Maślak zwyczajny

Maślak zwyczajny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	maślakowate
Rodzaj	maślak
Gatunek	maślak zwyczajny
Nazwa systematyczna
Suillus luteus (L.) Roussel Fl. Calvados, Edn 2: 34 (1806)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]
najmniejszej troski

Maślak zwyczajny (Suillus luteus (L.) Roussel) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Suillus, Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus luteus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1806 r. Henri François Anne de Roussel, przenosząc go do rodzaju Suillus^[2].

Niektóre synonimy^[3].

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r., w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: huba maślak, koźlak, maślak, pępek, grzyb maślak, maślarz, ślimak^[4]. Nazwy zwyczajowe i regionalne: grzyb maślak, borowik maślak, maśluk, maślarz, maśloch, maślicha, maślórka, ślimak, pępek, sośniak^[5].

Morfologia

Kapelusz

Średnica 4–12 cm, ciemnobrązowy, czekoladowobrązowy, czasami żółtobrązowy. Na młodych grzybach półkulisty, potem spłaszczony, szeroki. Skórka promieniście żyłkowana, lepka i błyszcząca, w czasie suszy wyschnięta. Daje się łatwo oddzielić od miąższu^[6].

Rurki

Długość 6–12 mm, cytrynowożółte rurki, u młodych owocników zakryte białą, błoniastą osłoną częściową. U osobników dorosłych resztki tej osłony pozostają na trzonie w postaci białofioletowego, przyrośniętego pierścienia. Pory rurek początkowo okrągławe, na starszych okazach kanciaste^[7].

Trzon

Wysokość 3–11 cm, grubość 1–2,5 cm, walcowaty, twardy i pełny. Jest jasnożółty, na górnej części występują brązowe ziarenka. Bardzo charakterystyczną cechą jest występowanie na trzonie skórkowatego pierścienia. Po tym można go rozróżnić od bardzo podobnego maślaka ziarnistego, który nie ma tego pierścienia^[6].

Miąższ

Początkowo twardy, potem miękki. Ma biało-żółtawy kolor koloru, i tylko w dole trzony jest lekko brązowy. Smak i zapach przyjemny^[6].

Wysyp zarodników

Rdzawo-ochrowy. Zarodniki gładkie, elipsoidalne, o rozmiarach 7–11 × 2,5 –4 μm^[8].

Występowanie i siedlisko

Jest szeroko rozprzestrzeniony. Występuje na całej półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym, a także w Ameryce Południowej, Australii i na Nowej Zelandii^[9]. W Polsce jest bardzo pospolity^[10].

Rośnie w lasach iglastych, głównie pod sosnami, gdyż współżyje z ich korzeniami – zjawisko mikoryzy^[5]. Często występuje w młodnikach sosnowych^[10]. Występuje od maja do jesieni, ale przy ciepłej jesieni i późnej zimie znajdowano dorodne osobniki w połowie grudnia.

Znaczenie

Grzyb mikoryzowy^[4]. Smaczny grzyb jadalny. Nadaje się do duszenia, smażenia i marynowania, może też być przyrządzony w każdy właściwy dla grzybów sposób. Skórkę z kapelusza należy usunąć przed spożyciem (jest kwaśna)^[5]. Można go przyrządzać bez ściągania skórki, jednakże bez niej potrawy są bardziej apetyczne, ponadto jej ściągnięcie ułatwia dobre oczyszczenie kapeluszy z ziemi, igliwia itp. W rzadkich przypadkach zdarzały się objawy nietolerancji niektórych ludzi na maślaki, objawiające się wymiotami i biegunką. Z tego powodu wskazane jest przed pierwszym spożyciem maślaków dokonać próby polegającej na spożyciu tylko niewielkiej ich ilości^[10].

Gatunki podobne

• maślak rdzawobrązowy (Suillus collinitus); też rośnie pod sosnami, ale ma jaśniejszy kapelusz i nie posiada pierścienia^[6]
• maślak ziarnisty (Suillus granulatus); nie ma pierścienia^[6].

Przypisy