Macedonio Melloni

Macedonio Melloni
Ilustracja
Portret (ok. 1830)
Data i miejsce urodzenia

11 kwietnia 1798
Parma

Data i miejsce śmierci

11 sierpnia 1854
Portici

Zawód, zajęcie

fizyk

Narodowość

włoska

Uczelnia

Università degli Studi di Parma
Uniwersytet w Montpellier

Stanowisko

profesor

Parma w ok. 1880 roku

Macedonio Melloni (ur. 11 kwietnia 1798 w Parmie, zm. 11 sierpnia 1854 w Portici) – włoski fizyk, profesor Uniwersytetu w Parmie, pionier w dziedzinie badań promieniowania cieplnego (wł. calorico raggiante), twórca pierwszych przyrządów umożliwiających pomiary w długofalowym zakresie widma (w tym IR), oparte na zjawisku termoelektrycznym, odznaczony w roku 1834 Medalem Rumforda.

Życiorys

Urodził się w Parmie. Po studiach w Politechnice Paryskiej wrócił do rodzinnego miasta, gdzie w roku 1824 został mianowany profesorem fizyki w Università degli Studi di Parma[1][2].

Jako przeciwnik absolutyzmu uczestniczył w ruchach powstańczych (zob. Giuseppe Mazzini, Giuseppe Garibaldi, Młode Włochy, Risorgimento, Karbonariusze), wskutek czego został w roku 1831[3][2] (lub 1830[4]) zmuszony do ucieczki do Francji[3][5], gdzie mieszkał do roku 1839 bez stałego stanowiska[4]. Prowadził badania w Uniwersytecie Montpellier[5] oraz w Genewie[1].

Uzyskane wyniki były podstawą przyznania mu przez Royal Society w roku 1834 Medalu Rumforda (na wniosek Faradaya). W następnym roku komisja, w której skład wchodzili François Arago, Jean-Baptiste Biot i Siméon Denis Poisson, przyznała mu tytuł członka korespondenta Instytutu Francji[1]. W roku 1839 został członkiem zagranicznym Royal Society[3].

W tymże roku Alexander von Humboldt, przyjaciel Melloniego i wybitny geolog, zaproponował na dworze Burbonów jego kandydaturę na dyrektora organizowanego wówczas obserwatorium Wezuwiusza (Osservatorio Vesuviano)[1][6]. Kandydatura została zaakceptowana przez Ferdynanda II. Melloni wrócił do Włoch i zamieszkał w Neapolu[3]. Kierował „Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł”[5] oraz Osservatorio Vesuviano[1][6] do roku 1848 (formalnie do 6 listopada 1849[6]). W tym roku za udział w ruchu liberalnym został pozbawiony wszystkich funkcji publicznych. W uznaniu osiągnięć naukowych przebywał na „wygnaniu” w Villa Moretta w Portici, gdzie kontynuował badania właściwości promieniowania cieplnego[1].

Zmarł na cholerę w Portici w wieku 56 lat[3][7][5].

Zakres badań

Barwa i natężenie światła emitowanego przez lawę wulkaniczną zależy od jej temperatury

Badania promieniowania cieplnego, wykonane przez Melloniego, poprzedzały o ponad 20 lat sformułowanie przez Kirchoffa jego prawa promieniowania, według którego zdolność emisyjna ciała doskonale czarnego zależy w stanie równowagi wyłącznie od jego temperatury (pojęcie ciała doskonale czarnego Kirchhoff wprowadził w roku 1862). Poprzednikami Melloniego, z których osiągnięć korzystał, byli m.in. Carl Scheele, Pierre Prévost, John Leslie[8] (zob. chronologia termodynamiki) oraz Thomas Johann Seebeck – odkrywca zjawiska termoelektrycznego, zjawiska Seebecka (podstawa działania termopar) i Johann Schweigger (1779–1857) – wynalazca miernika prądu stałego, nazwanego na cześć Luigi Galvaniego galwanometrem. W czasie pobytu w Paryżu jego współpracownikiem był inny włoski fizyk, Leopoldo Nobili (1784–1835), wynalazca nowego typu galwanometru[9][10][11].

Badania właściwości promieniowania cieplnego Melloni wykonywał, korzystając z zaprojektowanego przez siebie zestawu pomiarowego, przypominającego współczesne urządzenie nazywane „ławą optyczną”[12]. Na metrowej długości szynie mosiężnej umieszczał źródło promieniowania, detektor i ok. 50 innych elementów, np. płytki z materiałów, dla których określał parametry przewodzenia i odbicia promieni cieplnych[7][13][14][15].

