Mărășești (1981)

Mărășești (F-111)

Historia
Stocznia	Santierul 2. Mai, Mangalia
Początek budowy	1 marca 1978
Położenie stępki	7 sierpnia 1979
Wodowanie	4 czerwca 1981
Forțele Navale Române
Nazwa	„Muntenia” (1985) „Timișoara” (1990) „Mărășești” (1990)
Wejście do służby	3 czerwca 1985
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	4754 t (standardowa) 5790 t (pełna)
Długość	144,6 m (całkowita)
Szerokość	14,8 m
Zanurzenie	4,9 m
Napęd
4 silniki wysokoprężne o mocy 32 000 KM, 4 śruby
Prędkość	27 węzłów
Zasięg	2800 Mm/15 w. 1500 Mm/25 w.
Uzbrojenie
• 8 wyrzutni pocisków pokr. P-20M (4 × II, 8 pocisków P-21/P-22) • 4 armaty uniwersalne kal. 76 mm AK-726 (2 × II) • 4 działka plot. kal. 30 mm AK-630 (4 × I) • 2 × XII wyrzutnie rbg RBU-6000 • 8 wyrzutni pocisków plot. Strieła-2M (2 × IV)
Wyrzutnie torpedowe	6 wt kal. 533 mm (2 × III)
Wyposażenie lotnicze
1 śmigłowiec IAR-330 Puma Naval
Załoga	233 (22 oficerów)

Mărășești (F 111) – rumuńska fregata rakietowa zbudowana w latach 80. XX wieku w Rumunii. Do 1990 roku okręt nosił nazwę „Muntenia” i był klasyfikowany jako krążownik śmigłowcowy, a do 2001 roku jako niszczyciel. Stanowi jedyny okręt swojego typu i największy okręt zbudowany w Rumunii. Pełnił rolę okrętu flagowego Rumuńskich Sił Morskich.

Historia

Rządzący Socjalistyczną Republiką Rumunii komunistyczny dyktator Nicolae Ceaușescu miał ambicje możliwie dużej samodzielności kraju i rozwijania jego przemysłu, co przejawiało się między innymi uruchomieniem w latach 70. programu budowy dużych okrętów bojowych własnych projektów zamiast kupowania ich od ZSRR, który dostarczał okręty państwom bloku wschodniego^[1]. Okręty te powstały w stoczni marynarki wojennej 2 Maja (Santierul 2. Mai) w Mangalii na wybrzeżu Morza Czarnego^[2][3]. Należy zaznaczyć, że pozostałe państwa Układu Warszawskiego nie budowały własnych okrętów bojowych większych od korwet, nie licząc okrętów desantowych^[4]. W Rumunii natomiast, równolegle z projektowaniem lekkich fregat typu Amiral Petre Bărbuneanu, przystąpiono do ambitnego zadania projektowania okrętu wielkości niszczyciela^[2]. Projekt okrętu był dziełem tylko rumuńskich inżynierów, bez udziału zagranicznych specjalistów^[1]. Z uwagi jednak na brak możliwości samodzielnego opracowania ani uzyskania z innych źródeł, wszystkie systemy uzbrojenia i wyposażenia elektronicznego były sprowadzane z ZSRR, a przy tym na ogół mało nowoczesne z uwagi na radziecką politykę eksportu uzbrojenia^[2]. Radzieckie były też napędzające okręt silniki wysokoprężne, których wybór jako napędu nie był optymalny dla okrętu takiej wielkości^[5]. Według niektórych opracowań, początkowo zamierzano zbudować hybrydę niszczyciela rakietowego i śmigłowcowca, jednak brak doświadczenia w budowaniu tego typu jednostek spowodował zarzucenie tej koncepcji^[1]. Mimo to, zbudowano oryginalny okręt, mogący przenosić dwa lekkie śmigłowce. Powstała w ten sposób jednostka stała się największym okrętem zbudowanym w Rumunii^[3]. Według niektórych źródeł, zamierzano po prototypie zbudować drugą taką jednostkę, lecz zrezygnowano z tego z przyczyn problemów finansowych oraz upadku systemu komunistycznego^[3].

