Luszkówko

Luszkówko

wieś
Pałac z II połowy XIX w.
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
Gmina	Pruszcz
Sołectwo	Luszkówko
Wysokość	84 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	190
Strefa numeracyjna	52
Tablice rejestracyjne	CSW
SIMC	0093935
Położenie na mapie gminy Pruszcz Luszkówko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Luszkówko
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Luszkówko
Położenie na mapie powiatu świeckiego Luszkówko
53°19′34″N 18°15′33″E/53,326111 18,259167

Luszkówko, niem. Luschkowko, Luschkau (1908–1945) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Pruszcz. Według spisu powszechnego z 31 marca 2011 roku wieś liczyła 190 mieszkańców^[1].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Historia

Wieś wzmiankowana już w czasach krzyżackich, gdy wg ksiąg czynszowych liczyła 36 włók, z których dwie i pół było w rękach sołtysa i zwolnione od daniny, a za resztę płacono po 16 skotników i dwie kury. "W miejsce dziesięciny płacili po 8 skot. od włóki; karczma czynszowała 4 wiardunki" (S.G.K.P...). Po wojnach krzyżackich wieś się trochę wyludniła i obrabiała zaledwie 19 włók. Początkowo należała do starostwa świeckiego, zaś własnością prywatną stała się w pierwszej poł. XVI w. Pierwszym znanym dziedzicem był Jerzy Konopacki. Po pierwszym rozbiorze Polski wieś znalazła się w rękach niemieckich, m.in. Paeslerów, dla których w pierwszej poł. XIX w. wybudowano obecny pałac. W 1885 r. na Luszkówko składała się wieś włościańska i majętność, należąca do Ernsta Miske. Część należąca do włościan miała 504 morgi obszaru, 14 domów z 97 m-cami i 19 innych budynków. Do folwarku należało 329 ha, w tym 275 ha ziem uprawnych, 37 ha łąk i pastwisk, 3 ha lasu, 6 ha nieużytków i 6 ha wód. Majętność posiadała 12 budynków i 8 domów zam. przez 103 osoby, w tym 67 katolików. Do majątku należała także cegielnia.

We wrześniu 1939 roku natychmiast po wkroczeniu Wehrmachtu na teren powiatu świeckiego zaczęły się aresztowania i rozstrzeliwania Polaków. Na terenie powiatu świeckiego było kilka obozów internowania, gdzie przetrzymywano aresztowanych Polaków. Jednym z takich miejsc była gorzelnia na majątku w Luszkówku, gdzie na przełomie września i października 1939 roku utworzono obóz. Na tymczasowe więzienie przeznaczono pomieszczenie o rozmiarach 20 na 15 metrów. Stłoczeni na niewielkiej powierzchni więźniowie przebywali w fatalnych warunkach. Do jedzenia podawano im głównie brukiew i wodę. Według szacunkowych danych przez obóz przewinęło się około 3 tysięcy osób. Część więźniów została zamordowana w parku przy gorzelni. Pozostałych wywożono na egzekucje do Luszkowa, Grupy i Mniszka.

Szefem obozu był Erich Willy Hubert Kurt Paesler urodził się 3 listopada 1892 roku w Luszkówku. Był synem doktora Paula Paeslera i Friedy z domu Rasmus. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej dr Paul Paesler prawdopodobnie stracił swój majątek Luszkówko i zmarł w niejasnych okolicznościach. Kurt wraz z matką wyjechał do Niemiec. We wrześniu 1939 roku Kurt Paesler przybywa w rodzinne strony w stopniu SS-Sturmbannführera – odpowiadał stopniowi majora w siłach zbrojnych Rzeszy (Wehrmacht).

Bardzo czynnie w realizacji planów eksterminacyjnych pomagali Niemcy z okolicznych wsi: Herbert Nitz (ur. 10.08.1908 r. w Topolnie), Holdhöffer, Köhn, i Zabel z Cieleszyna.

Obóz w Luszkówku zlikwidowano na przełomie stycznia-lutego 1940 roku. W 1944 roku Niemcy wykopali ciała i spalili je. Przeprowadzona po wojnie ekshumacja nie pozwoliła na ustalenie liczby oraz tożsamości wszystkich zamordowanych pacjentów Krajowego Zakładu Psychiatrycznego w Świeciu.

Pałac

W Luszkówku znajduje się zespół pałacowo-parkowy. Pałac został wybudowany w II połowie XIX w. przez rodzinę Paeslerów.

Pałac późnoklasycystyczny. Budynek piętrowy z mezzaninem, wysoko podpiwniczony, od zachodu 10-osiowy, akcentowany wgłębnym 2-kolumnowym portykiem ujętym lizenami. Portyk dźwiga jedynie belkowanie i gzyms. Dwuczłonowa bryła może sugerować różny czas wznoszenia poszczególnych części pałacu. W elewacji ogrodowej (od płd.-wschodu) wieloboczny wykusz i taras; niższa część budynku od tej strony lekko cofnięta.

W latach 1954-1995 znajdował się tutaj Państwowy Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez siostry zakonne Zgromadzenia Sióstr Albertynek.

W 2005 roku został wpisany na listę zabytków – nr rej.: A/501/1-2 z 13.05.2005. Obecnie obiekt jest prywatny.

Park pałacowy

Park z drugiej poł. XIX w. o pow. 2,95 ha. Wśród starodrzewu na uwagę zasługują dwa grupowe pomniki przyrody.

W skład 1. grupy wchodzą: lipa drobnolistna, robinia biała, dąb czerwony, wiąz szypułkowy oraz dwa platany klonolistne.

W skład 2. grupy wchodzą 4 dęby szypułkowe.

Galeria zespołu pałacowo – parkowego w Luszkówku

Cmentarz

Cmentarz choleryczny z 1839 roku. W setną rocznicę epidemii właściciel majątku zdążył go upamiętnić. Po wojnie zaczęto tam chować pensjonariuszy domu pomocy społecznej.

Znani ludzie

27 lutego 1931 roku, urodził się tutaj Henry M. Wiśniewski, ceniony na całym świecie neurochirurg, zajmujący się chorobą Alzheimera.

W tej miejscowości wychował się ks. dr hab. Wiesław Śmigiel, pełniący od 2012 roku funkcję biskupa pomocniczego w diecezji pelplińskiej^[4] a od 11 listopada 2017 decyzją papieża Franciszka objął urząd biskupa diecezjalnego diecezji toruńskiej.

Zobacz też

• Luszkowo
• Wywiad z Henrykiem M. Wiśniewskim

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Luszkówko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 484 .