Lwy z Tsavo

Rzeka Tsavo płynie w pobliżu granicy Kenii z Tanzanią
Lwy z Tsavo w Chicago Field Museum
Lwy z Tsavo w Chicago Field Museum

Lwy z Tsavopopulacja lwów (Panthera leo) zasiedlająca tereny nad rzeką Tsavo w Kenii, od 1948 Park Narodowy Tsavo. Do niedawna lwy z Tsavo kojarzone były z dwoma ludojadami, które w 1898 roku zyskały złą sławę zabijając wielu robotników kolejowych. Obecnie lwy z Tsavo wzbudzają zainteresowanie ludzi z powodu narastającego konfliktu pomiędzy lwami a hodowcami zwierząt oraz stwierdzonych u lwów z tzw. populacji Tsavo odmiennych od innych lwów cech morfologicznych i behawioralnych.

Historia

W marcu 1898 roku, Brytyjska Kompania Wschodnioafrykańska pod kierownictwem inżyniera podpułkownika Johna Henry'ego Pattersona rozpoczęła budowę mostu kolejowego na rzece Tsavo. Podczas prac, wielu pracowników kompanii zostało zabitych i pożartych przez dwa bezgrzywe samce lwów.

Pracownicy, próbując powstrzymać ataki zwierząt, budowali ogrodzenia ze stosów kolczastych roślin wokół obozu, jednak lwy nauczyły się tę przeszkodę pokonywać i systematycznie napadały na ludzi. Wiele ze swoich ofiar wyciągnęły z namiotów poza ogrodzenie i tam pożarły. Patterson porozstawiał pułapki i wiele razy usiłował zastrzelić lwy z drzewa. Pierwszego zastrzelił 9 grudnia 1898, a drugiego 3 tygodnie później. W ciągu dziewięciu miesięcy zginęło co najmniej 28 osób[1].

Po 26 latach skóry lwów, będące do tego czasu używane przez Pattersona jako dywany, zostały sprzedane wraz z czaszkami za 5000 dolarów Muzeum Historii Naturalnej w Chicago, gdzie zostały wypchane i wystawione na pokaz. Obecnie są jedną z największych atrakcji muzeum. Opis wydarzeń według relacji Pattersona został opublikowany w książce Ludojady z Tsavo (The Man-Eaters of Tsavo)[2], a później adaptowany do filmów Bwana Devil[3] i The Ghost and the Darkness[4] (Duch i Mrok).

Współczesne lwy z Tsavo

Przez wiele lat wiedza na temat zachowania lwów opierała się na obserwacjach prowadzonych w ogrodach zoologicznych i Parku Narodowym Serengeti w Tanzanii. Wydarzenia z Tsavo zwróciły uwagę badaczy na dwa elementy: nietypowa specjalizacja pokarmowa (ludzkie mięso) i brak grzywy u samców-ludojadów (obydwa zastrzelone lwy były dojrzałymi 8–10 letnimi samcami).

Brak grzywy

Kierujący pracami Tsavo Research Project Bruce Patterson[5] z Muzeum Historii Naturalnej w Chicago wykazał, że brak grzywy jest powszechnie spotykaną cechą samców występujących w tym – słabo dotąd poznanym – regionie Kenii. Większość z nich wcale nie ma grzywy lub ich grzywa jest szczątkowa[6]. Dotychczas brak jednoznacznego wytłumaczenia tej anomalii. Stwierdzono, że warunki środowiska, a dokładniej temperatura otoczenia oraz dieta mają wpływ na wielkość i kolor grzywy. Badacze przypuszczają, że zanik, czy też brak wzrostu grzywy u dorastających samców ma związek ze strukturą stada. W Tsavo stwierdzono tylko jednego samca i 7–8 samic w każdym z obserwowanych stad, podczas gdy na innych terenach w stadach żyją koalicje od 2–4 samców, a na każdego z nich przypada średnio do 6 samic. Związane z tym zmniejszenie liczby konfliktów pomiędzy samcami może wpływać na obniżenie poziomu testosteronu[7].

Konflikt

Od wydarzeń z 1898 roku nie notowano kolejnych ludojadów w rejonie Tsavo. Nagminne natomiast stało się atakowanie przez lwy stad hodowlanych w tym rejonie, w okresie suszy, kiedy naturalne w tym regionie źródła pokarmu lwów – kudu i impala – ulegają rozproszeniu. Lwy dokonały większości (85,9%) z 312 ataków zakończonych zabiciem 433 sztuk żywego inwentarza stwierdzonych na przestrzeni 4 lat[8]. W tym samym czasie Kenya Wildlife Service zanotował 6 przypadków ataków na ludzi, z czego dwa śmiertelne[9]. Na całym terytorium otaczającym park lwy dokonują dziennie średnio jednego ataku na żywy inwentarz. Współpracujący z Pattersonem zoolog Roland Kays uważa, że konflikt pomiędzy człowiekiem a lwem jest najpoważniejszą przyczyną zabijania lwów.

