Mój Nikifor

Mój Nikifor – polski film fabularny z 2004 roku w reżyserii Krzysztofa Krauzego, na podstawie pomysłu Joanny Kos-Krauze.

O filmie

Podstawą scenariusza były historyczne wydarzenia spotkania i przyjaźni Nikifora Krynickiego, samouka, analfabety, wybitnego malarza-prymitywisty, z młodszym o dwadzieścia osiem lat Marianem Włosińskim, absolwentem ASP i dekoratorem w krynickim uzdrowisku, który dla Nikifora zrezygnował z własnej kariery i poświęcił spokój rodziny.

Główną, tytułową rolę zagrała Krystyna Feldman, dotychczas znana z wyrazistych ról epizodycznych i ról drugoplanowych. Jej kreację nagrodzono na ważnych festiwalach w Polsce i na świecie, m.in. w Karlowych Warach, Manili, Kijowie i Valladolid.

Film, który jest obrazem wyjątkowym w dorobku Krzysztofa Krauzego, dotychczas znanego z zaangażowanego kina społecznego, został chłodno przyjęty przez rodzimą krytykę. Inaczej natomiast ocenili go recenzenci zagraniczni oraz jurorzy międzynarodowych festiwali filmowych. Obraz otrzymał Kryształowy Globus, główną nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach. Ponadto był doceniany m.in. w Atenach, Denver, Chicago i Łodzi, gdzie Krzysztof Ptak zdobył wyróżnienie za najlepsze zdjęcia na Camerimage.

Zdjęcia do filmu powstały od 3 marca do 1 czerwca 2004. Plenery to: Warszawa, Krynica-Zdrój, Nowy Sącz, Piwniczna-Zdrój.

Fabuła

Obsada

Krystyna Feldman, odtwórczyni roli głównej

Nikifor Krynicki, 1957

• Krystyna Feldman – Nikifor Krynicki
• Roman Gancarczyk – Marian Włosiński
• Lucyna Malec – Hanna Włosińska, żona Mariana
• Jerzy Gudejko – Ryszard Nowak, przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
• Artur Steranko – doktor Rosen
• Jowita Miondlikowska – sprzątaczka Kowalska
• Marian Dziędziel – pszczelarz Budnik (Ferek)^[a].
• Ewa Wencel – dyrektor „Zachęty”
• Magdalena Celówna – gospodyni Nikifora
• Katarzyna Paczyńska – Ala Włosińska, córka Mariana
• Karolina Paczyńska – Ewa Włosińska, córka Mariana
• Aleksander Mikołajczak – bufetowy na dworcu w Krynicy
• Zbigniew Bogdański – mężczyzna
• Jarosław Budnik – pielęgniarz
• Krzysztof Gordon – Andrzej Banach

Głosy krytyków

• Zbigniew Kątny („Film”)^[2]:

Jak na zaimek dzierżawczy „mój” w tytule to zadziwiająco mało jest w tym filmie emocji i osobistego tonu. Wiele tu za to literalnej – żeby choć jeszcze naiwnej – ilustracji, nastawionej bardziej na mimetyczne, a przez to „bezpłciowe”, kopiowanie świata niż na tropienie w nim tego, co niepojęte i transcendentalne. (...)

To nie Nikifor jest w centrum zainteresowania Krauzego, a Marian Włosiński, człowiek, który przez ostatnie dziewięć lat życia artysty, gdy ten chorował na gruźlicę, z wielkim oddaniem opiekował się nim, płacąc za to rozpadem własnej rodziny. I czymś chyba jeszcze. W końcu Włosiński był malarzem, absolwentem krakowskiej ASP, który zarzucił własną twórczość. Dlaczego to zrobił? Uznał, że ma misję do spełnienia? Uwierzył w iskrę bożą wielkiego niemoty, w jego naiwny geniusz? Czy może stracił wiarę w siebie? Na te pytania, niestety, w filmie Krauzego nie dostajemy odpowiedzi, a przecież one byłyby tu najciekawsze. (...)

W tym filmie tak naprawdę jest tylko jedna scena, która robi wrażenie: ta, kiedy Nikifor w ubraniu kładzie się do łóżka i zasypia z bezwładnie opuszczoną nogą, której nie ma siły podciągnąć. Kupka ludzkiego nieszczęścia, nad którą pochyla się Bóg. To jedyny moment, kiedy w filmie Krauzego czuć oddech Tajemnicy. (...)

I o dziwo, piękne, natchnione malarstwem Nikifora zdjęcia Krzysztofa Ptaka paradoksalnie tylko wzmacniają ten niedosyt. Mój niedosyt.