Prace związane z budową okrętu rozpoczęto 1 marca 1978 roku^[6]. Stępkę położono 7 sierpnia 1979 roku, aczkolwiek daty dotyczące budowy są rozbieżne w publikacjach^[a]. Wodowanie surowego kadłuba okrętu odbyło się 4 czerwca 1981 roku^[7][8]. Po długim okresie wyposażania, w 1985 roku okręt rozpoczął próby morskie, a 3 czerwca tego roku miał miejsce jego odbiór techniczny^[b]. 2 sierpnia 1986 roku został uroczyście przyjęty do służby, w obecności samego Ceaușescu i nadano mu nazwę „Muntenia” (od krainy w Rumunii)^[9][c]. Początkowo w Rumunii został on zaklasyfikowany jako „lekki krążownik śmigłowcowy” (crucișător usor port-elicopter)^[6][d].

Po zbudowaniu okręt okazał się nieudany – miał wysokie nadbudówki i maszty z masywnymi zabudowanymi podstawami, co wraz z umieszczonymi na piętrze nadbudówek ciężkimi wyrzutniami rakiet wpłynęło negatywnie na stateczność okrętu^[7]. Już przy niewielkich stanach morza dochodziło do dużych przechyłów ograniczających efektywność wykorzystywania uzbrojenia. W konsekwencji, w czerwcu 1988 roku powrócił do stoczni celem dokonania przebudowy, mającej na celu poprawienie charakterystyki statecznościowej^[7]. W międzyczasie w grudniu 1989 roku obalony został Nicolae Ceaușescu i Sztab Generalny zmienił 2 maja 1990 nazwę i klasyfikację okrętu na niszczyciel (distrugător) „Timișoara” od miasta, w którym doszło do pierwszych wystąpień przeciw komunistycznej dyktaturze^[6]. Ostatecznie 27 sierpnia 1990 roku nadano mu nazwę „Mărășești”, po przedwojennym niszczycielu, nazwanym od miejsca zwycięskiej bitwy I wojny światowej^[6][3]. 15 sierpnia 1992 roku zakończono przebudowę okrętu, w trakcie której przede wszystkim skrócono oba maszty i obniżono ich masywne podstawy, nieco obniżono i zmieniono kształt komina oraz przeniesiono ciężkie wyrzutnie rakiet o poziom niżej na górny pokład^[7]. Nadbudówkę dziobową dostosowano przy tym do nowych wyrzutni rakietowych bomb głębinowych oraz zmieniono usytuowanie radarów^[7]. W latach 90. także zmodernizowano część systemów uzbrojenia i wyposażenia, których dostawy dotarły z ZSRR do 1998 roku^[e]. Ostatecznie w 2001 roku okręt przeklasyfikowano na fregatę^[10].

Opis

Sylwetka „Mărășești”, 2015 rok

Na skutek samodzielnego opracowania przez Rumunię, przy braku doświadczeń z konstrukcją jednostek takiej wielkości, okręt otrzymał swoiste cechy konstrukcji i architektury, wyróżniające go od niszczycieli lub fregat budowanych przez inne państwa. Kadłub jest gładkopokładowy, z wysokimi burtami i niewielkim wzniosem pokładu na dziobie^[1]. Wysokość burt nad wodą wynosi na dziobie ok. 7 m, a na śródokręciu ok. 6 m^[3]. Dziobnica o umiarkowanym nachyleniu jest tępa w rzucie z góry, a burty mają wzdłużne załamanie od dziobu prawie do połowy długości^[11]. W podwodnej części dziobu zastosowano gruszkę dziobową Taylora w celu zmniejszenia oporów^[12]. Kształt podwodnej części nie jest jednak oceniany jako udany, co przejawia się w generowaniu fal przy niewielkich prędkościach^[12].

