Ludzie Wisły

Ludzie Wisły – polski film fabularny w reżyserii Aleksandra Forda i Jerzego Zarzyckiego, nakręcony w 1938 roku na podstawie powieści Jerzego Kornackiego Wisła^[1]. Debiut fabularny Jerzego Zarzyckiego.

Scenariusz napisali Helena Boguszewska i Jerzy Kornacki. Premiera miała miejsce 23 lipca 1938 roku^[1].

Opis fabuły

Główną bohaterką filmu jest Anna, córka szypra Firlusa, właściciela barki towarowej, zarabiającego na życie przewozem ładunków na szlaku wiślanym^[1][2]. Jej siostrą jest chorowita Julcia, która wraz z mężem Zygmuntem, z braku pieniędzy mieszkają i pracują na wynajętej barce „Martin”. Termin dzierżawy wkrótce upływa, wobec czego małżeństwo, obawiając się bezdomności, prosi ojca Julci o zakupienie „Martina”. Mężczyzna nie zgadza się na ten krok ze względu na wysoką cenę^[2].

Tymczasem z więzienia wychodzi Aleksy, złodziej kradnący na szlaku wodnym i grający na skrzypcach w przywiślańskich knajpach^[3]. Wkrótce poznaje także Annę i zakochuje się. Dziewczyna odwzajemnia uczucie. Aleksy obiecuje jej zakup berlinki i ślub^[3]. W celu zdobycia pieniędzy na łódź morduje klienta gotowego do zakupu „Martina” i zabiera mu gotówkę^[2].

W pobliżu „Martina” mieszka Apolonia Matyjas, powszechnie znana jako Matyjaska, i jej pomocnik, nieporadny Dobrziałkowski^[4][3]. Wysłużona barka starszej kobiety odstręcza klientów przed powierzaniem jej swoich towarów do przewozu, dlatego właściciel przedsiębiorstwa transportowego postanawia przydzielić Matyjasce dostarczanie żwiru, co jest równoznaczne z degradacją^[3]. Wodniaczka snuje plany zakupienia berlinki. Udaje się do męża, Zabawskiego, którego opuściła wiele lat temu, ponieważ ten nadużywał alkoholu. W międzyczasie mężczyzna ożenił się z inną kobietą. Matyjaska wykorzystała ten fakt, grożąc mężowi wyjawieniem prawdy o bigamii, i otrzymała od niego pożyczkę w kwocie 10 000 złotych^[1][2].

Okres dzierżawy „Martina” zakończył się. Julcia ulega nieszczęśliwemu wypadkowi i niedługo potem umiera^[2]. Utrata żony i dachu nad głową popycha Zygmunta do próby samobójczej, ale w ostatniej chwili Anna go ratuje. Ojciec dziewczyny dowiaduje się o związku córki ze złodziejem i bije ją, więc Anna nie zamierza wracać do niego i przenosi się do Matyjaski^[3]. Tego samego dnia Aleksy wdaje się w bójkę z bosmanem Hajnusiem, podkochującym się w Annie, i tonie po ugodzeniu nożem^[5]. Matyjaska wykupuje „Martina”, przygarnia Annę oraz zatrudnia Zygmunta w charakterze pomocnika. Obiecuje im, że w przyszłości przejmą po niej barkę. Ostatnia scena sugeruje, że Anna i Zygmunt nawiązali relację miłosną^[2].

Obsada

Zestawienie zostało opracowane na podstawie źródła^[1]:

• Stanisława Wysocka – Apolonia Matyjas-Zabawska „Matyjaska”
• Ina Benita – Anna
• Jerzy Pichelski – Aleksy Rorat
• Halina Zawadzka – Karola, dziewczyna okradziona przez Aleksego
• Renata Renee – Julcia, siostra Anny; w napisach imię: Jadwiga
• Aleksander Zelwerowicz – Idzi Zabawski
• Marian Trojan – bosman Hajnuś
• Kazimierz Gella – szyper Firlus, ojciec Anny
• Kazimierz Jenoval – Zygmunt Siudowski, mąż Julci
• Kazimierz Opaliński – szyper Dobrziałkowski
• Helena Zarembina – kobieta w porcie
• Lucjana Bracka – Erna Kufke, ciotka Anny
• Kurt Katsch

Produkcja

W 1935 roku ukazała się powieść środowiskowa Heleny Boguszewskiej i Jerzego Kornackiego pod tytułem „Wisła”. Założyciele Zespołu Literackiego „Przedmieście” opisali w niej życie wodniaków, właścicieli i pracowników barek przewożących ładunki na szlaku wiślanym^[2][6]. Aleksander Ford wraz z debiutującym w roli reżysera, Jerzym Zarzyckim, zainteresowali się tematyką społeczną publikacji i postanowili zrealizować film na jej podstawie^[7]. Reżyserów i autorów „Wisły” łączyła nie tylko wizja artystyczna, polegająca na pochyleniu się nad niższymi warstwami społecznymi, ale także lewicowe poglądy polityczne^[8][6].

Plenery

• Toruń, Stary Toruń, Sandomierz, Płock, Kazimierz Dolny.

Przypisy

Bibliografia

Opracowania książkowe

• LeszekL. Armatys LeszekL., WiesławW. Stradomski WiesławW., Od „Niewolnicy zmysłów” do „Czarnych diamentów”. Szkice o polskich filmach z lat 1914–1939, Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, 1988, ISBN 83-7010-049-X .
• PiotrP. Gacek PiotrP., Ina Benita. Za wcześnie na śmierć, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2018, ISBN 978-83-65853-88-2 .
• StanisławS. Janicki StanisławS., Aleksander Ford, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1967 .
• AdamA. Uryniak AdamA., Ślad rzeczywistości. Polskie kino fabularne lat trzydziestych XX wieku, Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2020, ISBN 978-83-65155-66-5 .

Linki zewnętrzne

• Ludzie Wisły w bazie IMDb (ang.)
• Ludzie Wisły w bazie Filmweb
• Ludzie Wisły w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
• Zdjęcia z filmu Ludzie Wisły w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”