Mały Książę

Mały Książę
Le Petit Prince
Autor

Antoine de Saint-Exupéry

Wydanie oryginalne
Miejsce wydania

Nowy Jork

Język

język francuski

Data wydania

6 kwietnia 1943[1]

Wydawca

Reynal & Hitchcock

Pierwsze wydanie polskie
Data wydania polskiego

1947

Wydawca

Spółdzielnia Wydawnicza „Płomienie”

Przekład

Marta Malicka
inne:
Zofia Barchanowska
Wiera i Zbigniew Bieńkowscy
Marta Cywińska
Mirosława Dębska
Piotr Drzymała
Natalia Jaskula Esquerre
Janina Karczmarewicz-Fedorowska
Halina Kozioł
Ewa Łozińska-Małkiewicz
Anna Pikor-Półtorak
Barbara Przybyłowska
Krystyna Rodowska
Elżbieta Siwiec
Dorota Spyrka
Jan Szwykowski
Ewa Tarnowska
Anna Trznadel-Szczepanek
Henryk Woźniakowski

poprzednia
Pilot wojenny
następna
List do zakładnika

Mały Książę (fr. Le Petit Prince) – powiastka filozoficzna autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, wydana w 1943 w Nowym Jorku w wydawnictwie „Reynal & Hitchcock”; przetłumaczona na ponad 300 języków bądź dialektów, sprzedana w ponad 140 milionach egzemplarzy, należy do klasyki światowej literatury.

Mały Książę jest pozycją szczególną również w twórczości Exupéry’ego. To jedyna książka, której nadał formę baśni i którą sam zilustrował.

Wyjątkowość tego utworu należy rozpatrywać w szerszym kontekście: tylko pozornie jest to lektura przeznaczona dla dzieci. Pod warstwą baśniowej fabuły pełnej wieloznaczności, znajduje się też wątek realistyczny i psychologiczny.

Od początku zamiarem autora było adresowanie książki do dorosłego czytelnika, dlatego zadedykował ją Léonowi Werthowi, dopisując:

Przepraszam wszystkie dzieci za poświęcenie tej książki dorosłemu. Mam ważne ku temu powody: ten dorosły jest moim najlepszym przyjacielem na świecie. Drugi powód: ten dorosły potrafi zrozumieć wszystko, nawet książki dla dzieci...
(przekład: Jan Szwykowski)

Powstanie książki

Przypuszcza się, że zamiar napisania Małego Księcia powstał latem 1941 roku, kiedy pisarz przebywał w szpitalu w Los Angeles. Problemy zdrowotne pogłębione były przez osobiste kłopoty: Saint-Exupéry przeżywał rozterki związane z opuszczeniem ojczyzny (po inwazji niemieckiej na Francję), rozstanie z najważniejszą w jego życiu osobą – matką oraz labilność emocjonalną jego związku z żoną Consuelą.

Będąc w szpitalu, czytywał baśnie Andersena.

Przyjazd Consuelo z Francji zmobilizował Exupéry’ego do ukończenia Małego Księcia. Pisarz rozszerzył wówczas wątek róży, której pierwowzorem była postać żony.

Pisał o tym w liście do niej, wyrzucając przy tym sobie, podobnie jak to czynił Mały Książę w stosunku do róży: Ale ja chyba nie zawsze wiedziałem, jak troszczyć się o Ciebie. Żałował też później, że Werthowi, a nie Consuelo zadedykował swe dzieło.

Niedługo po ukazaniu się książki drukiem Exupéry wyjechał do francuskiej bazy lotniczej w Afryce Północnej.

Treść

Mały Książę jest książką opowiadającą o dorastaniu do wiernej miłości, do prawdziwej przyjaźni i odpowiedzialności za drugiego człowieka. Stawia pytania o hierarchię wartości czy sens więzi między ludźmi.

Za postacią głównego bohatera skrył się sam Exupéry. W dzieciństwie nawet nazywany był przez rodzeństwo królem-słońcem, co miało też związek z arystokratycznym pochodzeniem. Spotkanie Małego Księcia z pilotem jest rozmową pisarza z samym sobą, powrotem do tematów, które zawsze dla niego były istotne, szukaniem odpowiedzi na wiele pytań.

Rękopis

Dwa pierwsze wydania Małego Księcia (po lewej u dołu po francusku, po prawej u góry po angielsku) na stałej wystawie poświęconej Antoine de Saint-Exupéry’emu we francuskim Muzeum Lotnictwa i Astronautyki Le Bourget.