Okręt ma długą grupę nadbudówek, w tym dużą, nienowoczesną już w tym czasie kilkukondygnacyjną pudełkową nadbudówkę dziobową^[12]. Na pokładzie dziobowym umieszczona jest wieża dział systemu AK-726, a za nią druga wieża w superpozycji na pierwszym piętrze nadbudówki^[13]. Za nimi na kolejnym piętrze są wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych, a dalej podwyższona część nadbudówki z pomostem nawigacyjnym. Na dachu pomostu umieszczona jest jeszcze pudełkowa nadbudówka będąca podstawą radaru artyleryjskiego, a w jego tylnej części zabudowana podstawa masztu dziobowego. Po luce na śródokręciu, dalej znajduje się druga nadbudówka, zakończona integralnym hangarem dla śmigłowców^[3]. Nad jej przednią częścią znajduje się masztonadbudówka, stanowiąca podstawę dla rufowego masztu kratownicowego, a dalej pojedynczy komin^[12]. Charakterystycznym elementem architektury są duże podwójne kontenery wyrzutni pocisków przeciwokrętowych na burtach po obu stronach nadbudówki dziobowej i rufowej. Pierwotnie dziobowe wyrzutnie zamontowane były na pokładzie pierwszego piętra nadbudówki, za drugą wieżą artyleryjską, a po przebudowie – na pokładzie górnym, po bokach drugiej wieży^[14]. Prostokątny pokład rufowy stanowi lądowisko dla śmigłowca, a pod nim na samej rufie jest wycięty w kadłubie półpokład roboczy z kabestanami cumowniczymi i kotwicznym^[12]. Sama rufa jest pawężowa^[3].

Wyporność standardowa wynosi (według danych na 2006 rok) 4754 ton, a pełna 5790 ton^[5]. Długość okrętu wynosi 144,6 m, szerokość 14,8 m, a zanurzenie 4,9 m^[5].

Załoga liczy 233 osoby, w tym 22 oficerów, 72 podoficerów i 139 marynarzy^[5] a według innych starszych danych 270 osób, w tym 25 oficerów^[15].

Uzbrojenie

„Mărășești”, 2004 rok

Wszystkie systemy uzbrojenia są produkcji ZSRR lub Rosji. Główne uzbrojenie przeciwokrętowe stanowią pociski kierowane systemu P-20M, obejmującego pociski P-21 z aktywną głowicą radiolokacyjną i P-22 z pasywną głowicą naprowadzającą się termicznie^[12]. Wystrzeliwane są z czterech nieruchomych kontenerowych podwójnych wyrzutni KT-138E, mieszczących osiem pocisków, z czego dwóch skierowanych w kierunku dziobu i dwóch w kierunku rufy^[12]. Pociski mają zasięg do 83 km^[15]. Strzelaniem rakietowym kieruje kompleks Koral-E^[12]. Pociski i wyrzutnie były takie same, jak na kutrach rakietowych projektu 1241E, jedynie w podwojonej liczbie^[12]. Początkowo nie zakupiono specjalnej stacji radiolokacyjnej wykrywania celów dla tych pocisków Garpun-E, którą zamontowano dopiero w latach 90^[13]. Okręt nie otrzymał natomiast żadnej wyrzutni pocisków przeciwlotniczych, która mogła być przewidziana w początkowych założeniach projektowych w postaci radzieckiej wyrzutni pocisków bliskiego zasięgu Osa-M^[12]. Dopiero w latach 90. zainstalowano dwie poczwórne wyrzutnie Fasta-4M/2 dla ręcznych pocisków przeciwlotniczych obrony bezpośredniej samonaprowadzających się na podczerwień Strieła-2M^[13]. Pociski te jednak były przestarzałe, skuteczne praktycznie przeciw celom oddalającym się, o zasięgu 2800 m wobec samolotów nadlatujących i pułapie do 2300 m^[16].

Główne uzbrojenie artyleryjskie tworzą cztery automatyczne armaty uniwersalne kalibru 76,2 mm AK-726 w dwóch wieżach ZIF-67 (po dwie lufy na wieżę), kierowane radarem MR-105 Turiel^[13]. Zapas amunicji wynosi po 1600 nabojów na wieżę, donośność sięga 13 km w poziomie, a 9 km w pionie, a szybkostrzelność wynosi 90 strz./min na lufę^[13]. Jednostka posiada również od lat 90. cztery sześciolufowe armaty automatyczne kalibru 30 mm AK-630M, w bezobsługowych wieżach umieszczonych w rufowej części po obu stronach hangaru i komina^[13]. Pełnią one rolę zestawów obrony bezpośredniej, wraz z dwoma radarami kierowania ogniem MR-123 Wympieł, umieszczonymi pomiędzy parami wież na burtach, oraz rezerwowymi celownikami elektromechanicznymi Kołonka^[13]. Początkowo okręt miał zamiast nich cztery dwulufowe wieże działek 30 mm AK-230, z radarami MR-104 Ryś umieszczonymi w osi podłużnej kadłuba^[13]. Ogółem uzbrojenie przeciwlotnicze, bazujące tylko na armatach, uznawane było już na początku służby jako niewystarczające na ówczesnym polu walki^[3].

