Mściwa kantylena

Mściwa kantylena (cz. Mstivá kantiléna) – cykl wierszy czeskiego poety modernistycznego Karela Hlaváčka[1] wydany w 1898 roku[2].

Charakterystyka ogólna

Mściwa kantylena składa się z dwunastu utworów poetyckich, jedenastu wierszowanych i jednego prozatorskiego (część szósta). Tomik ten zalicza się do najważniejszych pozycji poezji czeskiej końca XIX wieku[3].

Forma

Cykl charakteryzuje się znacznym wyrafinowaniem formalnym, typowym dla nurtu symbolistycznego. Poeta wykorzystuje oryginalne miary wierszowe jak jambiczny siedmiostopowiec, jambiczny ośmiostopowiec czy amfibrachiczny pięciostopowiec. Siedmiostopowiec jambiczny (sSsSsSsS||sSsSsSs) występuje między innymi w części drugiej cyklu:

A zvony mdlé jsou, bez moci, a neprocitnou ani,
nemožno poplach zvoniti a dlouho do svítání -
jen tiše, tiše, Geusové, jen ztište svoje přání.

Ośmiostopowiec jambiczny (sSsSsSsS||sSsSsSsSs)[4] pojawia się w części trzeciej:

To bylo lstivé kyrie, jež na večer vsí pustou lkalo,
za naše pole, které dlouhou bázní neplodné se stalo -
to byla prosba za teplo, jež hlas náš, mdlý a nevyspalý,
pro naše ženy chtěl, jež dlouhou bázní neplodné se staly.

W długich formatach jambicznych poeta często umieszcza męską, dierezową średniówkę, podkreślająca rytm[5]. Natomiast w części piątej użyty został amfibrachiczny pięciostopowiec (sSssSssSssSssSs):

Kol vychrtlých tváří jim ovlhly zcuchané vlasy -
(den celý byl mhavý, i večer byl smutný a mhavý),
a ačkoli k osmé juž mohlo být na věži asi,
a večer byl tentokrát nezvykle smutný a tmavý -
přec čekali všickni, a čekal i úsměv jich lhavý.

Jeśli chodzi o strofikę, poeta wykorzystuje dystych, tercet monorymowy, strofę czterowersową i pięciowersową. Strofa aaa występuje na przykład w części dwunastej, ostatniej.

Již mrtvo vše, již mrtvo vše, kraj ani nezavzdýchá -
a marno vše a marno vše - ten tam je vzdor a pýcha,
ryk msty již nikdy nezazní zde do mrtvého ticha.

Treść

Obiektywny korelat dla swoich przeżyć poeta odnalazł w szesnastowiecznych Niderlandach, a konkretnie w powstaniu Gezów[6] (nazwa ta została im nadana przez wrogów i oznacza żebraków), czyli ewangelickich (kalwińskich) bojowników, walczących pod przywództwem Wilhelma I Orańskiego z hiszpańskimi okupantami, stosującymi brutalne represje wobec protestantów. W tekście pojawia się motyw głodu: Snad na sta jich sedělo uprostřed náměstí kol prázdných stolů.

Przekład

Niektóre utwory z cyklu Mściwa kantylena, w tłumaczeniu Józefa Waczkowa, znalazły się w opracowanej przez Jacka Balucha antologii Czescy symboliści, dekadenci, anarchiści przełomu XIX i XX wieku[7].

Przypisy

  1. ↑ Karel Hlaváček nie jest u nas zbytnio ceniony. Jego nazwiska nie zawiera trzydziestotomowa Encyklopedia powszechna PWN, tom 11, Warszawa 2009.
  2. ↑ Zobacz: Karel Hlaváček, Mstivá kantiléna, druhé vydání, Praha 1900.
  3. ↑ Szerzej zobacz: Józef Magnuszewski, Historia literatury czeskiej. Zarys, Wrocław 1973, s. 225.
  4. ↑ W poezji polskiej tym rodzajem wiersza są napisane Dziewczyna Bolesława Leśmiana i Dzwony Leopolda Staffa, jak też przekład Nala i Damajanti z Mahabharaty, dokonany przez Antoniego Langego.
  5. ↑ Porównaj Josef Brukner, Jiří Filip, Poetický slovník, 1997, s. 92.
  6. ↑ Zobacz: Jozef Magnuszewski, Historia literatury czeskiej. Zarys, o.c., tamże.
  7. ↑ Czescy symboliści, dekadenci, anarchiści przełomu XIX i XX wieku, Wrocław 1983.

Linki zewnętrzne