Maciej Drzewicki
| Prymas Polski i Litwy | ||
 | ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | bazylika prymasowska Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gnieźnie | |
| Arcybiskup gnieźnieński, Prymas Polski | ||
| Okres sprawowania | 1531–1535 | |
| Biskup włocławski | ||
| Okres sprawowania | 1513–1531 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Nominacja biskupia | 21 października 1504 | |
| Sakra biskupia | 11 stycznia 1505 | |
| Data konsekracji | 11 stycznia 1505 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | Pietro Isvales | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Maciej Drzewicki herbu Ciołek (ur. 22 lutego 1467 w Drzewicy, zm. 22 sierpnia 1535 w Łowiczu) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski w 1531 roku, biskup włocławski w 1513 roku, biskup przemyski w 1503 roku, kanclerz wielki koronny w 1511 roku, podkanclerzy koronny w 1501 roku, kanonik poznański w 1500 roku, prepozyt u św. Floriana w Krakowie w 1499 roku, scholastyk łęczycki w 1496 roku, scholastyk krakowski w 1492 roku, prepozyt skalbmierski w 1498 roku, kantor sandomierski w 1493 roku, kanonik krakowski w 1488 roku, sekretarz królewski, I sekretarz kancelarii królewskiej w 1497 roku, sekretarz kancelarii królewskiej w 1492 roku[1], komisarz królewski w Gdańsku w 1524 roku[2], humanista.
Życiorys
Urodzony 22 lutego 1467 w Drzewicy k. Opoczna jako syn Jakuba, późniejszego kasztelana żarnowskiego, i Katarzyny Libiszowskiej. Jego stryjem był Jan Drzewicki[3]. Kształcił się we Włocławku i Krakowie, był uczniem Filipa Kallimacha. Zaufany Jana Olbrachta, do 1492 działał Jako sekretarz kancelarii koronnej, w 1497 był już pierwszym sekretarzem, podkanclerzym koronnym został w 1501. Po śmierci Olbrachta tracił gwałtownie na znaczeniu, choć zachował urząd, w 1505 z trudem uzyskał biskupstwo przemyskie. Podpisał konstytucję Nihil novi na sejmie w Radomiu w 1505 roku[4]. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego[5] na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506 roku[6]. Dopiero po elekcji Zygmunta I Starego ponownie odgrywał rolę polityczną, tocząc ostrą walkę z kanclerzem Janem Łaskim. W 1510 został kanclerzem wielkim koronnym. Po Wyborze na bpa Kujawskiego (1513) musiał zrezygnować z kanclerstwa na sejmie 1515.
Zwolennik orientacji prohabsburskiej był nadal aktywny w dyplomacji jagiellońskiej. W imieniu Zygmunta I Starego jako prawnego opiekuna małoletniego Ludwika Jagiellończyka przyczynił się do wyboru Karola V Habsburga na cesarza rzymskiego we Frankfurcie w 1519 roku[7]. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525 roku[8]. Po śmierci Jana Łaskiego, na życzenie królowej Bony, został mianowany przez króla abpem gnieźnieńskim (12 czerwca 1531). Ingres do Gniezna odbył 20 marca 1532. W sierpniu tegoż roku zwołał synod prowincjonalny, którego statuty wydrukował w Krakowie. Rezydował głównie w Łowiczu, skąd przybywał na kwietniowe kapituły generalne do Gniezna w 1534 i 1535. Nadal brał czynny udział w polityce, zwłaszcza w czasie sejmów piotrkowskich 1534, zwalczając szlachecką opozycję. Znacznie zwiększył zbiory biblioteki katedralnej. Był wówczas pod silnym wpływem politycznym Piotra Tomickiego. W 1535 w czasie podróży i do Krakowa zachorował i zmarł w Łowiczu 22 sierpnia 1535. Został pochowany w katedrze gnieźnieńskiej, gdzie zachowała się płyta nagrobna. Z Wielkopolską był związany w schyłkowym okresie kariery politycznej. Bogate uposażenie arcybiskupstwa obracał na umocnienie pozycji swej rodziny. Humanista, dla którego biblioteki wykonano pierwszy polski ekslibris[9][10][11], prowadził obszerny dziennik, zachowany dla lat 1499–1515[12]. Był autorem kontynuacji długoszowego katalogu bpów kujawskich i rodowodu Ciołków na Drzewicy. W praktyce kancelaryjnej oraz dla celów prywatnych posługiwał się technikami kryptograficznymi[13]. Zachowały się jego listy.
Twórczość
Ważniejsze utwory
- Vitae episcoporum Vladislaviensium, kontynuacja dzieła J. Długosza od 1473, z fragmentami autobiografii
- Dziennik życia i wydarzeń publicznych z lat 1499–1515, rękopis na kartach inkunabułu w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, sygn. Inc.Qu.55[14], tekst wyd. H. Rybus[12].
