Macierzanka

Macierzanka
Ilustracja
Morfologia (macierzanka piaskowa)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

macierzanka

Nazwa systematyczna
Thymus L.
Sp. Pl. 590. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Thymus vulgaris L.[3]

Macierzanka karpacka

Macierzanka (Thymus L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Obejmuje w zależności od ujęcia ok. 220[4] lub ok. 350 gatunków[5]. Występują w Europie (66 gatunków), północnej Afryce, w strefie umiarkowanego klimatu w Azji[6] (na wschodzie sięgając po Japonię)[5]. We florze Polski występuje 10 gatunków[7]. Rośliny te rosną najczęściej w nasłonecznionych murawach i zbiorowiskach krzewinkowych, w miejscach suchych, piaszczystych lub skalistych, często na terenach górskich. Popularnym gatunkiem w uprawie jest macierzanka tymianek stosowana jako przyprawa. Kilka innych gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[5].

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne lub krzewinki o zwykle krótkiej, czasem tęgiej i drewniejącej łodydze, z której wyrastają cienkie odgałęzienia[6]. Osiągają do 50 cm wysokości[5].
Liście
Niewielkie, całobrzegie lub z kilkoma ząbkami[6]. Silnie aromatyczne[5].
Kwiaty
Zebrane w okółkach w gęste główki lub kłosy. Kwiaty na szypułkach. Kielich rurkowato-dzwonkowaty, 10-13 żyłkowy, dwuwargowy, w gardzieli z pierścieniem białych włosków. Górna warga kielicha prosta lub rozpostarta, trójząbkowa, ząbki trójkątne lub lancetowate. Dolna warga z dwoma szydlastymi ząbkami. Korona dwuwargowa, z górna wargą prostą. Dolna warga rozpostarta, trójząbkowa, z ząbkami równymi lub środkowym większym od bocznych. Pręciki cztery, z czego dwa dłuższe, dwa krótsze. Pylniki dwa, równoległe lub widlasto rozpostarte. Słupek na szczycie rozwidlony, z końcami szydlastymi, równymi lub nierównymi[6].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki[5]. Poszczególne rozłupki jajowate lub owalne, gładkie[6].

Systematyka

W obrębie rodzaju wyróżnia się ok. 300[6]–350[5] gatunków, jednak według niektórych taksonomów wiele z nich należałoby raczej traktować jako taksony wewnątrzgatunkowe macierzanki piaskowej (Thymus serpyllum)[6].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) Lindl., która jest jednym z kladów w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead), podrząd Lamiineae Bessey in C.K. Adams, rodzina jasnotowate (Lamiaceae Lindl.), plemię Thymeae Bartl., podplemię Thyminae Coss. & Germ., rodzaj macierzanka (Thymus L.)[8].

Gatunki flory Polski[7]
Lista gatunków

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ a b Thymus. W: Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2014-10-16].
  4. ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 923. ISBN 978-1-107-11502-6.
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 287. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d e f g Thymus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-05-11].
  7. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  8. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Thymus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-03)].

Media użyte na tej stronie

Thymus serpyllum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-138.jpg
Sand-Thymian. A blühende Pflanze in nat. Gr.; 1 u. 2 Blätter, desgl.; 3 Knospe, vergrössert; 4 u. 5 Blüthe von verschiedenen Seiten, desgl.; 6 dieselbe im Längsschnitt, desgl.; 7 aufgeschnittene Krone mit Staubgefässen, desgl.; 8 abgefallene Krone nach der Befruchtung, desgl.; 9 Blüthe mit fehlenden Staubgefässen, desgl.; 10 Staubgefässe, desgl.; 11 Pollen, desgl.; 12 Kelch mit Stempel, desgl.; 13 Stempel, desgl.; 14 Scheibe mit Fruchtknoten im Längsschnitt, desgl.; 15 Fruchtknoten im Querschnitt, desgl.; 16 Frucht mit Fruchtkelch, desgl.; 17 Nüsschen, natürl. Grösse und vergrössert; 18 u. 19 Same im Längs- und Querschnitt.
Thymus pulcherrimus.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Thymus carpaticus (pl. macierzanka karpacka), habitat:Tatra Mountains, Przełęcz między Kopami