Maciej Gawlikowski

Maciej Gawlikowski
Data urodzenia

6 kwietnia 1967

Zawód, zajęcie

reporter, producent telewizyjny

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Wolności i Solidarności

Maciej Jacek Gawlikowski (ur. 6 kwietnia 1967) – działacz opozycyjny, reporter, autor filmów i książek, producent telewizyjny.

Działalność opozycyjna (do 1990)

W drugiej połowie lat 80. jeden z przywódców Konfederacji Polski Niepodległej w Małopolsce, lider Organizacji Młodzieżowej KPN. Członek Rady Politycznej KPN. Związany z KPN od 1983, członek KPN w latach 1984–1990. Od wprowadzenia stanu wojennego aktywny w opozycji młodzieży szkół średnich, m.in. współwydawał pismo „Niezależność”. Drukował „Aktualności” – pismo Regionalnej Komisji Wykonawczej Solidarności Małopolska (1983–1984), organizując w swoim domu drukarnię. Redaktor i wydawca prasy podziemnej: „Niepodległość” (od 1984), „Przegląd Krakowski” (1985), „Contra” (1986–1987), „Informator” (wydawane wspólnie przez OM KPN i Niezależne Zrzeszenie Studentów, „Detonator” (1988). Dziennikarz pisma „Czas Solidarności” (1988–1990). Represjonowany przez Służbę Bezpieczeństwa. Od maja 1982 do lipca 1990 wielokrotnie zatrzymywany. W styczniu 1984 zatrzymany, oskarżony przed Sądem dla Nieletnich o druk i kolportaż nielegalnych wydawnictw (sprawę umorzono na mocy amnestii) oraz relegowany z liceum z zakazem nauki w państwowych szkołach dziennych. Za pobicie go podczas zatrzymania prokurator pionu śledczego IPN postawił w 2010 zarzuty funkcjonariuszowi SB Edwardowi W. i skierował jego sprawę do sądu[1]. W październiku 1985, po zatrzymaniu pod sfingowanym zarzutem, uciekł z konwoju SB, ukrywał się. Był ścigany listem gończym. Po kilku miesiącach wyszedł z ukrycia, kilka dni po ujawnieniu się został pobity przez „nieznanych sprawców”. Prokuratura oskarżyła go o samouwolnienie się, ale sprawę umorzono. Wielokrotnie karany przez Kolegia do Spraw Wykroczeń za udział w demonstracjach. W demonstracji 3 maja 1987 pobity przez cywilną bojówkę MO i SB. Rozpracowywany przez SB w ramach SOR: „Aerozol”, „Historyk”, „Ośmiornica”, „Nowy”, „Tor”, „Konspiratorzy” oraz prowadzonej przeciw niemu sprawie o kryptonimie „Desperat”[2]. Od 1983 do 1989 roku uczestnik corocznych Marszów Szlakiem I. Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego na trasie Kraków-Kielce. Od 1984 roku ich współorganizator i członek Komendy Marszu. Po porwaniu ks. Popiełuszki uczestnik straży porządkowej przy Kościele Św. Stanisława Kostki na Żoliborzu (od 21 października do 7 listopada 1984). W początku 1985 roku uczestnik głodówki w intencji uwolnienia więźniów politycznych w kościele w Krakowie-Bieżanowie. Jeden z przywódców organizowanej przez KPN okupacji gmachu KW PZPR w Krakowie (styczeń 1990).

W 2009 odznaczony „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych” przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[3][4]. w 2017 otrzymał Krzyż Wolności i Solidarności[5].

Działalność dziennikarska, autorska i producencka (od 1990)

Od 1990 dziennikarz TVP. Reporter i wydawca regionalnego programu informacyjnego „Kronika Krakowska”, korespondent „Wiadomości”, „Panoramy”, „Teleekspresu” (1990–93). Reporter „Panoramy” (1992). Redaktor agencji informacyjnej SIS-Serwis (1993–94). Jeden z organizatorów, współautor i wydawca pierwszego w polskiej telewizji programu szybkiej publicystyki „Puls dnia” (1994–1996). Szef Redakcji Informacji „TV Wisła” (1996-97). Korespondent telewizji RTL 7, programów „7 minut” i „Zoom" (1997–2000). Niezależny producent programów i filmów telewizyjnych. Współautor (razem z Antonim Dudkiem) wywiadu-rzeki z Leszkiem Moczulskim, pt. „Bez wahania” (1993) oraz książki „Niepokonani” (razem z Mirosławem Lewandowskim). Autor wielu reportaży telewizyjnych, m.in. „Drugi szereg” (1992 r.), „Fachowcy” (2007 r.) oraz filmów dokumentalnych, m.in.: „Zastraszyć księdza” (2006 r., współpraca: Ewa Nowicka), „Maciej Słomczyński” (2007 r.), „Władysław Broniewski” (2008 r.), „Pod prąd” (2009 r.).

Publikował m.in. w „Newsweeku”, „Tygodniku Powszechnym”, „Pressjach”.

Po emisji reportażu „Drugi szereg” ujawniającego kulisy napaści milicyjnych bojówek na uczestników pochodu patriotycznego w dniu 3 maja 1987 pod Wawelem został oskarżony z urzędu o ujawnienie nazwiska jednego z napastników, służącego wówczas w policji. Stanął przed sądem karnym. Sprawę umorzono ze względu na „działanie oskarżonego z wyższych pobudek”.

Po emisji filmu „Zastraszyć księdza” opisującego na kanwie historii ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego mechanizmy działania IV Wydziału Służby Bezpieczeństwa, były oficer SB Kazimierz Aleksanderek groził Gawlikowskiemu śmiercią za emisję fragmentów nagrania rozmowy na temat walki SB z Kościołem oraz współdziałania SB i KGB w Watykanie[6]. Aleksanderek został oskarżony przez prokuraturę za groźby karalne i skazany prawomocnym wyrokiem[7]. Po ujawnieniu w filmie, że szefem ochrony Muzeum AK w Krakowie jest były funkcjonariusz IV Wydziału SB, Ryszard Palczykowski, został on dyscyplinarnie zwolniony z pracy[8].

Po emisji reportażu „Fachowcy” ukazującego zaangażowanie obecnych wysokich rangą funkcjonariuszy policji w tłumienie patriotycznych manifestacji pracę straciło kilku jego bohaterów, m.in. Tomasz Warykiewicz – doradca szefa CBA i Andrzej Śliwonik – szef archiwum krakowskiej policji; Bogdan Łukaszewicz – zastępca komendanta wojewódzkiego policji – został odwołany z funkcji kilka tygodni później[9][10][11][12]. Pion śledczy IPN wszczął po emisji reportażu postępowanie przeciw sprawcom pobicia demonstrantów przez milicyjnych bojówkarzy. W efekcie w 2010 r. sześciu z nich stanęło przed sądem. Proces jest w toku. Sprawę siódmego podejrzanego wyłączono do odrębnego postępowania[13][14].

Publikacja reportażu „Droga krzyżowa Jacka Żaby” (współpraca: Michał Olszewski, Tygodnik Powszechny, 19.05.2008) spowodowała dymisję eksperta sejmowej komisji d.s. nacisków, Jerzego Stachowicza, opisanego jako zaangażowanego w zwalczanie krakowskiej opozycji oficera SB. Skutkiem publikacji było też wszczęcie przez prokuratorów IPN śledztwa w sprawie znęcania się nad więźniem w krakowskim areszcie śledczym w latach 80.[15][16].

Film „Pod prąd” z 2009 roku na temat historii KPN mimo pozytywnej kolaudacji przez długi czas nie był pokazywany w TVP i uważany za „półkownika”. Emisja nastąpiła dopiero 12 grudnia 2012, w przeddzień rocznicy wprowadzenia stanu wojennego[17].

