Małżeństwo osób tej samej płci w Holandii

Status prawny związków osób tej samej płci w Europie:

     Małżeństwo

     Rejestrowany związek partnerski

     Konkubinat

     Konstytucja definiuje małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny

     Związki jednopłciowe nieuznawane

Małżeństwa osób tej samej płci są legalne w Holandii od 1 kwietnia 2001 roku.

Proces legislacyjny

W połowie lat osiemdziesiątych grupa działaczy na rzecz praw osób homoseksualnych pod przewodnictwem Henka Krola, redaktora naczelnego Gay Krant - holenderskiego wydawnictwa społeczności LGBT, poprosiła rząd o zalegalizowanie małżeństw osób tej samej płci. W 1995 Stany Generalne zdecydowały o utworzeniu komisji, która miała zbadać możliwość wprowadzenia takiej regulacji prawnej. Komisja zakończyła prace w 1997 roku, stwierdzając, że małżeństwa jednopłciowe powinny zostać w kraju wprowadzone. Po wyborach w 1998 roku, nowo wybrany rząd obiecał zająć się kwestią; we wrześniu 2000 roku projekt odpowiedniej ustawy został poddany pod ostateczne głosowanie w parlamencie.

Ustawa wprowadzająca małżeństwa osób tej samej płci została przyjęta przez Tweede Kamer stosunkiem głosów 109 za i 33 przeciw^[1][2][3]. Eerste Kamer zatwierdziła regulację prawną 19 grudnia 2000 roku stosunkiem głosów 49-26. Senat zaakceptował również prawo przyznające parom homoseksualnym prawo do adopcji dzieci stosunkiem głosów 47-28^[4][5][6]. Tylko chrześcijańskie partie, które zajmowały wówczas 26 z 75 miejsc w Senacie, głosowały przeciw przyjęciu ustawy. Nowe prawo weszło w życie 1 kwietnia 2001 roku^[7].

Główny artykuł w przyjętej regulacji prawnej zmienił holenderski kodeks cywilny wprowadzając do niego zdanie: Een huwelijk kan worden aangegaan door twee personen van verschillend of van gelijk geslacht. (Małżeństwo może być zawarte przez dwoje ludzi przeciwnej lub tej samej płci).

Z wybiciem północy 1 kwietnia 2001 roku cztery jednopłciowe pary zostały zaślubione przez burmistrza Amsterdamu, Joba Cohena, który specjalnie objął funkcję kierownika urzędu stanu cywilnego, aby udzielić im ślubu^[8][9][10]. Kilka miesięcy wcześniej Cohen został podsekretarzem stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości odpowiedzialnym między innymi za nowelizację ustawy o małżeństwie.

Ograniczenia

Małżeństwa jednopłciowe w Holandii są dokładnym odpowiednikiem małżeństw osób przeciwnej płci z wyjątkiem jednego ograniczenia dotyczącego adopcji dzieci w związkach lesbijskich. Jeśli kobieta mająca małżonkę urodzi dziecko, jej żona nie będzie automatycznie uznawana przez prawo za matkę dziecka, ale za macochę; aby zostać prawną matką, kobieta będzie musiała oficjalnie zaadoptować dziecko. Obecnie przygotowane jest prawo mające usunąć to ograniczenie.

Kwestia obywatelstwa małżonków

Kwestie dotyczące narodowości i obywatelstwa małżonków rozwiązano analogiczne jak w przypadku małżeństwa osób przeciwnej płci - aby wziąć ślub przynajmniej jeden z partnerów musi być Holendrem lub posiadać prawo pobytu w Holandii. Nie ma gwarancji, że małżeństwo jednopłciowe zawarte w kraju będzie uznawane przez inne państwa; prawdopodobnie uznawać je będą tylko inne państwa, których prawodawstwo uwzględnia małżeństwa jednopłciowe lub związki partnerskie.

Antyle Holenderskie i Aruba

Małżeństwa jednopłciowego nie można zawrzeć w Antylach Holenderskich ani na Arubie - holenderskich terytoriach zależnych posiadających pewną autonomię. Kwestia, czy małżeństwa osób tej samej płci zawarte w Holandii są ważne na tych terytoriach, długo pozostawała niewyjaśniona. Początkowo arubijski rząd odmówił uznawania małżeństw par homoseksualnych, ale miejscowy sąd orzekł, że odmowa ta była niezgodna z prawem. Ostatecznie rząd odwołał się od tej decyzji w holenderskim Sądzie Najwyższym, który w kwietniu 2007 roku orzekł, że Aruba i Antyle Holenderskie muszą uznać na swoim terytorium małżeństwa jednopłciowe zawarte w Holandii. W czerwcu 2009 roku Wspólny Trybunał Sprawiedliwości Antyli Holenderskich i Aruby orzekł, że terytoria nie są zobowiązane do przyznawania małżeństwom homoseksualnym takich samych praw jak małżeństwom heteroseksualnym^[11][12].

Reakcje

Po zalegalizowaniu prawa zjednoczony Kościół Protestancki w Holandii postanowił, że poszczególne kościoły wchodzące w jego skład mają prawo samodzielnie zdecydować, czy udzielać małżeństwom homoseksualnym błogosławieństwa; do tej pory zdecydował się na to Kościół ewangelicko-luterański^[13].

Lokalne jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek wprowadzać w życie małżeństwa homoseksualne i mogą wymagać od urzędników udzielania parom homoseksualnym ślubów. Niemniej jednak, jeśli kontrakt urzędnika nie przewiduje takiego wymogu, nie może on zostać zwolniony z pracy za odmowę udzielenia ślubu parze jednopłciowej. Niektóre lokalne rady ponadto zadecydowały, że urzędnicy nie mają obowiązku udzielania ślubu parom homoseksualnym. Decyzje takie były zazwyczaj podejmowane przez partie chrześcijańskie.

W 2007 roku rząd Jana Petera Balkenende ogłosił w swym programie działania, że urzędnicy, którzy sprzeciwiają się małżeństwom homoseksualnym, mogą odmówić udzielenia ślubu takim parom^[14]. Wiele socjalistycznych i lewicowych partii politycznych sprzeciwiło się temu postanowieniu, argumentując, że urzędnicy mają obowiązek udzielać ślubu wszystkim parom bez względu na prywatne przekonania^[15]. Partie opozycyjne stwierdziły ponadto, że jeśli dany urzędnik nie chce wykonywać części ze swoich obowiązków, to w ogóle nie powinien pełnić takiej funkcji^[16]. Gmina Amsterdam ogłosiła, że nie zastosuje się do programu działania rządu i urzędnicy nadal będą mieli obowiązek udzielać ślubu wszystkim parom^[17]. W ślad za Amsterdamem podobne oświadczenia wydało także wiele innych holenderskich gmin. W odpowiedzi rząd oświadczył, że decyzja ta nie leży w gestii gmin, ale państwa.

Statystyki małżeństw

Pary lesbijskie rozwodzą się częściej niż pary gejowskie. Po 10 latach 30% małżeństw lesbijskich, zawartych w 2005 roku, zakończyło się rozwodem. W przypadku małżeństw gejowskich ten odsetek wynosił 15%, a wśród małżeństw heteroseksualnych – 18%^[19].

Przypisy

Zobacz też

• Sytuacja prawna i społeczna osób LGBT w Holandii i terytoriach zależnych