MS Piłsudski
 | |
| Bandera | |
|---|---|
| Znak wywoławczy | SPED |
| Port macierzysty | |
| Dane podstawowe | |
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | Monfalcone, nr budowy 1126 |
| Data oddania do eksploatacji | |
| Data zatonięcia | |
| Dane techniczne | |
| Nośność (DWT) | 5560 |
| Liczebność załogi | 350 |
| Liczba pasażerów | 796 (pierwsza klasa 46, druga/turystyczna klasa 370, trzecia klasa 400; później: pierwsza klasa 76, turystyczna klasa 740) |
| Długość całkowita (L) | 160,3 m |
| Szerokość (B) | 21,6 m |
| Zanurzenie (D) | 7,5 m |
| Pojemność | brutto: 14 294 RT |
| Napęd mechaniczny | |
| Silnik | |
| Moc silnika | 12 680 KM |
| Liczba śrub napędowych | 2 |
| Prędkość maks. | 17 w. |
MS Piłsudski – polski statek pasażerski, transatlantyk. Jednostka bliźniacza MS Batory. Zatonął (prawdopodobnie na minie) w listopadzie 1939 roku.
Dane techniczne
- budowa: 1935 Stocznia Triest (Monfalcone), Włochy
- numer budowy: 1126
- port macierzysty: Gdynia
- tonaż: pojemność 14 294 BRT (ton rejestrowych brutto), nośność 5608 ton
- wymiary: długość 160,3 m, szerokość 21,6 m, zanurzenie 7,5 m
- liczba pokładów: 7
- miejsc pasażerskich: 796 (pierwsza klasa 46, druga/turystyczna klasa 370, trzecia klasa 400; później: pierwsza klasa 76, turystyczna klasa 740)
- załoga: 350
- szybkość: 18 węzłów
- napęd: dwa silniki wysokoprężne o łącznej mocy 12.000 KM, 2 śruby
Budowa i eksploatacja
Z powodu ograniczonych środków finansowych Polska za dwa 14 000 tonowe statki pasażerskie zapłaciła rządowi włoskiemu pięcioletnimi dostawami węgla. Drugim statkiem był bliźniaczy MS Batory. Oba zbudowano w stoczni Monfalcone w Trieście, jako pierwszy ukończony został Piłsudski, a rok później, w 1936, Batory. Przy budowie tego drugiego uwzględniono sugestie załogi „Piłsudskiego”. Wodowanie odbyło się 19 grudnia 1934. Wydarzeniu temu poświęcony został pamiątkowy medal autorstwa Wojciecha Jastrzębowskiego i Antoniego Kenara pt. Na pamiątkę wodowania. Przez morze do rozkwitu Polski. M/S „Piłsudski”[1]. „Piłsudski” miał być pływającą ambasadą polskiej kultury – wystrój, a nawet popielniczki i karty dań zaprojektowali znani artyści.
MS „Piłsudski” od początku pływał na linii Gdynia – Nowy Jork – Halifax – Gdynia. Statek wypłynął w swój pierwszy transatlantycki rejs pod dowództwem kapitana Mamerta Stankiewicza 15 września 1935. Już podczas drugiego rejsu do Nowego Jorku, za sprawą bardzo sztormowej pogody, ujawniły się liczne niedociągnięcia projektowe. Stateczność i własności morskie okazały się niezadowalające, gdyż włoski projektant nie uwzględnił warunków sztormowych północnego Atlantyku. Z powodu przyjmowania na dziób wszystkich fal, doszło do licznych uszkodzeń i awarii części instalacji elektrycznej. Po tym rejsie przeprowadzono modyfikacje konstrukcyjne. MS Batory, który był w tym czasie w budowie, został zbudowany z uwzględnieniem doświadczeń załogi „Piłsudskiego”.
Po wybuchu II wojny światowej i przegranej kampanii wrześniowej Piłsudski, wracający z Nowego Jorku, pozostał w Anglii i wraz z większością polskich statków pasażerskich i załogami przeszedł pod dowództwo brytyjskie. Na statku doszło na tle płacowym[2] – do protestów załogi, które uśmierzono m.in. powierzając ponownie dowództwo kapitanowi Mamertowi Stankiewiczowi; przejął je od zastępującego go czasowo swojego starszego brata, Jana Stankiewicza.
W początkach października 1939 roku generał Władysław Sikorski polecił generałowi Norwid-Neugebauerowi, by spotkał się z ministrem skarbu, pułkownikiem Adamem Kocem i przedstawił mu projekt wykorzystania marynarki handlowej. Wódz Naczelny „nie wykluczał użycia niektórych statków jako pomocniczych krążowników” (chodziło o „Piłsudskiego” i „Sobieskiego”)[3].
