pol.).
  5. ↑ „Solski dyrektorem honorowym teatru lwowskiego” BWL, Gazeta Lwowska, 24 października 1935.
  6. ↑ „Łódź w Ilustracji”, 31 I 1937, nr 4, s. 3 (w gronie aktorów Teatru Miejskiego w Łodzi i przedstawicieli władz miasta, z okazji nadania mu tytułu honorowego dyrektora Teatru Miejskiego w Łodzi).
  7. ↑ Kurjer Poranny, nr 271, 5 października 1939, s. 2; Internetowa Baza Filmu Polskiego, http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/21894.
  8. ↑ Artyści, ofiary wojny. „Warszawski Dziennik Narodowy”. 265, s. 2, 5 października 1939. 
  9. ↑ Wojna i okupacja. W Radzie Głównej Opiekuńczej i Delegaturze Rządu RP., [w:] Kazimierz Przybysz, Z gazetą przez życie: Zygmunt Augustyński 1890–1959, Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 2019, s. 71–72, ISBN 978-83-7901-192-6, OCLC 1111753426 [dostęp 2020-01-01].
  10. ↑ "Trybuna Robotnicza", nr 304 (3410), 23 grudnia 1954, s. 2
  11. ↑ Ludwik Solski: Wspomnienia 1893–1954. Teatralny.pl. [dostęp 2015-03-22]. (pol.).
  12. ↑ Dobrosław Kobielski, Józef Zięba: Kronika lat 1944–1986 [w:] Kalendarz Warszawski'88. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 25. ISBN 83-03-01684-9.
  13. ↑ M.P. z 1946 r. nr 28, poz. 46 „w uznaniu wybitnej i długoletniej działalności na polu sztuki scenicznej”.
  14. ↑ M.P. z 1951 r. nr 38, poz. 457 „w związku z jubileuszem 75-lecia pracy artystycznej, za wybitne zasługi położone dla sceny polskiej”.
  15. ↑ M.P. z 1935 r. nr 87, poz. 117 „za wybitne zasługi na polu sztuki scenicznej”.
  16. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
  17. ↑ M.P. z 1933 r. nr 237, poz. 258 „za działalność artystyczną na polu pracy scenicznej i reżyserskiej”.
  18. ↑ M.P. z 1953 r. nr 106, poz. 1422 „w związku z 40-leciem pracy Państwowego Teatru Polskiego w Warszawie”.
  19. ↑ M.P. z 1955 r. nr 10, poz. 110.
  20. ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za szerzenie zamiłowania do polskiej literatury dramatycznej”.
  21. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 203.
  22. ↑ Zjazd b. ułanów lwowskich ochotników z lat 1918-1920. „Warszawski Dziennik Narodowy”. Nr 174B, s. 7, 17 listopada 1935. 

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Złoty Krzyż Zasługi 2r BAR.svg
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Ord.Franz.Joseph-CAV.png
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
Ludwik Solski.jpg
Stanisław Wyspiański
POL Order Sztandaru Pracy 1 klasy BAR.svg
Baretka: Order Sztandaru Pracy I klasy
Irena Solska & Ludwik Solski 1916.jpg
Irena Solska and Ludwik Solski in front of the Juliusz Słowacki Theatre in Kraków, 1916
Ludwik Solski Aleksander Zelwerowicz 1949.jpg
Aleksander Zelwerowicz and Ludwik Solski, two Polish actors at the Polish Radio
Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka.jpg
Ludwik Solski w roli Wielkiego Fryderyka, 1925 r.
Ludwik Solski portrait.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 4.0
Aktor i reżyser Ludwik Solski.