1
Galwanometr Leopolda Nobiliego
2
„Die gesammten Naturwissenschaften” 1873, s. 444–445

Publikacje

Wśród licznych publikacji Melloniego[16] znajdują się m.in. pozycje dostępne w Internet Archive[17]:

  • Mémoire sur la transmission libre de la chaleur rayonnante par différens corps solides et liquides présenté à l'Académie des Sciences le 4 fevrier 1833 par M. Melloni
  • Parere de' socii M. Melloni e F. de Luca intorno alla memoria del loro collega sig. E. Capocci presentata all'Accademia il dì 23 aprile 1844, sotto il titolo Su di un nuovo cromatico nella luce crepuscolare,
  • Cenni storici ed analitici sulle correnti elettriche indotte dal magnetismo terrestre letti alla R. Accademia delle scienze, nella tornata del 3 giugno 1845 Macedonio Melloni,
  • Memoria sull'abbassamento di temperatura prodotto alla superficie terrestre durante le notti placide e serene e sui fenomeni che ne risultano nelle basse regioni dell'atmosfera letta alla r. Accademia delle scienze di Napoli nelle tornate de' 23 febbraio, 9 e 16 marzo 1847 dal suo socio ordinario Macedonio Melloni,

Upamiętnienie

Północna strona Palazzo di Riserva przy Via Melloni w Parmie

Naukowy dorobek Macedonio Melloniego jest tematem wielu artykułów i omawiany w przeglądowych opracowaniach książkowych, np.[18]:

  • Luigi Pinto, Della vita e delle opere di Macedonio Melloni, 1872
  • Maria Francesca Bonetti, Monica Maffioli, Fratelli Alinari spa, 2003 – 276L’Italia d’argento: 1839–1859: storia del dagherrotipo in Italia, 2003
  • F. Melchiorri, Y. Rephaeli, Background Microwave Radiation and Intracluster Cosmology, 2006
  • Catherine Curzon, The Scientific Life of Macedonio Melloni[19].

Imię Meloniego nosi Istituto Tecnico Economico Statale, I.T.E. w Parmie[20] i Szpital w Mediolanie, położony przy Via Macedonio Melloni 52[21]. Nazwę Via Macedonio Melloni nadano również jednej z ulic w Parmie. Kolekcja jego wynalazków jest przechowywana i udostępniana przez Università degli Studi di Parma[22].

Nieustannie wznawiane są książki autorstwa Melloniego. W roku 2012 ukazała się np. książka Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini, reprodukcja wersji wydanej przed rokiem 1923[23] (w roku 2009 udostępniono wersję cyfrową wydania z roku 1853[24]).

