Maślak ziarnisty

Maślak ziarnisty
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

borowikowce

Rodzina

maślakowate

Rodzaj

maślak

Gatunek

maślak ziarnisty

Nazwa systematyczna
Suillus granulatus (L.) Roussel
F. Calvados: 34 (1796)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Suillus granulatus MS7 (3).jpg
2004-09-07 Suillus granulatus.jpg

Maślak ziarnisty (Suillus granulatus (L.) Roussel) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Suillus, Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus granulatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1796 r. Henri François Anne de Roussel, przenosząc go do rodzaju Suillus[2].

Ma ponad 40 synonimów. Niektóre z nich[3]:

  • Agaricus granulatus (L.) Lam. 1783
  • Boletus circinans var. lactifluus (With.) Pers. 1801
  • Boletus granulatus L. 1753
  • Boletus granulatus var. lactifluus (With.) J. Blum 1965
  • Boletus lactifluus (With.) J. Blum 1969
  • Boletus lactifluus Sowerby 1809
  • Boletus lactifluus With., Arr. Brit. Pl. 1796
  • Ixocomus granulatus (L.) Quél. 1888
  • Leccinum lactifluum (With.) Gray 1821
  • Rostkovites granulatus (L.) P. Karst. 1881
  • Suillus lactifluus (With.) A.H. Sm. & Thiers 1968
  • Viscipellis granulata (Fr.) Quél.6 1886

Nazwę polską podał J. Jundziłł w 1830 r. Przez tegoż autora gatunek ten opisywany był też pod nazwami: huba mochowik, grzyb ziarnisty, mchownik, mochowik, sitnik[4].

Morfologia

Kapelusz

Początkowo brązowy lub rdzawoczerwony, nagi i śluzowaty, w dojrzałych okazach żółtoochrowy i suchy. Skórka gładka, naga i łatwo oddzielająca się od miąższu. Za młodu łukowaty z ostrym brzegiem, dojrzały poduchowaty, o średnicy 4–10 cm[5].

Rurki

Najpierw bladożółte, później ochrowe, wreszcie brążowożółte, przyrośnięte do trzonu. Pory jasnożółte, za młodu drobne, dojrzałe większe. Wydzielają białe kropelki mlecznego płynu, które po zaschnięciu pozostawiają na porach i szczycie trzonu brązowe ziarenka[5].

Trzon

Wysokość 4–8 cm, średnica 1–2 cm, cylindryczny, pełny, bez pierścienia. Powierzchnia bladożółta, w dojrzałych owocnikach przy podstawie brązowawa, u góry z brązowymi ziarenkami. Są to zaschnięte kropelki mlecznego płynu[5].

Miąższ

Biało-żółtawy, tylko u podstawy trzonu brązowawy. Smak łagodny, zapach przyjemny[6].

Wysyp zarodników

Żółtobrązowe. Zarodniki o średnicy 7–9 × 2,5–3,5 µm, gładkie, bladożółte[7].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[8]. W Polsce jest pospolity[6].

Owocniki wyrastają od maja do listopada, na ziemi, pod różnymi gatunkami dwuigłowych sosen (sosna zwyczajna, kosodrzewina, sosna czarna, itp.)[5]. Preferuje miejsca dobrze oświetlone, piaszczyste i trawiaste. Często spotykany jest na obrzeżu lasów[6].

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy[4]. Smaczny grzyb jadalny. Można go przyrządzać bez ściągania skórki, jednakże bez niej potrawy są bardziej apetyczne, ponadto jej ściągnięcie ułatwia dobre oczyszczenie kapeluszy z ziemi, igliwia itp. W rzadkich przypadkach zdarzały się objawy nietolerancji niektórych ludzi na maślaki, objawiające się wymiotami i biegunką. Z tego powodu wskazane jest przed pierwszym spożyciem maślaków dokonać próby polegającej na spożyciu tylko niewielkiej ich ilości[6].

Gatunki podobne

  • maślak zwyczajny (Suillus luteus). Ma większe owocniki, pierścień na trzonie i żółtopomarańczowy kapelusz. Rośnie pod sosnami[5].
  • maślak rdzawobrązowy (Suillus collinitus) rośnie również pod sosnami dwuigłowymi, ale tylko na wapieniach i u podstawy trzonu ma różowawą grzybnię. Jest rzadki[6].

Przypisy

  1. Suillus granulatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  2. a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
  3. Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  4. a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  5. a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. a b c d e Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
  7. Mushroom Expert. [dostęp 2015-06-22].
  8. Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Suillus granulatus 1.jpg
(c) Luridiformis z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0
The source of this image is the photographer Frank Gardiner aka Zonda Grattus, who is the sole owner and copyright holder of this photograph and agrees to publish it under the Own Work, Creative Commons Attribution 3.0 License.
Körnchen-Röhrling Suillus granulatus 1.jpg
Autor: Holger Krisp, Licencja: CC BY 3.0
Weeping Bolete or Granulated Bolete, Suillus granulatus, Family: Suillaceae, Location: Germany, Ehingen
Suillus granulatus MS7 (3).jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Suillus granulatus (location:Slovakia, Osturnia)
2004-09-07 Suillus granulatus.jpg
Autor: , Licencja: CC-BY-SA-3.0
Fruit bodies of the bolete fungus Suillus granulatus