Madame Pompadour

Jeanne Antoinette Poisson

Portret Madame Pompadour autorstwa François Bouchera
Herb
Herb Pompadour
Data i miejsce urodzenia29 grudnia 1721
Paryż
Data i miejsce śmierci15 kwietnia 1764
Wersal
OjciecFrançois Poisson
MatkaLouise-Madeleine de La Motte
Mąż

Karol Wilhelm Le Normant d'Etiolles

Dzieci

Alexandrine-Jeanne (Fanfan)

Portret markizy pędzla François-Huberta Drouais

Jeanne Antoinette Poisson, markiza de Pompadour, po mężu Jeanne Antoinette Le Normant d'Étiolles, zwana Madame de Pompadour (ur. 29 grudnia 1721 w Paryżu, zm. 15 kwietnia 1764 w Wersalu) – markiza (czyli margrabina), metresa króla Francji Ludwika XV. Organizatorka rautów i balów na dworze królewskim w Wersalu, protektorka artystów, pisarzy i filozofów (m.in. Woltera, Monteskiusza, Diderota). Wywierała duży wpływ na awanse na dworze królewskim. Z jej inicjatywy powstała szkoła wojskowa w Paryżu i fabryka porcelany w Sèvres.

W roku 1741 (w wieku 19 lat) poślubiła Karola Wilhelma Le Normant d'Etiolles. Miała z nim dwoje dzieci: chłopca, który zmarł w rok po urodzeniu i córkę Alexandrine-Jeanne, urodzoną 10 sierpnia 1744 roku, zwaną Fanfan.

Królewska faworyta

Miłość, a potem szczere przywiązanie Ludwika XV do markizy de Pompadour, trwało od pierwszego ich spotkania w 1745 roku, kiedy to rezolutna 24-latka wdarła się na bal maskowy w Wersalu[1], aż do jej śmierci. Skandalem dworskim było jej niskie pochodzenie (mimo którego otrzymała solidne wykształcenie), ale dla króla nie miało to znaczenia.

Natychmiast oczarowała Ludwika urodą i urokiem osobistym. Hrabia Dufort du Cheverny pisał o niej:

Nie było takiego mężczyzny, który nie zechciałby mieć jej za kochankę, gdyby leżało to w jego mocy. Była wysoka, lecz niezbyt wielka; jej twarz była okrągła, a rysy miała regularne i wspaniałą cerę; śliczne dłonie i ramiona; oczy nie za duże, lecz nigdy nie widziałem drugich tak świetlistych, rozmigotanych i pełnych humoru. Cechowała ją krągłość gestów jak i figury. W jej obecności gasły wszystkie kobiety, nawet te najpiękniejsze[1].

Z czasem markiza straciła urok młodej kobiety o gładkiej skórze, kasztanowych włosach i zielono-brązowych oczach. Razem z urodą odeszło zainteresowanie króla, zwłaszcza że nie zadowalała już jego seksualnych wymagań. Utratę dawnego wdzięku pani de Pompadour rekompensowała bogatymi strojami i makijażem. Pewnego wieczoru pokazała się na salonach w sukni wartości 22 500 liwrów, za co można było kupić posiadłość ziemską[2].

Była znaną bywalczynią salonów paryskich, gdzie poznała między innymi Woltera, Duclosa oraz Monteskiusza. Markiza tworzyła przedstawienia teatralne i organizowała festyny i bale. Zakupiła kilka niewielkich pałacyków, które namiętnie remontowała i przebudowywała, dając zatrudnienie artystom, którzy wypełniali je dziełami sztuki. Każda z tych rezydencji była małym arcydziełem odznaczającym się kameralnością, co pozwalało odpocząć od blichtru Wersalu (zobacz rokoko)[2].

By zadowolić króla, organizowała w swych apartamentach przedstawienia teatralne i operowe, w których sama brała udział. Po jej pierwszym występie monarcha podszedł do niej i wyznał: Jesteś najbardziej czarującą kobietą we Francji![3].

Zbudowała też w podwersalskim Trianon oranżerię i system szklarni, by król miał codziennie świeże warzywa i cytrusy, jakich nie mogła zaoferować mu kuchnia dworska[1].

Ostatnie lata

Rola królewskiej faworyty nie była łatwa. Opinia francuska obwiniała ją za klęski oręża i dyplomacji francuskiej[4], stała się obiektem satyr i kąśliwych paszkwili. Najcięższym ciosem była dla niej śmierć niespełna dziesięcioletniej córki Fanfan.

W okresie, kiedy markiza nie była już kochanką króla, został utworzony Jeleni Park. Było to miejsce, do którego sprowadzano młode dziewczynki. Zmarła w 1764 po przebyciu choroby płuc, ku radości córek króla nazywanych Mesdames Tantes: Adelajdy, Wiktorii i Zofii[5].

Za życia markiza de Pompadour mawiała: żyjmy hucznie i wesoło, a po nas choćby potop! (fr. aprés nous le déluge). Załamany śmiercią madame de Pompadour Ludwik dopiero po czterech latach, w roku 1768, wziął kolejną maîtresse-en-titre, paryską prostytutkę, madame du Barry[6][7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c E. Herman, s. 40.
  2. ↑ a b E. Herman, s. 41.
  3. ↑ E. Herman, s. 42.
  4. ↑ J. Baszkiewicz, s. 335.
  5. ↑ E. Herman, s. 43.
  6. ↑ E. Herman, s. 44.
  7. ↑ J. Baszkiewicz, s. 336.

Bibliografia

  • Jan Baszkiewicz: Historia Francji. Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
  • Eleanor Herman: W łóżku z królem: 500 lat cudzołóstwa, władzy, rywalizacji i zemsty: Historia metres królewskich. Warszawa: Jeden Świat, 2006. ISBN 83-89632-26-8.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie