Małgorzata Fornalska
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 8 czerwca 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 26 lipca 1944 |
| Zawód, zajęcie | działaczka komunistyczna |
| Odznaczenia | |
 | |
Małgorzata Fornalska, ps. „Jasia” (ur. 8 czerwca 1902 w Boniewie koło Fajsławic, zm. 26 lipca 1944 w Warszawie) – polska działaczka komunistyczna, wiele lat związana z Bolesławem Bierutem, z którym miała córkę Aleksandrę.
Życiorys
Córka Antoniego i Marcjanny ze Starzyńskich, siostra Feliksy Fornalskiej i Aleksandra Fornalskiego, również działaczy komunistycznych. Od 1918 członkini SDKPiL i RKP(b), a od 1921 KPP. Od lipca do grudnia 1918 służyła w I Carycyńskim batalionie komunistycznym, potem była wychowawczynią w Domu Dziecka w Saratowie, następnie w Pietrowsku.
W styczniu 1920 została skierowana do pracy partyjnej w Polsce. W lipcu–sierpniu 1920 wraz z bratem Aleksandrem pracowała w Tymczasowym Komitecie Rewolucyjnym Polski. Absolwentka kursu przy Uniwersytecie Komunistycznym im. Swierdłowa w Moskwie. 1921 ponownie wróciła do Polski. Brała udział w IV Zjeździe KPP latem 1927 pod Moskwą. Studiowała w Akademii Wychowania Komunistycznego i w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej (do 1930). W okresie międzywojennym kilkakrotnie aresztowana i więziona za działalność komunistyczną. Od 1936 w KC Czerwonej Pomocy.
Na początku września 1939 wraz z innymi więźniarkami politycznymi została przewieziona na oddział męski Pawiaka[1]. Po opuszczeniu więzienia we wrześniu 1939 w ZSRR, a od końca 1941 w szeregach tamtejszych polskich komunistów. Od wiosny 1942 ponownie w Polsce, w KC PPR, współredaktorka organu PPR Trybuna Wolności.
14 listopada 1943 została aresztowana przez Gestapo wraz z Pawłem Finderem przy ul. Grottgera 12 w Warszawie, gdzie miało się odbyć posiedzenie Komitetu Centralnego PPR[2]. Została osadzona w izolatce w Serbii (oddziale kobiecym więzienia Pawiak) pod fikcyjnym nazwiskiem Maria Jasińska[3]. 26 lipca 1944 oboje zostali rozstrzelani w ruinach getta warszawskiego[2].
26 lipca 1948 Prezydent RP Bolesław Bierut nadał jej pośmiertnie Krzyż Grunwaldu I klasy[4].
Upamiętnienie
- W latach 1954–1990 imię Małgorzaty Fornalskiej nosiło III Liceum Ogólnokształcące w Białymstoku[5].
- W 1971 na fasadzie budynku przy ul. Grottgera 12 w Warszawie, w którym została aresztowana z Pawłem Finderem, została odsłonięta tablica pamiątkowa[6]. Po 1989 została ona zasłonięta metalową pokrywą[7].
- 15 października 1981 umieszczona na znaczku pocztowym w serii poświęconej działaczom ruchu robotniczego – nominał 2 zł, nakład 6 milionów sztuk[8].
- W okresie PRL istniała Fabryka Firanek im. Małgorzaty Fornalskiej „Wisan” w Skopaniu została wyróżniona wpisem do „Księgi zasłużonych dla województwa tarnobrzeskiego”[9].
- Do 1991 była patronką ulicy na wrocławskim Szczepinie. Wraz z dekomunizacją zmieniono nazwę na ul. Litomską[10].
- W latach 1949–1996 Małgorzata Fornalska była patronką XXVI Liceum Ogólnokształcącego im .Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Łodzi. Po plebiscycie zorganizowanym przez władze szkoły i samorząd szkolny w 1996 r. placówka zyskała nowego patrona jakim został Krzysztof Kamil Baczyński[11]
Przypisy
- ↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 245.
- ↑ a b Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 591. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ Leon Wanat: Za murami Pawiaka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1972, s. 449.
- ↑ M.P. z 1948 r. nr 67, poz. 490.
- ↑ Historia. [w:] III Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Białymstoku [on-line]. 3lo.bialystok.pl. [dostęp 2020-05-26].
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 90. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Henryk Czerski, Krystyn W. Dąbrowa, Witold Straus, Olimpia Zaborska: Zapomniane miejsca pamięci. Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf“, 2005, s. 12. ISBN 83-910389-1-2.
- ↑ Eligiusz Ristau, Stulecie polskiego ruchu robotniczego, na znaczkach pocztowych, w: Mówią Wieki, nr 3/1982, s. 31, ISSN 0580-0943.
- ↑ Wpisani do „Księgi zasłużonych dla województwa tarnobrzeskiego”. „Nowiny”. Nr 168, s. 4, 20-22 lipca 1985.
- ↑ Akty Prawne, uchwaly.um.wroc.pl [dostęp 2019-05-04].
- ↑ XXVI Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Łodzi
Bibliografia
- Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 2, Warszawa 1987.
- Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową Warszawa 1982.
- Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Małgorzata Fornalska (1902-1944) – komunistka, członkini władz PPR. Aresztowana przez Niemców i stracona w lipcu 1944.
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu I klasy