Ludwik Zejszner

Ludwik Zejszner
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1805
Warszawa

Data i miejsce śmierci

3 stycznia 1871
Kraków

profesor nauk geograficznych
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1829
Uniwersytet w Getyndze

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński
Akademia Medyko-Chirurgiczna w Warszawie

Ludwik Zejszner (ur. 1805 w Warszawie, zm. 3 stycznia 1871 w Krakowie) – polski geolog, geograf, kartograf i krajoznawca, prekursor kartografii geologicznej w Polsce.

Życiorys

Syn nadwornego aptekarza króla Poniatowskiego. Studiował na Królewskim Uniwersytecie Warszawskim, a potem na uniwersytetach w Berlinie i Getyndze. Na tej ostatniej obronił doktorat z krystalografii w 1829 r.[1]

W 1829 r. został kierownikiem katedry mineralogii na Uniwersytecie Jagiellońskim, którą kierował do 1833 r., gdy został zdymisjonowany za posiadanie polskiej prasy niepodległościowej z okresu powstania listopadowego. Następnie do 1837 r. był dyrektorem górnictwa Wolnego Miasta Krakowa. W okresie 1838–1847 mieszkał w Warszawie, gdzie zajmował się własną pracą naukową. Po Wiośnie Ludów powrócił w 1848 na Uniwersytet Jagielloński, gdzie pracował do 1857 r. Od tegoż 1857 r. zatrudniony w warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej, a następnie w warszawskim państwowym biurze geologicznym, gdzie wykonywał mapy geologiczne i badał złoża na terenie Kongresówki. Tu związał się ze stronnictwem Wielopolskiego i przeszedł do służby rządowej jako urzędnik do specjalnych poruczeń. Po upadku powstania styczniowego, którego był przeciwnikiem, powrócił do Galicji. Następnie pracował w karpackim przemyśle naftowym aż do 1870 r., kiedy to powrócił do Krakowa. 3 stycznia 1871 r. został zamordowany przez osobę, którą przyjął na służbę. Powód zbrodni nie został wyjaśniony – w grę wchodził motyw rabunkowy lub polityczny[2]. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[3] (pas 23, płd.).

Grób prof. Ludwika Zeisznera na Cmentarzu Rakowickim

Działalność naukowa

W swoich badaniach geologicznych specjalizował się przede wszystkim w Karpatach i Górach Świętokrzyskich. W latach 1829–1856 systematycznie badał Tatry, a ze swoich wszystkich publikacji ok. jedną czwartą poświęcił ich geologii. Za jego główną pracę w tym temacie należy uznać Rzut oka na budowę geologiczną Tatrów (Warszawa 1842)[4]. W 1843 r. towarzyszył w wycieczkach w Tatry i Góry Świętokrzyskie wybitnemu brytyjskiemu geologowi i stratygrafowi Roderickowi Murchisonowi. W 1844 r. w Berlinie opublikował, choć anonimowo, pierwszą w dziejach szczegółową mapę geologiczną Tatr, która została potem wykorzystana w mapie geologicznej Europy Środkowej Murchisona z 1845 r., a następnie w mapie geologicznej całego imperium austriackiego autorstwa Haidingera z 1847 r. Jako jeden z pierwszych zwrócił uwagę na dawne zlodowacenie Tatr i prowadził badania w tym kierunku[5]. Zajmował się również hipsometrią, klimatem i hydrografią Tatr, tatrzańskim nazewnictwem i kulturą górali tatrzańskich[4].

Eksplorował również Pasmo Babiogórskie. Na szczycie Babiej Góry stanął 31 sierpnia 1830 r., jako pierwszy zapisując jego nazwę w formie Diabła Kuchnia[6]. W 1849 r. jako jeden z pierwszych polskich naukowców odbył i opisał podróż do źródeł Wisły i na Baranią Górę. W latach 50 i 60. XIX w. wykonał 9 arkuszy mapy geologicznej Gór Świętokrzyskich. W sumie był autorem 146 prac naukowych i szeregu mniejszych publikacji. Prowadził też badania paleontologiczne m.in. nad jurajskimi ślimakami z wapieni w Inwałdzie.

Autor podręcznika mineralogii, książki popularnonaukowej Geologia do łatwego zastosówania[!] (1856), tłumacz z niemieckiego monografii Humboldta pt. Kosmos. Członek korespondent Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego (1846-1870)[7].

Oprócz prac geologicznych sporządził liczne opracowania etnograficzne, zwłaszcza ludów karpackich, w tym wydał Pieśni ludu Podhalan, czyli górali tatrowych polskich (1845).

Przypisy

  1. ↑ Marek Graniczny, Joanna Kacprzak, Halina Urban i Piotr Krzywiec. Ludwik Zejszner – wybitny człowiek i przyrodnik, jeden z pionierów kartografii geologicznej w Polsce. „Przegląd Geologiczny”. 55 (11), s. 925-932, 2007. 
  2. ↑ Szerzej opisuje sprawę Widacki, 1992.
  3. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 329, ISBN 978-83-233-4527-5.
  4. ↑ a b Houdek Ivan, Bohuš Ivan: Osudy Tatier, Šport, Bratislava 1976, s. 68
  5. ↑ Szaflarski Józef: Poznanie Tatr. Szkice z rozwoju wiedzy o Tatrach do połowy XIX wieku, Warszawa 1972
  6. ↑ Omylak Józef: Z dziejów poznania i ochrony, w: "Światy Babiej Góry", wyd. Babiogórski Park Narodowy i Wydawnictwo "Grafikon", Zawoja 2002, s. 153
  7. ↑ Provinzial-Handbuch der Königreich Galizien und Lodomerien für das Jahr 1850, s. 560; 1851, s. 625; 1852, s. 610; 1853, s. 618; 1854, s. 634; Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1855, s. 462; 1856, s. 208; 1857, s. 356; 1858, s. 250; 1859, s. 267; 1860, s. 270; 1861, s. 402; 1862, s. 414; 1863, s. 425; 1864, s. 434; 1865, s. 447; 1865, s. 462; Galizisches Provinzial-Hanbuch für das Jahr 1868, s. 808; 1869, s. 532; Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1870, s. 569;

Bibliografia

  • Marek Graniczny, Joanna Kacprzak, Halina Urban i Piotr Krzywiec. Ludwik Zejszner – wybitny człowiek i przyrodnik, jeden z pionierów kartografii geologicznej w Polsce. „Przegląd Geologiczny”. 55 (11), s. 925-932, 2007. 
  • Jan Widacki: Stulecie polskich detektywów. Kraków: Wydawnictwo Wawelskie, 1992. ISBN 83-85347-04-6.
  • Stanisław Salmonowicz, Janusz Szwaja, Stanisław Waltoś: Pitaval krakowski. Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1974, s. 258-275.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Grób prof. Ludwika Zeisznera.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Ludwika Zeisznera na Cmentarzu Rakowickim
Ludwik Zejszner (cropped).jpg
Ludwik Zejszner, 1871 r.