Lusławice (województwo małopolskie)

Artykuł

49°51′25.8″N 20°49′44.4″E

- błąd

4 m

WD

49°51'N, 20°49'E, 49°51'34.88"N, 20°49'40.98"E

- błąd

2330 m

Odległość

1258 m

Lusławice
wieś
Ilustracja
Dwór w Lusławicach, fasada (lata 50. XX w.)
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

tarnowski

Gmina

Zakliczyn

Liczba ludności (2022)

1003[1]

Strefa numeracyjna

14

Kod pocztowy

32-840[2]

Tablice rejestracyjne

KTA

SIMC

0836833

Położenie na mapie gminy Zakliczyn
Mapa konturowa gminy Zakliczyn, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego
Mapa konturowa powiatu tarnowskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lusławice”
Ziemia49°51′25,8″N 20°49′44,4″E/49,857167 20,829000
Strona internetowa

Lusławicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Zakliczyn.

Części wsi

Integralne części wsi Lusławice[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0836840Lusławice Małeczęść wsi
0836856Lwowskaczęść wsi
0836862Magielczęść wsi
0836879Roztokaczęść wsi
0836885Szczypkówkaczęść wsi
0836891Ukrainaczęść wsi

Historia

Założona w 1231 przez niemieckiego rycerza Ludpława, syna Gerarda. W 1243 sprzedana kasztelanowi krakowskiemu Wydżdze.

W latach 1560–1664 na obszarze dzisiejszego dworu powstał jeden z najważniejszych ośrodków braci polskich (potocznie zwanych arianami), założonym przez Achacego Taszyckiego. Od 1570 działała drukarnia, przeniesiona z Pińczowa oraz szkoła wyższa („Szkoła Lusławicka”)[5]. Te instytucje przyczyniły się do rozwoju i popularyzacji literackiego języka polskiego. Odbywały się tu liczne zjazdy i synody braci polskich; mieszkali twórcy doktryny wspólnoty: Piotr Stoiński (młodszy) i Jonasz Szlichtyng. Działał tu i zmarł znany reformator religijny Faust Socyn; w parku dworskim nad jego grobem wzniesiono w latach 30. XX wieku mauzoleum[5]. Achacy Taszycki po nawróceniu się na katolicyzm w 1655 spalił zbór braci polskich w Lusławicach i zaczął szczodrze finansować klasztor reformatów w Zakliczynie, przyczyniając się do rekatolicyzacji regionu.

6 września 1939 w Roztoce (część wsi) żołnierze Wehrmachtu rozstrzelali 4 rolników i spalili jedno gospodarstwo[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Dwór

W pierwszych latach XIX w. na terenie byłego ośrodka arian został wybudowany dwór, najprawdopodobniej przez hr. Teodora Lanckorońskiego z Brzezia h. Zadora[7]. Z początkiem XX w. przeszedł on na blisko 75 lat w posiadanie rodziny Vayhingerów, co zostało udokumentowane aktem kupna całej posiadłości przez polityka i notariusza tarnowskiego Adolfa Vayhingera w 1907 r[8]. Jego syn, Stanisław, utrzymywał kontakty towarzyskie z właścicielami majątku Meysnerów w pobliskich Charzewicach, gdzie od 1911 r. dziedziczką została córka Jacka Malczewskiego, Julia. Poprzez tę znajomość dwie siostry Jacka, Bronisława i niedawno owdowiała Helena Karczewska, wynajęły w 1919 r. kilka pokoi w lusławickim dworze, gdzie odwiedzał je czasem ich brat, Jacek Malczewski, a od roku 1923 do 1926 zamieszkał z nimi na stałe. Urządził tutaj swoją pracownię, a także zorganizował szkółkę malarską dla utalentowanych dzieci wiejskich. Po wojnie w wydzierżawionej części dworu znajdował się magazyn nawozów sztucznych[9] (w rozdz. Dwór z obrazów Malczewskiego) do chwili, kiedy Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie w 1948 r. uznał budynek jako obiekt zabytkowy. W latach 1952–1955 była tutaj urządzona Izba Porodowa, którą prowadził zakliczyński lekarz, dr Stanisław Mroczkowski. W tym czasie właścicielem dworu był wnuk nabywcy – Adolfa Vayhingera, notariusza z Tarnowa, również Adolf. Od 1959 roku współwłaścicielami połowy dworu zostali dr Stanisław i Natalia Mroczkowscy. W latach 60. do początku lat 70. mieściła się tutaj również ochronka. W otaczającym dwór parku znajduje się lamus z XVII w. oraz mauzoleum Fausta Socyna z 1936 r. W 1975 r. dwór kupili w całości Krzysztof i Elżbieta Pendereccy.

Dwór w Lusławicach, widok od tyłu (2014 r.)

W latach 1976–2020 w odrestaurowanym dworze mieszkał kompozytor Krzysztof Penderecki, który organizował tam coroczny międzynarodowy festiwal muzyczny, a w 5-hektarowym parku dworskim założył arboretum z ponad 1500 gatunków drzew i krzewów z całego świata (posiadłość nie jest udostępniona zwiedzającym). Krzysztof Penderecki założył tam również międzynarodową akademię muzyczną Europejskie Centrum Muzyki, której oficjalne otwarcie nastąpiło 21 maja 2013[5].

Przypisy

  1. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 684 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  5. a b c Informacja na witrynie Informacji Turystycznej Tarnów [dostęp 2014-11-02].
  6. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 422.
  7. https://www.sejm-wielki.pl/b/13.619.383.
  8. https://www.parlament.gv.at/WWER/PARL/J1848/Vayhinger.shtml.
  9. https://przekroj.pl/kultura/zmiana-perspektywy-luslawicki-ogrod-krzysztofa-pendereckiego.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Dwór Pendereckich w Lusławicach.JPG
Autor: Arianus, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dwór Pendereckich w Lusławicach
Mauzoleum Fausta Socyna w Lusławicach.JPG
Autor: Arianus , Licencja: CC BY-SA 4.0
Mauzoleum Fausta Socyna w Lusławicach
Podworski lamus w Lusławicach.JPG
Autor: Arianus, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lamus z pocz. XVII wieku w Lusławicach
Dwór w Lusławicach, fasada.jpg
Autor: Autor zdjęcia nieznany., Licencja: CC0
Dwór w Lusławicach, fasada (lata 50. XX w.)
Tomb of Faustus Socinus in Lusławice.PNG
Tomb of Faustus Socinus in Lusławice