Mád

Mád

widok z lotu ptaka
Herb Flaga
Państwo	Węgry
Komitat	Borsod-Abaúj-Zemplén
Powiat	Szerencs
Powierzchnia	31,86 km²
Populacja (I 2011) • liczba ludności • gęstość	2130 66,85 os./km²
Nr kierunkowy	47
Kod pocztowy	3909
Położenie na mapie Węgier Mád
48°11′23″N 21°16′36″E/48,189722 21,276667
Strona internetowa
Portal Węgry

Mád – gmina na Węgrzech w komitacie Borsod-Abaúj-Zemplén, w powiecie Szerencs.

Położenie

Osada znajduje się w odległości 44 km na wschód od miasta Miszkolc, w regionie winnym Pogórza Tokajskiego. Najbliższym miastem jest leżący 10 km stąd Szerencs, spośród okolicznych osiedli wymienić trzeba jeszcze Mezőzombor, Rátka (9 km) oraz Tállya (9 km).

Historia

Osada zamieszkana jest od czasów prehistorycznych. Znaleziono tu pozostałości naczyń z epoki brązu, przechowywane w Muzeum Narodowym w Budapeszcie. Odkryto już także wykopaliska z 400 n.e., wskazujące na to, że już wtedy była tu zaawansowana uprawa winorośli.

Osada istniała już w XIV wieku. Już w najdawniejszych dokumentach figuruje jako miasteczko rolnicze. W XV wieku Mád należał do odległego o około 15 km na południowy wschód grodu Tokaj, a potem do grodu Regéc. W 1541 wspominają ją jako część włości Tállya.

W 1567 Turcy podpalili osadę, ale ponownie ją zbudowano, a pod koniec XVI wieku stał się siódmą, najbardziej zaludnioną osadą komitatu Borsod-Abaúj-Zemplén. W 1627 posiadała już prawa urządzania jarmarków. W 1637 Turcy znów podpalili osadę. W celach obronnych, mieszkańcy wsi umocnili wówczas kościół.

W 1645 wieś spustoszyła epidemia dżumy, a w 1694 szarańcza, a w 1695 gradobicie. Ale po tych wielu klęskach, osada w końcu znów szybko zaczęła rozwijać się. W 1700 osadę zakupił książę Franciszek II Rákóczi i jego siostra. Sam książę często przebywał w Mád, szczególnie w okresie winobrania. Wówczas Mád był już zaliczany do bardzo sławnych miejscowości winiarskich, nawet Imre Thököly posłał swoich żołnierzy na winobranie.

W 1739 znów pustoszyła w tej wsi epidemia dżumy. W okresie wojen przeciwko Napoleonowi, wojska Pogórza Tokajskiego zbierały się w okolicach Mád. Pod koniec wieku osada zubożała, szczególnie z powodu podatków i złej pogody.

Szkoła rabinów

W 1795 zbudowano w stylu barokowym synagogę. W całej Europie w tym stylu jest tylko jedna synagoga podobna do tej w Mád. Po przebudowie powstało mieszanie się stylu barokowego i konserwatywnego, od tego stając się nie tylko indywidualną, ale także najpiękniejszą synagogą Węgier. Obok synagogi zbudowano budynek rabina, którego pełne odnowienie rozpoczęto w 2006.

W pierwszej połowie XIX wieku znów miały miejsce liczne epidemie, dziesiątkujące ludność.

W okresie Wiosny Ludów, zwanej tutaj Rewolucją Niepodległościową lat 1848-1849, w której wielu mieszkańców Mád straciło życie, między innymi 15-letni Dániel Koroknay, bohaterskie dziecko rewolucji. Jego imieniem nazwano miejscową szkołę podstawową.

Współczesność

• Od 1859 osadę łączy linia kolejowa z miastem Miszkolc.
• W 1904 do osady Mád wprowadzono prąd elektryczny.
• W 2004 zakończono restaurowanie Synagogi w Mád nagrodzonej Nagrodą Europa Nostra.
• W 2005 osadę spustoszyła powódź, która spowodowała półmiliardowe szkody.

Warte zobaczenia

• Dom Malonyay'ch
• Pałac ks.ks. Rákóczi-Aspremont
• Budynek kasy oszczędności Hegyalja Takarékpénztár
• Synagoga w Mád
• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół ewangelicko-augsburski
• Kaplica
• piwnice winne

Bibliografia

• Węgierski Urząd Statystyczny

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa gminy