Małpia orkiestra

16 figurek Małpiej orkiestry w paryskim Petit Palais

Małpia orkiestra (oryg. niem. Affenkapelle) – seria składająca się z około 25 figurek małpek z porcelany wyprodukowanych w manufakturze w Miśni w latach 50. i 60. XVIII wieku[1][2][3].

Historia

Modę na dekorowanie wnętrz pałaców scenami z małpami zapoczątkował Jean Berain, który w 1711 roku wydał grafiki z małpami jako temat ikonograficzny zwany singerie. Były to przedstawienia malarskie[4].

Około 1753 roku w manufakturze w Miśni Johann Joachim Kändler i Peter Reinicke zaczęli projektować figurki małpek z porcelany na podstawie grafik Jean-Baptiste’a Guélarda, które ubrane w modne stroje tańczą, śpiewają, grają na instrumentach. Figurki mają wysokość od 9 do 17 centymetrów. Uważane są za parodię orkiestry i chóru dworskiego z Drezna z czasów króla Augusta III[2]. Obecnie figurki takie pozostają w zbiorach wielu muzeów, w tym siedem w Zamku Królewskim na Wawelu[5]. W manufakturze w Miśni nadal są produkowane[2].

Podobne figurki produkowano w XVIII wieku także w Królewskiej Manufakturze Porcelany w Berlinie. Król pruski Fryderyk II w 1769 roku wydał zarządzenie, w którym zobowiązał Żydów do skupowania figurek i samodzielnego eksportu. W zamian za to mogli otrzymać pozwolenie na posiadanie nieruchomości. Ci, którzy nie dostosowali się do tego zarządzenia nie tylko nie mogli nabyć nieruchomości, ale także nie mogli założyć rodziny i posiadać legalnego potomstwa. Obiekty skupowane w tym czasie przez Żydów nazwano Judenporzellan – żydowska porcelana[5].

Przykładowe figurki

Figurka śpiewającej małpy

Figurka przedstawia małpkę siedzącą na składanym taborecie, na kolanach ma otwarty śpiewnik. Głowę ma odchyloną do tyłu, otwiera pyszczek jak podczas śpiewu. Ubrana jest w różową, szeroką spódnicę i gorset z żabotem ozdobionym wstążkami. Wierzchnie okrycie stanowi luźny płaszczyk w kolorze żółtym. Podstawę stanowi cokolik ozdobiony kwiatami i ornamentem rocaille. Egzemplarz ten znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu[4].

Figurka małpy grającej na rogu

Małpka ubrana jest w zielone spodnie, różową kamizelkę, żółty szustokor i czarny kapelusz z kokardą. Opiera się na pniu, trzyma przy ustach lewą dłonią róg, prawą opiera na biodrze. Podstawę stanowi okrągły cokolik z kwiatami i ornamentem rocaille. Egzemplarz ten znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu[6].

Przypisy

  1. ↑ 126. 24 Figuren und ein Notenpult aus der Affenkapelle/127. 21 Figuren aus der Affenkapelle, [w:] Europäisches Kunstgewerbe European Applied Arts 14.11.2018. Vorbesichtigung Preview 9.–12.11.2018, Van Ham Kunstauktionen GmbH & Co. KG, s. 42–43 (niem.).
  2. ↑ a b c Małgorzata Jendryczko (red.), Sztuka świata. Słownik terminów, t. 17, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 10, ISBN 978-83-213-4726-4.
  3. ↑ Affenkapelle ware, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2021-02-08] (ang.).
  4. ↑ a b Dorota Gabryś, Figurka śpiewającej małpy – z serii „Małpia orkiestra”, Wirtualne Muzea Małopolski [dostęp 2021-01-30].
  5. ↑ a b Adam Spodaryk, Słodkie małpki z porcelany i zinstytucjonalizowana państwowa przemoc, Wirtualne Muzea Małopolski [dostęp 2021-01-30].
  6. ↑ Dorota Gabryś, Figurka małpy grającej na rogu – z serii „Małpia orkiestra”, Wirtualne Muzea Małopolski [dostęp 2021-01-30].

Media użyte na tej stronie