Oryginalny manuskrypt z odręcznymi notatkami i podpisem autora Małego Księcia, jak również różne projekty i rysunki próbne zostały nabyte w 1968 roku przez Pierpont Morgan Library (obecnie Morgan Library & Museum) w Manhattanie w Nowym Jorku. Rękopis ten zawiera skreślone treści, które ostatecznie nie zostały opublikowane w ramach edycji książki. Muzeum, oprócz rękopisu, posiada także kilka akwarel autorstwa Antoine de Saint-Exupery’ego, które także nie znalazły się w książce. W kwietniu 2012 paryski dom aukcyjny ogłosił odkrycie dwóch nieznanych wcześniej stron rękopisu „Małego Księcia”, na których znalazła się nieznana dotąd wersja jednego z rozdziałów. Jest to opis pierwszego spotkania Księcia z Ziemianinem, którego nazywa „ambasadorem ludzkiego ducha”. Jest on jednak zbyt zajęty, aby rozmawiać, mówiąc, że szuka zaginionego sześcioliterowego słowa zaczynającego się na literę „G” oznaczającego „płukanie gardła” (fr. se gargariser, w języku potocznym znaczy również „być dumnym i zadowolonym z czegoś”). W znalezionym rękopisie nie pada to szukane słowo, ale mając na uwadze czas powstania dzieła i zaangażowanie pisarza przeciwko wojnie można się domyślać, że chodzi o słowo „wojna” (fr. guerre)[2].

Mały Książę w Polsce

Mały Książę wzbudził wyjątkowe zainteresowanie polskich czytelników. Dowodem na to jest nie tylko fakt, że przekładu tekstu z francuskiego na język polski podjęło się aż 18 różnych tłumaczy[3]. Mało znanym faktem jest to, że język polski jest pierwszym językiem na świecie, na który przełożono Małego Księcia (nie licząc oczywiście języka angielskiego, w którym książka ukazała się jeszcze na kilka dni przed wydaniem francuskim). Książka ukazała się nakładem Spółdzielni Wydawniczej Płomienie w tłumaczeniu Marty Malickiej już dwa lata po zakończeniu wojny (Warszawa, 1947). Na kolejne tłumaczenia: na język niemiecki i włoski, trzeba było czekać kolejne dwa lata[4].

W Polsce[5] Małego Księcia wydano także w języku łemkowskim[6]Малий Прінц (ISBN 978-83-936592-0-3) i pruskim[7]Līkuts Princis (ISBN 978-83-65053-00-8). W 2015 Juliusz Kubel przełożył utwór na gwarę poznańską, nadając mu tytuł Książę Szaranek[8]. Rok później książkę Książę Szaranek wydało wydawnictwo Media Rodzina (ISBN 978-83-8008-291-5). W 2018 roku wydano przekład na język kaszubski[9][10]. Tłumaczenia z oryginału dokonał Maciej Bandur, nadając kaszubskiej wersji tytuł Môłi princ[9][11]. Mały Książę został również przełożony na etnolekt śląski[12] i gwarę mazurską[13][14].

W 2021 roku Fundacja Nowoczesna Polska, prowadząca bibliotekę internetową Wolne Lektury, wydała pierwsze polskie tłumaczenie książki na wolnej licencji (Licencji Wolnej Sztuki 1.3.)[15]. Autorką tłumaczenia jest Agata Kozak.

Zobacz też

Przypisy

  1. Timeline for Antoine de Saint-Exupéry, author of The Little Prince – Harcourt, www.harcourtbooks.com [dostęp 2019-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  2. Unseen Le Petit Prince pages land for auction (ang.).
  3. Polskie wydania książkowe według tłumaczeń
  4. Tłumaczenia Małego Księcia za stroną wydawnictwa francuskiego Gallimard.
  5. Lista niepolskojęzycznych wydań Małego Księcia, które ukazały się w Polsce
  6. Малий Прінц тіж є Лемко
  7. "Mały książę" po prusku – wywiad z Piotrem Szatkowskim
  8. Kamila Placko-Wozińska, Mały Książę, choć mały jest wielki, w: Głos Wielkopolski, 15.1.2016, s.22
  9. a b Maciej Bandur, Môłi princ : z autorovëmi akvarelkami, Falkembórg (Złocieniec): Vëdôvjizna SKRA, 2018, ISBN 978-83-951243-0-3, OCLC 1080903664 [dostęp 2020-06-03].
  10. “Môłí princ”: Mały książę przemówi po kaszubsku (odsłuchaj i przeczytaj fragment) | Skra – pismiono ò kùlturze, pismiono.com [dostęp 2018-12-02] (pol.).
  11. Ksõżka ‘Môłi princ’ – farwa.pl [dostęp 2020-06-03] (pol.).
  12. k, Mały Książę... po śląsku!, silesion.pl [dostęp 2018-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-20] (pol.).
  13. Mały Książę po mazursku – Małi Princ – Psiérsá Dżiél | Skra – pismiono ò kùlturze, pismiono.com [dostęp 2018-12-02] (pol.).
  14. Mazurskie słówko na dziś, www.facebook.com [dostęp 2018-12-02] (pol.).
  15. "Mały Książę" Antoine de Saint-Exupery'ego - nowy przekład, pierwszy w wolnym dostępie, w internetowej bibliotece Wolne Lektury [dostęp 2021-01-18] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Saint Exupery exhibit - Air & Space Museum, Le Bourget, Paris, France, absent artwork and not subject to copyright.jpg
Autor: Harry Zilber, Licencja: CC BY-SA 3.0
 : Antoine de Saint-Exupéry exhibit at the French Air and Space Museum in Le Bourget, Paris. Shown are four title's from Saint-Exupéry's works: Le Petit Prince (lower left), The Little Prince (upper right), Pilot de Guerre (lower right) and Lettre à un otage (upper left).