Statek zatonął 26 listopada 1939 o godzinie 5.36 w drodze z Newcastle, 29 mil morskich na południowy wschód od przylądka Flamborough, na pozycji 53°49′03″N 0°34′01″E/53,817500 0,566944, rozpoczynając swój pierwszy wojenny rejs do Australii[4]. Do dzisiaj przyczyna jego zatonięcia nie została wyjaśniona. Rozważane są trzy hipotezy: wejście na miny (prawdopodobnie), storpedowanie przez niemiecki okręt podwodny[5] (brak potwierdzenia w niemieckich źródłach) lub sabotaż. Zmarł wtedy w wyniku wycieńczenia i hipotermii jego kapitan Mamert Stankiewicz. Oprócz niego zginął IV mechanik Tadeusz Piotrowski, który wypadł za burtę podczas ewakuacji. Starszy oficer, Karol Olgierd Borchardt, później znany pisarz, został poważnie ranny w głowę podczas ewakuacji i z trudem odratowany. Resztę załogi uratowano.
Wystrój i dekoracje
Zarówno MS Piłsudski, jak i MS Batory, miały stać się pływającymi salonami i ambasadami kultury polskiej. Nad wystrojem obu transatlantyków czuwała Podkomisja Artystyczna w składzie: Wojciech Jastrzębowski (przewodniczący), Lech Niemojewski (sekretarz), Tadeusz Pruszkowski i Stanisław Brukalski. W efekcie doszło do współpracy licznego grona czołowych polskich artystów, którzy zaprojektowali nie tylko całe pomieszczenia (salony, palarnie, halle, kaplice etc.), ale również najdrobniejsze detale, jak np. zastawę stołową i karty dań[6].
Skład załogi podczas ostatniego rejsu
Poniżej podano skład osobowy (częściowy) załogi, która wypłynęła 25 listopada 1939 z Newcastle[7]
- kapitan: Mamert Stankiewicz†
- oficerowie: I Karol Olgierd Borchardt, II Jan Michalski (ur. 1908), III Romuald Żelazowski (1911), III Jan Sznage (1912), IV Andrzej Obtułowicz (1910), IV Marian Czarowicz (1909)
- starszy mechanik: Józef Bełczowski (1901)
- mechanicy: I Adolf Kaczorowski (1906), II Kazimierz Tychoniewicz (1912), III Bolesław Szozda (1908), IV Tadeusz Piotrowski (1912)†
- radiooficerowie: I Maksymilian Strzeliński (1901), II Jerzy Zieliński (1902), III Stanisław Kaspruk (1896)
- starszy ochmistrz: Wacław Grabowski (1901)
- starszy steward: Stanisław Szymkiewicz (1907)
- I kucharz: Stanisław Kawko (1887)
- sternicy: Jan Dominik (1899), Feliks Trompka (1909), Włodzimierz Kościołowicz (1905)
- strażak: Stanisław Pytlik (1911)
- elektryk: Jan Rudnicki (1899)
- lekarz: Wacław Korabiewicz (1903)
- intendent: Marian Jaworski (1906)
- rzeźnik: Wojciech Heppner (1907)
- cieśla: Paweł Kasowicz (1910)
- stolarz: Wacław Pietrzyk (1910)
- fryzjer: Piotr Widziszewski (1906)
- starsi marynarze: Dakowski, Frey, Leszczak, Jóźwicki, Olszewski, Prugar, Przesmycki, Roznowski, Tyliszczak, Żukowski i Zyber
Upamiętnienie
W 1935 został wybity medal o treści W 15-lecie odzyskania morza / M/S Piłsudski (awers) i Liga Morska i Kolonialna (rewers), zaprojektowany przez Tadeusza Breyera[8].
Znaczenie polskich transatlantyków w kontekście historii sztuki przypomniane zostało m.in. w czasie wystawy Sztuka wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904-1944 (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, 2012)[9].
Przypisy
- ↑ Jolanta Gola: Polskie transatlantyki - pływające salony sztuki. W: Sztuka wszędzie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2012, s. 342–343. ISBN 978-83-61558-91-0.
- ↑ Borowiak 2010 ↓, s. 124.
- ↑ Borowiak 2010 ↓, s. 125.
- ↑ Borowiak 2010 ↓, s. 127.
- ↑ Newsweek.pl. 23 listopada 2009.
- ↑ Jolanta Gola: Polskie transatlantyki - pływające salony sztuki. W: Sztuka wszędzie. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2012, s. 340–361. ISBN 978-83-61558-91-0.
- ↑ VII. Załączniki. W: Jan Sawicki, Stanisław Sobiś: Na alianckich szlakach 1939-1946. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1985, s. 286–292. ISBN 83-215-3270-5.
- ↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 57. ISBN 83-919305-8-0.
- ↑ Monika Kuc: Nowoczesność zaczyna się od Akademii. rp.pl, 2012-06-10. [dostęp 2012-08-16].
Bibliografia
- Karol Olgierd Borchardt: Znaczy kapitan. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1979. ISBN 83-215-5164-5.
- Mariusz Borowiak: Mała flota bez tajemnic. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2010. ISBN 978-83-7020-422-8.
- Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Dworzec Morski w Gdyni w 1938.
.svg)
Flaga Polski z godłem, wersja symboliczna. Oparta na Image:Flag of Poland.svg i Image:Herb Polski.svg. Uwaga: godło użyte w tej grafice nie jest oficjalne. Oficjalna wersja godła nie jest jeszcze dostępna w formacie wektorowym, stąd zamieszczono poniżej dodatkową wersję tej grafiki w formacie PNG, w której użyto poprawnego wizerunku godła.