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Macedonio Melloni (wł.). W: Strona internetowa Osservatorio Vesuviano [on-line]. Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. [dostęp 2014-09-05].
  2. ↑ a b La storia dell'Università di Parma (wł.). W: Strona internetowa Università Degli Studi di Parma [on-line]. unipr.it. [dostęp 2014-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-09)].
  3. ↑ a b c d e Macedonio Melloni (ang.). W: Notable Names Database [on-line]. Soylent Communications. [dostęp 2014-09-05].
  4. ↑ a b Jed Z. Buchwald: Melloni, Macedonio (ang.). W: Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. Encyclopedia.com, 2008. [dostęp 2014-09-05].
  5. ↑ a b c d Mellóni, Macedonio. W: Enciclopedie on line [on-line]. treccani.it. [dostęp 2014-09-05].
  6. ↑ a b c Storia dell'Osservatorio Vesuviano (wł.). W: Strona internetowa Osservatorio Vesuviano [on-line]. Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia. [dostęp 2014-09-05].
  7. ↑ a b James David Forbes: Macedonio Melloni; Transmission and Refraction of Heat (ang.). W: A Review of the Progress of Mathematical and Physical Science (1858) [on-line]. todayinsci.com. [dostęp 2014-09-05].
  8. ↑ An Experimental Inquiry Into the Nature and Propagation of Heat; Leslie's cube
  9. ↑ Jed Z. Buchwald: Nobili, Leopoldo (ang.). W: Complete Dictionary of Scientific Biography [on-line]. encyclopedia.com, 2008. [dostęp 2014-09-06].
  10. ↑ Autor (autorzy) nieznany. Biografia di Leopoldo Nobili. „Il Cimento”. 2 (1), s. 277–283, 1844. DOI: 10.1007/BF02584385. ISSN 1827-5672 (ang.). 
  11. ↑ Astatic Galvanometer (ang.). W: Strona internetowa Kenyon College (Department of Physics) [on-line]. physics.kenyon.edu. [dostęp 2014-09-07].
  12. ↑ ława optyczna, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-09-06].
  13. ↑ Banco di Melloni (wł.). W: www.phys.uniroma1.it [on-line]. Università degli Studi di Roma. [dostęp 2014-09-06]. (Lampada di Locatelli., Spirale di platino., Lamine di rame.)
  14. ↑ Macedonio Melloni e lo studio della radiazione infrarossa (wł.). W: www.phys.uniroma1.it [on-line]. Università degli Studi di Roma. [dostęp 2014-09-06].
  15. ↑ Silvia Trapanese: Gli esperimenti di Macedonio Melloni (wł.). W: Strona internetowa 'Museo del Dipartimento di Fisica Università „La Sapienza” Roma ' [on-line]. phys.uniroma1.it. [dostęp 2014-09-05].
  16. ↑ inauthor:"Macedonio Melloni”. W: google.books [on-line]. [dostęp 2014-09-05].
  17. ↑ Search Results for: Macedonio Melloni (ang.). W: Internet Archive [on-line]. [dostęp 2014-09-05].
  18. ↑ Search dla 'Macedonio+Melloni'. W: books.google [on-line]. [dostęp 2014-09-07].
  19. ↑ Catherine Curzon: The Scientific Life of Macedonio Melloni (ang.). W: A Covent Garden Gilflurt's Guide to Life [on-line]. madamegilflurt.com. [dostęp 2014-09-05].
  20. ↑ Istituto Tecnico Economico Statale (wł.). W: Strona internetowa ITE [on-line]. [dostęp 2014-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-07)].
  21. ↑ Azienda Ospedaliera Fatebenefratelli e Oftalmico - Milano (wł.). W: Strona internetowa szpitala [on-line]. fbfmilano.com. [dostęp 2014-09-07].
  22. ↑ Technical museum M. Melloni (ang.). stay.com. [dostęp 2014-09-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-07)].
  23. ↑ Considerazioni Ed Esperienze Intorno Al Magnetismo Delle Rocce: Memoria I, Sulla Polarit Magnetica Delle Lare E Rocce Affini (Italian Edition) (ang.). W: Strona internetowa abebooks.com [on-line]. [dostęp 2014-09-07].
  24. ↑ Macedonio Melloni: Considerazioni ed esperienze intorno al magnetismo delle rocce: Memoria I, sulla polarità magnetica delle lare e rocce affini. Bawarska Biblioteka Państwowa, 1853.

Linki zewnętrzne

Laureaci Medalu Rumforda
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek
  • 2002: David King
  • 2004: Richard Dixon
  • 2006: Jean-Pierre Hansen
  • 2008: Edward Hinds
  • 2010: Gilbert Lonzarich
  • 2012: Roy Taylor
  • 2014: Jeremy Bauberg
  • 2016: Ortwin Hess
  • 2018: Ian Walmsley
  • 2019: Miles Padgett
  • 2020: Patrick Gill
  • 2021: Carlos Frenk

Count Rumford.jpg

Media użyte na tej stronie

Melloni.jpg
Ritratto di Macedonio Melloni, Collezione Privata
Count Rumford.jpg
Portret Count Rumford (born Benjamin Thompson, 1753–1814) who was an American born soldier, statesman, scientist, inventor and social reformer.
GesNat444.jpg
Seiten 444 und 445 des 1873 erschienen Buches „Die gesammten Naturwissenschaften“
Palazzo Riserva nord.JPG
Autor: G. Gabelli, Licencja: CC BY-SA 3.0
Il lato nord del Palazzo di Riserva di Parma, lungo via Melloni.
Pahoehoe toe.jpg
Advancing Pahoehoe toe, Kilauea Hawaii 2003 "Kohola breakouts and Highcastle ocean entry"
Cavalcavia Ferdinandeo Parma.jpg
Foto del cavalcavia Ferdinandeo che attraversava l'attuale via Garibaldi a Parma.
Galvanomètre de Nobili.jpg
Woodcut of an astatic galvanometer from a 1904 physics book. The astatic galvanometer, invented by Leopoldo Nobili in 1825, is a historical instrument that measures electric current. It consists of two magnetized needles, suspended from their centers by a long thin fiber which can turn freely. One needle is inside a coil of wire. When electric current passes through the coil, its magnetic field causes the needle to turn from its equilibrium position perpendicular to the coil to be parallel to the coil's axis. The second needle (visible), located above the coil and magnetized in the opposite direction, serves to cancel out the effect of the Earth's magnetic field (that's what the "astatic" means), and also serve as a pointer to indicate tne magnitude of the current.