„Mărășești” od rufy (po lewej) – widoczny hangar i wyrzutnie pocisków P-20M. Ćwiczenia Sea Breeze, 2015 rok – po prawej ukraińska fregata „Hetman Sahajdaczny”

Broń podwodną stanowią dwie trzyrurowe wyrzutnie torpedowe kalibru 533,4 mm, umieszczone obrotowo na każdej z burt na śródokręciu, wystrzeliwujące torpedy 53-65K lub torpedy przeciw okrętom podwodnym SET-53^[13]. Uzbrojenie przeciwpodwodne uzupełniają dwie wyrzutnie rakietowych bomb głębinowych RBU-6000 Smiercz-2 na nadbudówce dziobowej, przeładowywane automatycznie spod pokładu nadbudówki^[13]. Ich zasięg wynosi do 6 km, a masa głowicy bomby 31 kg^[15]. Zastąpiły one w latach 90. początkowo zastosowane 16-lufowe wyrzutnie RBU-2500 Smiercz-1, ładowane ręcznie^[13].

Hangar okrętu może pomieścić dwa lekkie śmigłowce IAR-316B (licencyjny francuski Aérospatiale Alouette III)^[12]. Zamiast nich wprowadzono następnie jeden średni śmigłowiec morski o większych możliwościach IAR-330 Puma Naval (zmodyfikowana licencyjna odmiana Aérospatiale Puma, oblatana w 2007 roku)^[17].

Wyposażenie

Wyposażenie radioelektroniczne początkowo było w całości produkcji radzieckiej. Stanowił je przede wszystkim radar dozoru ogólnego i wykrywania celów MR-302 Rubka o zasięgu do 98 km w stosunku do celów powietrznych i 30 km w stosunku do okrętów^[13]. Jego antena umieszczona była na maszcie dziobowym, a w latach 90. przeniesiona na maszt rufowy^[13]. Okręt otrzymał też radar nawigacyjny Don-2^[13]. W latach 90. dodano natomiast na maszcie dziobowym stację radiolokacyjną Garpun-E służąca do wykrywania celów morskich i wskazywania ich pociskom kompleksu P-20M^[13]. Okręt wyposażony był od początku też w radary artyleryjskie: MR-105 Turiel do kierowania ogniem armat AK-726 i dwa MR-104 Ryś dla armat AK-230, zastąpione w latach 90. przez MR-123 Wympieł dla armat AK-630^[13].

Do wykrywania okrętów podwodnych służyła stacja hydrolokacyjna MG-322 Argun′ z anteną w opływce pod dziobową częścią^[13]. Wyposażenie stanowił ponadto system rozpoznania radiotechnicznego z dwoma zespołami anten Zaliw 13-14 i Zaliw 14-15 na maszcie rufowym oraz system identyfikacji swój-obcy Nikiel-KM^[13].

W 2001 roku w ramach dostosowania okrętu do współdziałania w zespołach państw NATO zmodernizowano niektóre systemy, montując cyfrowy system łączności oraz identyfikacji swój-obcy standardu Mk XII niemieckiej firmy Aeromarine Systembau^[10]. Dodano też odbiorniki GPS, system łączności satelitarnej oraz łącze wymiany danych standardu Link 14 z urządzeniem utajniającym KWR-46^[10]. Dodano radar nawigacyjny firmy Racal Decca^[10].

