Operator wirtualny

Operator wirtualny, MVNO (od ang. mobile virtual network operator, operator wirtualnej sieci komórkowej^[a][1]) – podmiot gospodarczy oferujący swoim klientom usługi związane z telefonią komórkową na bazie infrastruktury telekomunikacyjnej należącej do innego operatora telekomunikacyjnego, zwanego w tym kontekście operatorem infrastrukturalnym.

W Polsce rynek operatorów wirtualnych rozwija się wolno: według danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej w marcu 2014 ich udział w liczbie kart SIM wynosił około 0,8%^[2].

Według stanu na 30 września 2016 r. udział MVNO w liczbie kart SIM wynosił ok. 1,7%^[3].

Na świecie największym operatorem wirtualnym jest Lycamobile, który oferuje swoje usługi w dwudziestu dwóch państwach położonych na czterech kontynentach^[4].

Kwestie prawne i finansowe

Działalność operatorów wirtualnych w poszczególnych krajach regulują przepisy dotyczące lokalnych rynków telekomunikacyjnych. W Polsce, MVNO muszą działać zgodnie z ustawą Prawo telekomunikacyjne. Aby rozpocząć działalność jako MVNO należy złożyć w okręgowym oddziale UKE wniosek o wpis do „rejestru przedsiębiorców telekomunikacyjnych” zgodnie z przepisami artykułu 10 wyżej wymienionej ustawy. W ciągu tygodnia powinno się otrzymać zaświadczenie o wpisie do rejestru. Nie potrzeba dodatkowych zezwoleń ani koncesji, każdy przedsiębiorca telekomunikacyjny może rozpocząć działalność jako MVNO, po zawarciu odpowiedniej umowy z operatorem komórkowym, który zgodzi się udostępnić do tego celu swoją infrastrukturę teleinformatyczną^[5].

Urząd Komunikacji Elektronicznej rozpoczął w 2007 roku konsultacje z zainteresowanymi uczestnikami rynku telekomunikacyjnego na temat kształtowania reguł dotyczących rozliczeń pomiędzy operatorami wirtualnymi i infrastrukturalnymi^[6]. Zarządy Polkomtelu, PTK Centertel oraz Polskiej Telefonii Cyfrowej przedstawiły podobne stanowiska^[7]. Wskazywały pełną swobodę umów pomiędzy MVNO a MNO jako najlepsze rozwiązanie. Argumentowały, że trudno byłoby tworzyć jakiekolwiek jednolite ramy warunków wzajemnych rozliczeń z operatorami wirtualnymi, ponieważ nie sposób objąć nimi wszystkich możliwych strategii i sytuacji w jakich chciałyby prowadzić działalność MVNO. Przekonywały, że taka próba ograniczałaby innowacyjność rozwiązań i strategii poszczególnych MVNO oraz rozwój konkurencyjności na rynku wirtualnych operatorów.

Obecnie nie ma żadnych reguł narzuconych przez UKE w związku z rozliczeniami pomiędzy operatorami infrastrukturalnymi i wirtualnymi. Każda umowa jest wynikiem negocjacji pomiędzy zainteresowanymi podmiotami i nie musi opierać się na wytycznych regulatora rynku telekomunikacyjnego.

Modele biznesowe związane z działalnością MVNO

Podstawową zasadą związaną z działalnością operatora wirtualnego jest oferowanie swoim klientom usług na bazie wykupionych hurtowo usług hostingowych oferowanych przez operatorów infrastrukturalnych. Poszczególne MVNO różnią się jednak przyjętą strategią związaną z wybranym przez siebie modelem biznesowym. Poniżej podano kilka przykładów:

• Niektóre podmioty gospodarcze wchodzą na rynek z nową marką, nie kojarzoną z żadną inną działalnością. Często próbują zagospodarować jakąś niszę na rynku, szukają klientów wśród pewnej grupy społecznej, do której kierują akcję marketingową. Przykładem może być operator Mobilking, który swoje usługi określał jako „ofertę dla prawdziwych facetów” (wspierając się dodatkowo reklamami, uznawanymi przez niektóre środowiska za „seksistowskie”, operujące stereotypami na temat kobiet i mężczyzn). Jako usługi dodatkowe oferował tapety i MMSy o zabarwieniu erotycznym.
• Wiele firm posiada dobrze znaną na rynku markę zbudowaną dzięki działalności niezwiązanej z telekomunikacją. Mogą one jako wirtualny operator skierować swoją ofertę do dotychczasowych, stałych klientów oraz wykorzystać globalny zasięg swojej marki do pozyskania nowych. Zyski związane z MVNO nie są tutaj jedynym celem, chodzi także o wpływ na podstawowy obszar działalności, w którym generowana jest większość przychodów: powiększenie oferty, przywiązanie klientów itp. Na przykład płacąc kartą kredytową wydaną przez mBank można otrzymać darmowe minuty jako klient operatora mBank Mobile, a robiąc zakupy w sieci Carrefour można było otrzymać darmowe minuty będąc klientem sieci Carrefour Mova.
• Są firmy, dla których działalność jako MVNO jest naturalnym rozszerzeniem ich dotychczasowej oferty. Można zaliczyć do nich operatorów stacjonarnych, innym przykładem jest Polsat, który oferuje usługi telefonii komórkowej jako Cyfrowy Polsat, operator sieci „Rodzinna Telefonia Komórkowa”. Obecnie są to usługi związane z przesyłaniem głosu i danych, w przyszłości telefonia może stać się dla niego kolejnym kanałem dystrybucji treści multimedialnych.

Aspekty techniczne

Operatorzy wirtualni w zależności od przyjętego modelu działalności mogą korzystać w 100% z infrastruktury innego operatora lub posiadać niektóre elementy związane z komutacją i obsługą połączeń. Głównym czynnikiem charakteryzującym MVNO w kontekście używanej infrastruktury jest brak własnej sieci dostępowej i przyznanych częstotliwości. Urząd Komunikacji Elektronicznej zaproponował trzy profile działalności wirtualnych operatorów w kontekście posiadanej przez nich infrastruktury teleinformatycznej:

• dostawca usług (ang. service provider) – nie posiada własnej infrastruktury sieciowej, zakresu numeracyjnego ani kart SIM. Może posiadać własny system billingowy.
• zaawansowany dostawca usług (ang. enhanced service provider) – posiada własny system billingowy oraz platformę usług dodanych. Ma możliwość zarządzania dostępem do poszczególnych usług dla swoich abonentów (baza HLR). Posiada własny zakres numeracyjny, indywidualny kod sieci (National Destination Code, NDC), dysponuje własnymi kartami SIM.
• pełen MVNO (ang. full MVNO) – posiada całą infrastrukturę telekomunikacyjną oprócz sieci radiowej.

Wirtualni operatorzy na rynku polskim

Szacuje się, że z końcem trzeciego kwartału 2016 roku pod markami operatorów sieci wirtualnych działało około 1 mln 6 tys. kart SIM (1,7% rynku), w tym w sieci^[3]:

• Orange – 6 tys. kart SIM
• Polkomtela – ok. 300 tys. kart SIM
• P4 – niecałe 700 tys. kart SIM.

Poniżej znajduje się lista operatorów wirtualnych (MVNO) oferujących usługi na terenie Polski oraz powiązanych z nimi operatorów infrastrukturalnych (MNO).

Istniejący

Zlikwidowani

Inne marki operatorów infrastrukturalnych

Uwagi

Przypisy