Przyczyny ataków na ludzi

Istnieje szereg teorii próbujących wyjaśnić, dlaczego lwy atakują ludzi. Teorie te biorą pod uwagę następujące czynniki:

  • Lwy są drapieżnikami polującymi przede wszystkim na duże ssaki kopytne, ale również na naczelne. Z zoologicznego punktu widzenia ataki lwów na człowieka, zwłaszcza w okresie ograniczonej dostępności do podstawowego pokarmu, nie są niczym niezwykłym[10].
  • Brak grzywy może mieć związek z genetycznie uwarunkowanym bardzo wysokim poziomem testosteronu, który powodowałby niezwykłą agresję zwierząt.
  • Plaga księgosuszu w latach 90. XIX wieku, zabijająca przedstawicieli dotychczasowych gatunków lwich zdobyczy (m.in. zebry i gazele), zmusiły lwy do szukania alternatywnych źródeł pożywienia.
  • Wrodzone lub wyuczone preferencje pokarmowe. Lwy przyzwyczaiły się do ludzkiego mięsa sprzed okresu budowy kolei, przekazując umiejętności potomkom. Na początku lat 90. XIX wieku wystąpiła w regionie epidemia czarnej ospy (ofiary zakopywano w bardzo płytkich grobach, albo w ogóle nie chowano).
  • Przez okolice parku Tsavo prowadziła trasa transportu niewolników w drugiej połowie XIX wieku (pomimo oficjalnego zakazu handlu), na której pozostawiano słabych i chorych ludzi, którzy stawali się łatwą zdobyczą dla lwów. Ocenia się, że rocznie pozostawiano tam około 80 000 żywych i martwych niewolników.
  • Badania czaszki jednego z ludojadów wykazały wadę uzębienia (wrodzoną lub nabytą), która utrudniała mu nie tylko polowanie, ale także odżywianie się – lew nie miał pewnego chwytu i mógł odczuwać ból. Mogła to być przyczyna poszukiwania, przez spokrewnione ze sobą lwy, łatwiejszych ofiar i późniejszego ich niedojadania (zwłoki znajdowano często jedynie nadjedzone).

Galeria

Przypisy

  1. Notatki z dziennika J. H. Pattersona wskazują na 14 ofiar, w swojej książce podał liczbę 28 robotników sprowadzonych z Indii, natomiast w 1925 napisał o 107 Afrykanach wśród ofiar lwich ataków. Zobacz: Julian C. Kerbis Peterhans & Thomas Patrick Gnoske, The science of ‘Man-eating’* among lions (Panthera leo) with a reconstruction of the natural history of the “Man-eaters of Tsavo” (en)
  2. Książka Pattersona w Projekcie Gutenberg (en)
  3. Bwana Devil (1952) w Internet Movie Database
  4. The Ghost and the Darkness (1996) w Internet Movie Database
  5. Zbieżność nazwisk z J. H. Pattersonem jest przypadkowa
  6. Kays, R.W., & B.D. Patterson, 2002. Mane variation in African lions and its social correlates. Canadian Journal of Zoology 80, 471-478.(format pdf) (en)
  7. Wpływ testosteronu na wzrost i ubarwienie grzywy został wykazany w pracy Schaller, G.B. 1972. The Serengeti lion. Univ. of Chicago Press, Chicago (en)
  8. Patterson, B.D., S.M. Kasiki, E. Selempo, & R.W. Kays. 2004. Livestock predation by lions (Panthera leo) and other carnivores on ranches neighboring Tsavo National Park, Kenya. Biological Conservation 119(4):507-516. (format pdf) (en)
  9. Dave Newbart, Mystery of the Man-Eating Lions. nwf.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)]. (en)
  10. Lwy ludojady nie są niczym niezwykłym, twierdzi ekspert Artykuł w National Geographic (en)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Tsavo Maneaters Field Museum.jpeg
Black and white picture of Tsavo Man-Eaters as shown in the Field Museum of Natural History.
Ke-map.png
Kenya map from CIA World Factbook, converted from original GIF format (July 2011 version showing South Sudan)
Lwy z Tsavo. Samica i młode.jpg
Autor: Piotr Boyarsky, Licencja: CC BY-SA 4.0
Współczesne lwy z Tsavo. Samica z młodym.