Mała Koszysta

Mała Koszysta
Ilustracja
Mała Koszysta po prawej stronie, widok z Gęsiej Szyi
Państwo

 Polska

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

2014 m n.p.m.

Pierwsze wejście zimowe

17–18 kwietnia 1931
Witold Henryk Paryski, Stanisław Krystyn Zaremba

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mała Koszysta”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mała Koszysta”
Ziemia49°14′40″N 20°03′10″E/49,244444 20,052778
Mała Koszysta po prawej stronie

Mała Koszysta (2014 m n.p.m.) – szczyt w Tatrach Wysokich, położony w grzbiecie Koszystej, oddzielającym Dolinę Waksmundzką od doliny Pańszczycy. Jest to jeden z najbardziej na północ wysuniętych dwutysięczników tatrzańskich.

Topografia

Szczyt jest najbardziej wysuniętym na północ z trzech wierzchołków w grani Koszystej. Od strony południowej graniczy z Wielką Koszystą (2193 m), od południa natomiast opada długim grzbietem na Waksmundzką Przełęcz (1418 m). Masyw jest zbudowany z granitu i pokryty trawą[1].

Grzbiet od wierzchołka Małej Koszystej początkowo wiedzie na południowy zachód, potem zakręca na południe do Wielkiej Koszystej. Na północ od szczytu znajduje się żleb Trojak, zaś od grzbietu między Małą i Wielką Koszystą z okolic tzw. Strzałb w stronę doliny Pańszczycy opadają Głazów, Kamienisty i Bacowski Żleb. W grzbiecie opadającym na Waksmundzką Przełęcz można wyróżnić skaliste Waksmundzkie Ścianki oraz Pieski, spod których na Waksmundzką Polanę opada Waksmundzki Żleb. Od południa Mała Koszysta opada do kotła polodowcowego, Świstówki Waksmundzkiej, będącego górnym piętrem Doliny Waksmundzkiej. Na wschodnich zboczach masywu położone są Zadni i Skrajny Upłaz oraz Limbowa Ubocz[2].

Geologia

Mała Koszysta jest zbudowana z granitoidów trzonu krystalicznego Tatr. Północne i północno-zachodnie zbocza zbudowane są ze skał osadowych: piaskowców i łupków oraz wapieni i dolomitów triasu[3][4]. Znajdują się tu jaskinie: Jaskinia Koszowa, Wyżnia Koszowa Dziura i Koszowa Dziura[5].

Przyroda

Zachowały się w niektórych miejscach partie pierwotnych lasów smrekowych z limbami[6]. Stanowisko limby na Małej Koszystej jest uznawane za jedno z najwyżej położonych w Polsce i od 2002 roku monitorowane[7]. Ciekawa flora. M.in. stwierdzono tutaj występowanie głodka mroźnego, goryczuszki lodnikowej, wierzby oszczepowatej, przymiotna węgierskiego i jarząba nieszpułkowego – bardzo rzadkich roślin, w Polsce występujących tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach, a także sasanki wiosennej, rośliny występującej również w innych miejscach w Polsce, ale wszędzie bardzo rzadkiej[8]. W rejonie przebywają niedźwiedzie[9].

Historia

Masyw był od dawna wypasany i zwiedzany. Pierwsze udokumentowane wejścia na Wielką Koszystą prowadziły od strony Krzyżnego, natomiast przez Małą Koszystą prowadziła droga od Polany Waksmundzkiej. Jej pierwszego zimowego przejścia dokonali Witold Henryk Paryski i Stanisław Krystyn Zaremba 17–18 kwietnia 1931 r.[10]

W 1932 r. cały masyw Koszystej wykupiony został od rodziny Uznańskich przez Skarb Państwa, a w 1936 r. w wyniku starań PTT objęty został ścisłą ochroną. Do tej pory jest obszarem ochrony ścisłej i nie prowadzą przez niego żadne szlaki turystyczne[6].

Pochodzenie nazwy Koszysta (dawniej także Kosista) nie jest znane, być może pochodzi od koszenia okolicznych łąk, dawniej wypasanych[1].

Przypisy

  1. a b Grzegorz Barczyk, Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Ryszard Jakubowski (red.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5.
  2. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.
  3. Zbigniew Kotański, Edward Passendorfer, Przewodnik XXXII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego w Tatrach i na Podhalu, Stanisław Sokołowski (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo Geologiczne, 1959, s. 46–47.
  4. Mapa geologiczna Tatr polskich. Skala 1:30 000, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1979.
  5. Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2016-10-23].
  6. a b Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
  7. Tomasz Zwijacz-Kozica, Jodła u kresu, „Tatry”, 39, 1, Tatrzański Park Narodowy, zima 2012, s. 43, ISSN 0867-4531 (pol.).
  8. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
  9. Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  10. Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Granacka Przełęcz – Wołoszyn, t. 3, Warszawa: Sklep Podróżnika, 1992.

Media użyte na tej stronie

U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Dolina Waksmundzka a3.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Szlak turystyczny grzbietem Wierchuporońca na Rusinowa Polanę. Ugóry Wołoszyn, Dolina Waksmundzka, Wielka Koszysta
Koszysta a1.jpg
Autor: Opioła Jerzy, Licencja: CC BY 2.5
Koszysta (Tatra Mountains)
Dolina Waksmundzka a10.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dolina Waksmundzka, Wołoszyn i Koszysta, widok z Gęsiej Szyi
Carpathians relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Carpathians.
  • Projection: Equirectangular projection, strechted by 148.0%.
  • Geographic limits of the map:
  • N: 50.0° N
  • S: 44.25° N
  • W: 16.0° E
  • E: 27.5° E
  • GMT projection: -JX19.473333333333333cd/14.410266666666665cd
  • GMT region: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • GMT region for grdcut: -R16.0/44.25/27.5/50.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.