Układ napędowy

Układ napędowy tworzą cztery czterosuwowe, sześciocylindrowe silniki wysokoprężne 61D, pracujące niezależnie od siebie, napędzające przez przekładnie jednostopniowe cztery wały, z osadzonymi na nich trójłopatowymi śrubami^[5]. Silniki mają moc po 8000 KM (6200 kW), łącznie 32 000 KM^[5]. Śruby na zewnętrznych wałach mają regulowany skok, a napędzane są przez silniki przedniej maszynowni, natomiast wewnętrzne śruby, napędzane silnikami z rufowej maszynowni, mają stały skok^[5]. Z uwagi na zastosowanie wałów takiej samej długości, zewnętrzne śruby są bliżej dziobu, niż wewnętrzne^[5]. Okręt ma dwa stery płytowe za śrubami^[5]. Napęd taki, z samymi silnikami napędzającymi indywidualne śruby, jest nietypowy dla okrętów tej wielkości i nie jest on optymalny, a jego zastosowanie zostało wymuszone zapewne z uwagi na niedostępność turbin gazowych ani odpowiednich przekładni lub z przyczyn ekonomicznych^[5]. Z uwagi na nietypowość napędu, w starych zachodnich publikacjach można było znaleźć błędne spekulacje, że w skład siłowni wchodzą turbiny gazowe^[15].

Prędkość maksymalna wynosi 27 węzłów^[5]. Zasięg okrętu podawany jest na 2800 mil morskich przy prędkości 12 węzłów lub 1500 Mm przy 25 węzłach^[5]. W siłowni znajdują się również cztery generatory spalinowo-elektryczne o łącznej mocy 2800 kW^[5].

Służba i dalsze modernizacje

„Mărășești” (w głębi) ćwiczy z amerykańskim niszczycielem USS „Donald Cook” (DDG-75), 2015 rok

Okręt wszedł do służby jako „Muntenia” jeszcze w 1986 roku, lecz na skutek wad konstrukcyjnych nie był intensywnie używany i w latach 1988-1992 został poddany przebudowie^[13]. Doszło wówczas również do zmiany nazwy na „Mărășești”. Rozważano celowość utrzymywania takiej jednostki po zakończeniu zimnej wojny i w lutym 1993 roku Rumunia zaoferowała nawet okręt do sprzedaży^[3]. Nie doszło jednak do tego i ostatecznie „Mărășești” pozostał w składzie Rumuńskich Sił Morskich. We wrześniu 1993 roku uczestniczył w manewrach floty, prowadząc przy tym pierwsze strzelanie rakietowe kompleksu P-20M^[13].

Niszczyciel po wejściu do służby uczestniczył w manewrach floty na Morzu Czarnym. W 1994 roku wziął udział pierwszy raz w ćwiczeniach Maritime Partner razem z okrętami państw NATO^[10]. Pływał też w rejsy na Morze Śródziemne, m.in. w 1994 roku, dwukrotnie w 1995 roku i w marcu 1998 roku^[15]. Nosił numer burtowy 111^[15]. 1 kwietnia 2001 roku niszczyciel przeklasyfikowano na fregatę^[10]. W 2006 roku nadano jej NATO-owski numer burtowy F 111^[10]. Okręt na co dzień wchodzi w skład 56. Flotylli Fregat Rumuńskich Sił Morskich i stacjonuje w Konstancy^[5][18].

W 2007 roku zawarto umowę z duńską firmą Terma na instalację nowego skomputeryzowanego systemu kierowania walką C-Flex z konsolami operatorskimi MFC 2000, mającego zintegrować dotychczasowe systemy okrętu^[10].

Zobacz też

• Porównywalne okręty:
  • niszczyciele typu 101 (RFN) – jedyne powojenne niszczyciele niemieckiej budowy
  • niszczyciele rakietowe typu 051 (ChRL) – podobnie uzbrojone chińskie niszczyciele z tego okresu
  • ORP „Warszawa” (Polska) – flagowy niszczyciel polskiej Marynarki Wojennej z tego samego okresu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Siegfried Breyer. Flagowiec Nicolae Ceausescu. „Okręty Wojenne”. Nr 16, s. 44-46, 1996. Tarnowskie Góry. ISSN 1231-014X. 
• Tomasz Grotnik. Mărăşeşti. Stara fregata w nowej roli. „Nowa Technika Wojskowa”. nr 10/2007, s. 76-82, lipiec 2007. Magnum-X. ISSN 1230-1655. 
• M. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.).
• Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002. ISBN 0-7106-2432-8. (ang.).