• Bożena Janicka („Kino”)^[3]:

(...) Film otwiera długie ujęcie twarzy Nikifora w bliskim planie. Tak, Nikifora, chociaż jest to Krystyna Feldman. (...) Cały film opowiadany jest potem tak, jak mógłby oglądać rzeczywistość sam Nikifor; jak mógłby, gdyby był świadkiem sytuacji (najczęściej nie jest), które film pokazuje. (...) Widziałby więc, że jacyś ludzie ustawiają jakieś wielkie portrety, pewien mężczyzna, którego zna i nie zna (bo takie były jego stosunki ze wszystkimi) rozmawia w domu z dziećmi, jakaś kobieta wystukuje coś na maszynie, jacyś ludzie ruszają w tany na jakiejś sali, w jakimś pokoju chichoczą pielęgniarki – itd., ale jaki to ma związek z nim, Nikiforem, nie mógłby odgadnąć. (...) Z tych miałkich, mało wyrazistych i jakby przypadkowych migawek nie buduje się właściwie żadne opowiadanie, sugerowana rzeczywistość wydaje się dziwnie pozbawiona znaczeń, jak napisy Nikifora na jego obrazkach. To zniechęca, uniemożliwia nawiązanie z filmem głębszego kontaktu. Nawet postać samego Nikifora po wstrząsie pierwszego ujęcia już słabiej przykuwa uwagę; nic więcej w tej postaci przecież nie przybywa, bo nie może. (...)

Ambitny eksperyment – nieudany? Lecz coś jednak po obejrzeniu filmu pozostaje: szokujące wrażenie obcowania z inkubem, a w istocie z fenomenem roli Krystyny Feldman, olśniewające piękno zdjęć Krzysztofa Ptaka – i obrazki Nikifora, czyli Epifaniusza Drewniaka, które widzimy w zakończeniu. I one są w „Moim Nikiforze” – podobnie jak w tej biografii – najważniejsze.

Nagrody i nominacje

• 2004 – 29. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych:
  • Nagroda za pierwszoplanową rolę kobiecą (Krystyna Feldman)
  • Nagroda za kostiumy (Dorota Roqueplo)
  • Nagroda za montaż (Krzysztof Szpetmański)

• 2004 – Polskie Nagrody Filmowe „Orły”:
  • Nagroda za pierwszoplanową rolę żeńską (Krystyna Feldman)
  • Nagroda za zdjęcia (Krzysztof Ptak)
  • Nagroda za scenografię (Magdalena Dipont)
  • Nagroda za dźwięk (Nikodem Wołk-Łaniewski)
  • Nagroda za montaż (Krzysztof Szpetmański)
  • Nominacja do nagrody za najlepszy film
  • Nominacja do nagrody za reżyserię (Krzysztof Krauze)
  • Nominacja do nagrody za scenariusz (Joanna Kos-Krauze i Krzysztof Krauze)
  • Nominacja do nagrody za muzykę (Bartłomiej Gliniak)
  • Nominacja do nagrody za kostiumy (Dorota Roqueplo)

• 2005 – Ogólnopolski Festiwal Sztuki Filmowej „Prowincjonalia”:
  • Najlepsza rola kobieca (Krystyna Feldman)
  • Najlepsze zdjęcia (Krzysztof Ptak)

• 2005 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Karlowych Warach:
  • Kryształowy Globus dla najlepszego filmu
  • Najlepsza rola kobieca (Krystyna Feldman)
  • Najlepszy reżyser (Krzysztof Krauze)

• 2005 – Festiwal Filmów Europejskich w Atenach:
  • Nagroda Dziennikarzy

• 2005 – Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Chicago:
  • Złoty Hugo dla najlepszego filmu
  • Najlepsza rola męska (Roman Gancarczyk)

• 2005 – Festiwal Filmowy w Denver:
  • Nagroda im. Krzysztofa Kieślowskiego (Krzysztof Krauze)

• 2005 – Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych Camerimage:
  • Wyróżnienie dla Krzysztofa Ptaka

• Inne nagrody indywidualne dla Krystyny Feldman:
  • „Złota Kaczka” przyznawana przez czytelników miesięcznika Film dla najlepszej aktorki 2004 roku
  • 2005 – Najlepsza rola kobieca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Kijowie
  • 2005 – Najlepsza rola kobieca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Manili
  • 2005 – Najlepsza rola kobieca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Valladolid
  • 2006 – Najlepsza rola kobieca na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Pune
  • 2006 – Najlepsza rola kobieca na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Autorskich w Rabacie

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mój Nikifor w bazie IMDb (ang.)
• Mój Nikifor w bazie Filmweb
• Mój Nikifor w bazie filmpolski.pl
• Zdjęcia z filmu Mój Nikifor w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”