Po opublikowaniu artykułu „Jezusie wróć go do życia” w 2010[18] prezydent RP Bronisław Komorowski na wniosek wojewody małopolskiego Stanisława Kracika odznaczył rodziców Bogdana Włosika Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[19].

Maciej Gawlikowski i Mirosław Lewandowski są autorami książek z cyklu „ROPCiO i KPN w Krakowie”[20]. Drugi tom z tego cyklu („Gaz na ulicach”) został wybrany przez czytelników Książką Historyczną Roku 2012[21], a w 2015 roku nagrodę tę przyznano kolejnej ich wspólnej książce "No Future! Historia krakowskiej FMW”[22].

Przypisy

  1. ↑ Śledztwa zakończone skierowaniem aktu oskarżenia (stan na listopad 2010)
  2. ↑ Katalog osób „rozpracowywanych” przez organa bezpieczeństwa państwa komunistycznego, bip.ipn.gov.pl [dostęp 2014-01-04].
  3. ↑ M.P. z 2010 r. nr 27, poz. 260
  4. ↑ Odznaczenia za zasługi dla Rzeczypospolitej. [dostęp 2016-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-11)].
  5. ↑ M.P. z 2017 r. poz. 314
  6. ↑ Michał Olszewski – Pogróżki po filmie o krakowskiej SB (Gazeta Wyborcza z 4 kwietnia 2006)
  7. ↑ Gruba kreska? Były szef IV Wydziału SB skazany za groźby wobec dziennikarza, dziennik.krakow.pl, 30 listopada 2006 [dostęp 2010-09-26] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-01].
  8. ↑ Jarosław Sidorowicz – Były esbek chce przywrócenia do pracy w muzeum AK (Gazeta Wyborcza z 20 kwietnia 2006). [dostęp 2010-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 lipca 2014)].
  9. ↑ Przegląd mediów – 19 stycznia 2007. [dostęp 2010-09-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 października 2011)].
  10. ↑ Czy małopolscy policjanci bili opozycjonistów? (Gazeta Wyborcza z 10 stycznia 2007)
  11. ↑ Zarzuty dla milicjanta podejrzanego o udział w pobiciu manifestantów (Gazeta Wyborcza z 13 czerwca 2007). [dostęp 2016-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 kwietnia 2016)].
  12. ↑ Były milicjant zwolniony z CBA
  13. ↑ Małgorzata Skowrońska – Milicjanci przed sąd za pobicie demonstrantów (Gazeta Wyborcza z 28 grudnia 2009)
  14. ↑ Marta Paluch – Ruszył proces milicjantów oskarżonych o pobicie opozycjonistów 3 maja 1987 r. (Gazeta Krakowska z 19 lutego 2010)
  15. ↑ Maciej Gawlikowski, Michał Olszewski – Droga Krzyżowa Jacka Żaby (Tygodnik Powszechny z 19 maja 2008)
  16. ↑ Śledztwa prowadzone w OKŚZpNP w Krakowie (stan na luty 2010)
  17. ↑ „Pod prąd” film Macieja Gawlikowskiego (współautora „Gazu na ulicach”) wreszcie pokazany w TVP!, 5 grudnia 2012 [dostęp 2012-12-12] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-16].
  18. ↑ Maciej Gawlikowski, „Jezusie, wróć go do życia”, Tygodnik Powszechny z 7 września 2010
  19. ↑ Odznaczenia dla Ireny i Juliana Włosików, strona internetowa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie
  20. ↑ „Prześladowani, wyszydzani, zapomniani... NIEPOKONANI. ROPCiO i KPN w Krakowie 1977–1981” i „Gaz na ulicach. KPN w Krakowie. Stan wojenny (1981–1982)”
  21. ↑ Laureaci 5. edycji konkursu „Książka Historyczna Roku”
  22. ↑ Książka historyczna roku po raz ósmy!. ksiazkahistorycznaroku.pl. [dostęp 2015-11-15].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Wolności i Solidarności BAR.svg
Baretka Krzyża Wolności i Solidarności.