- Przedmowa (w formie listu do patrycjusza weneckiego M. Antonio Mauroceno) do wyd.: F. Kallimach Historia de his quae a Ventis tentata sunt..., powst. ok. 1504, wyd. Haganoae 1533, przedr. I. Chrzanowski, S. Kot Humanizm i reformacja w Polsce, Lwów 1927
- Memoriał przeciw prymasowi J. Łaskiemu, powst. koniec 1521, rękopis Biblioteki Czartoryskich, Teki Górskiego, t. 25, nr 3195
Listy
- Fragm. 14 listów z lat 1500–1527 do biskupów warmińskich: Ł. Waczenrode, M. Ferbera i J. Dantyszka, ogł. w przekł. polskim A. Grabowski Starożytności historyczne polskie, t. 2, Kraków 1840
- Do Zygmunta I, Frankfurt, 20 i 28 czerwca 1519 (współautor: Rafał Leszczyński), ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12, dodatek; rękopis Biblioteki Czartoryskich nr 403
- Do króla Ferdynanda I, Kraków, 7 marca 1527, ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12, autograf w Archiwum Państwowym w Wiedniu, Hungarica fasc. 3
- Listy do J. Dantyszka, M. Ferbera, Ł. Waczenrode z lat 1500–1535, rękopisy (autografy) Biblioteka Czartoryskich nr 249
- List do J. Dantyszka, Frankfurt, 3 lipca 1519 (współautor: Rafał Leszczyński), ogł. W. Pociecha „Polska wobec elekcji cesarza Karola V w r. 1519”, Wrocław 1947, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 12
- 7 listów do Zygmunta Herbersteina, rękopis Nemzeti Muzeum w Budapeszcie, sygn. Fol. Lat. 258, wiad. podają K. Lepszy, J. Tazbir „Poszukiwania naukowe na Węgrzech”, Kwartalnik Historyczny 1957, nr 2
- Do J. Dantyszka, 30 listopada 1533, rękopis Biblioteki Czartoryskich, nr 1595, k. 633
- List od Jana Ursinusa (starszego), Kraków, 4 lipca (zapewne) 1492, wyd. w J. Ursinus „Modus epistolandi” Norymberga, 1495 lub 1496, druk. K. Hochfeder; wyd. 2, Kraków 1522 (przekł. polski: L. Winniczuk)
- Od J. L. Decjusza, Kraków, 15 lutego 1518, wyd. na czele dzieła: W. Eck Ad Sigismundum... Regem... threni neglectae religionis (Kraków 1518)
Utwory o autorstwie niepewnym
- Wiersz o bitwie pod Orszą, autograf Biblioteki Jagiellońskiej, nr 38 f. 2 v.
- Epitafium kardynała Fryderyka z 1510, zanotowane w: Dzienniku życia i wydarzeń publicznych z lat 1499–1515, wyd. H. Rybus[12].
- De institutione regii pueri, powst. 1502, wyd. H. Zeissber „Kleinere Geschichtsquellen Polens in Mittelalter”, Archiv f. Oesterreichische Geschichte, t. 55 (1877), przekł. polski: fragm. A. Przezdziecki „O królowej Elżbiecie...”
Przypisy
- ↑ Jadwiga Krzyżaniakowa, Urzędnicy kancelarii królewskich w wielkopolskich kapitułach katedralnych w XV wieku, w: Drogą historii. Studia ofiarowane profesorowi Józefowi Szymańskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Lublin 2001, s. 240.
- ↑ Marian Biskup, O początkach reformacji luterańskiej w Prusach Królewskich, w: Kwartalnik Historyczny R. 100 nr 4 (1993), s. 108.
- ↑ Henryk Rybus, Prymas Maciej Drzewiecki: zarys biografii (1467-1535), w: Studia Theologica Varsaviensia 2/1-2, 1964, s. 105.
- ↑ Volumina Legum, t. I. Petersburg 1859, s. 140.
- ↑ Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.
- ↑ Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10–11.
- ↑ Zdzisław Spieralski, Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa 1977, s. 82–83.
- ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. 4, Wilno 1764, s. 231.
- ↑ Edward Chwalewik, Exlibrisy polskie szesnastego i siedemnastego wieku, Wrocław: Zakład imienia Ossolińskich - Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1955, s. 15-16.
- ↑ Piotr Pokora, Pontificale Romanum z 1520 roku z biblioteki prymasa Macieja Drzewickiego. O odnalezieniu jednego z zaginionych klejnotów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, „Biblioteka”, 17(26), 2013, s. 37-51, DOI: 10.14746/b.2013.17.2, ISSN 1506-3615.
- ↑ Arkadiusz Wagner, Prymas Maciej Drzewicki jako bibliofil : w pięćsetlecie powstania pierwszego polskiego ekslibrisu, Warszawa: staraniem autora : wydano nakładem Urzędu Gminy i Miasta Drzewica, 2016, ISBN 978-83-919056-2-3.
- ↑ a b c Henryk Rybus, Dwa źródła do biografii Macieja Drzewickiego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 3 (z. 2), 1957, s. 327-368.
- ↑ Jakub Łukaszewski, Szyfr Jana Żdżarowskiego (–1551) na tle metod kryptograficznych używanych w Polsce w pierwszej połowie XVI wieku, „Biblioteka”, 25 (34), 2021, s. 46-47, DOI: 10.14746/b.2021.25.3, ISSN 1506-3615.
- ↑ Michał Spandowski, Catalogue of incunabula in the National Library of Poland, Sławomir Szyller, Maria Brynda (red.), Elżbieta Olechowska, t. 1, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2020, nr 906, ISBN 978-83-7009-833-9, ISBN 978-83-7009-834-6.
Bibliografia
- ks. Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, wyd. II popr. i uzupeł., Warszawa 2000, k. 83, ISBN 83-211-1311-7.
- Marceli Kosman Między tronem a ołtarzem, Poznań, 2000, ISBN 83-7272-017-7.
- Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 145–147
Linki zewnętrzne
- Rękopisy Macieja Drzewickiego w bibliotece Polona
- Maciej Drzewicki h. Ciołek, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-24].
Media użyte na tej stronie
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mathiasrex (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
lengyel kancellárok címere
Maciej Drzewicki primate of Poland
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Ciołek