Mała Ziemiańska

Ulica Mazowiecka, przy której mieściła się kawiarnia

Mała Ziemiańska, właśc. Ziemiańska[1] – kawiarnia znajdująca się w latach 1918–1944 przy ul. Mazowieckiej 12 w Warszawie.

Opis

Karol Albrecht we wnętrzu Małej Ziemiańskiej, 1939
Józef Rapacki, W kawiarni, 1926 (kawiarnia „Ziemiańska”)

Kawiarnia została otwarta 14 kwietnia w 1918 przy ul. Mazowieckiej 12, w kamienicy należącej do Salomona Neumana[2]. Jej właścicielami byli Karol Albrecht i Jan Skępski[2]. Powstało także kilka filii „Ziemiańskiej” na terenie Warszawy[2]. W 1939 mieściły się one przy ul. Marszałkowskiej 8, 66, 114 i 111, ul. Wierzbowej 7, ul. Filtrowej 60 i Al. Ujazdowskich 22[2]. W kamienicy Goldstanda przy ul. Kredytowej 9 mieściła się filia nazywana „Dużą“ lub „Wielką Ziemiańską“[1].

Nazwa kawiarni mogła być związana z sąsiedztwem z Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (ul. Kredytowa 1) lub pożyczką uzyskaną na uruchomienie lokalu przez pochodzącego z Kalisza Skępskiego od jednego z okolicznych ziemian, u którego przebywał po zburzeniu Kalisza (1914) przez wojska niemieckie[3]. Przymiotnik „mała” miał natomiast związek z pierwotną niewielką wielkością lokalu[2].

W trudnych warunkach aprowizacyjnych okupacji niemieckiej kawiarnia oferowała trudno dostępne wyroby cukiernicze, w tym wiele nowości[3]. Lokal szybko zdobył dużą popularność[3].

W okresie międzywojennym „Mała Ziemiańska” była jednym z najważniejszych miejsc spotkań inteligencji warszawskiej: poetów, literatów, artystów malarzy, dziennikarzy i aktorów[1]. Do bywalców lokalu należeli m.in. poeci należący do grupy Skamander: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Julian Tuwim, a także Bolesław Wieniawa-Długoszowski[4]; zajmowali oni specjalnie dla nich przeznaczony stolik na półpiętrze, zwany „górką”[5]. Bywalcami lokalu byli także m.in. Tadeusz Boy-Żeleński, Franciszek Fiszer i Zdzisław Czermański[1]. Sprawy wydawnicze załatwiał tam Marian Kister, właściciel znajdującego się przy ul. Kredytowej 1 wydawnictwa Rój[6]. Osobne miejsce w lokalu było zarezerwowane dla malarzy, zaznaczone przez Tadeusza Gronowskiego umieszczonym nad stolikiem malowidłem filiżanki z przyczepioną prawdziwą łyżeczką. Górne sale, dodane po 1918, ozdobiono polichromią autorstwa Wacława Borowskiego[3]. Na znajdującej się tam estradzie odbywały się przedstawienia kabaretu Małe Qui Pro Quo[3]. Na zadrzewionym podwórzu kamienicy urządzono kawiarniany ogródek[3].

Kawiarnia znalazła także swoje miejsce w historii literatury polskiej, została upamiętniona m.in. w wierszu Śmierć poety (1930) Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

Kamienica, w której mieściła się „Mała Ziemiańska“, spłonęła w czasie powstania warszawskiego w 1944 i została rozebrana w 1946[7].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Bartłomiej Kaczorowski (red. prowadzący). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 1019. ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ a b c d e Wojciech Herbaczyński: W dawnych cukierniach i kawiarniach warszawskich. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 151. ISBN 83-06-00789-1.
  3. ↑ a b c d e f Jadwiga Waydel Dmochowska: Jeszcze o dawnej Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1960, s. 257.
  4. ↑ Olgierd Budrewicz: Olgierda Budrewicza słownik warszawski. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2011, s. 368. ISBN 978-83-7576-119-1.
  5. ↑ Marian Marek Drozdowski: Warszawiacy i ich miasto w latach Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 208.
  6. ↑ Józef Wittlin, Pegazy na Kredytowej, [w:] Hanna Kister, "Pegazy na Kredytowej" - wspomnienia, wyd. I, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980, s. 159-165.
  7. ↑ Ida Świerkocka: Śladami gwiazd II RP. Miejsca, ludzie, historie. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2017, s. 72. ISBN 978-83-63842-50-5.

Media użyte na tej stronie

3 1 0 8 3 58683 Karol Albrecht, 1939.jpg
Karol Wilhelm Albrecht we wnętrzu swojej kawiarni "Mała Ziemiańska" - fotografia sytuacyjna.