Madhubala

Madhubala
Ilustracja
Madhubala w Dulari (1949)
Imię i nazwisko

Mumtaz Jehan Dehlavi

Data i miejsce urodzenia

14 lutego 1933
Delhi, Indie

Data i miejsce śmierci

23 lutego 1969
Bombaj, Indie

Zawód

aktorka

Współmałżonek

Kishore Kumar 1960–1969 (do jej śmierci)

Lata aktywności

1942–1960

Madhubala (hindi: मधुबाला, urdu: مدھوبالا, właściwie Mumtaz Jehan Dehlavi, ur. 14 lutego 1933 w Delhi, zm. 23 lutego 1969 w Bombaju) – indyjska aktorka czasów „złotej ery” Bollywood[1][2]. Aktywna w latach 1942–1960. Wraz z Nargis i Meeną Kumari często postrzegana jako jedna z najbardziej wpływowych osobistości w historii Bollywood[3]. Uważana również za jedną z najpiękniejszych aktorek w historii kina, nazywana „Wenus indyjskiego kina” i „pięknością z tragedią”[4][5][6].

Często porównywana z amerykańską aktorką Marilyn Monroe[7][8], Madhubala zyskała uznanie dzięki występom w takich filmach jak Mahal (1949), Amar (1954), Mr. & Mrs. '55 (1955), Chalti Ka Naam Gaadi (1958), Mughal-e-Azam (1960) i Barsaat Ki Raat (1960). Dzięki swej roli w Mughal-e-Azam zaczęła być postrzegana jako aktorka kultowa kina hindi. Jej ostatni film, Jwala, chociaż nakręcony w 1950 roku, został wydany ponad 20 lat później, w 1971 roku. Madhubala zmarła po długiej chorobie, w wieku 36 lat.

Życiorys

Młodość

Madhubala urodziła się jako Mumtaz Jehan Dehlavi 14 lutego 1933 roku w Delhi. Od dzieciństwa posługiwała się językiem paszto[9]. Jej ojciec, Attaullah Khan, był Pasztunem z plemienia Yousafzai z Dystryktu Swabi z Północno-Zachodniej Prowincji Pogranicznej (ang. North Western Frontier Province, obecnie prowincja Chajber Pasztunchwa w Pakistanie). Jej matką była Ayesha Begum. Należała do ortodoksyjnej rodziny muzułmańskiej średniej klasy i była piątym z jedenaściorga dzieci. Attaullah Khan, po utracie pracy w Imperial Tobacco Company, przeniósł się do Delhi, a następnie do Bombaju[9][10]. W pierwszym z tych miast urodziła się Madhubala, natomiast w Bombaju straciła piątkę swojego rodzeństwa. Eksplozja w dokach 14 kwietnia 1944 roku doszczętnie zniszczyła ich niewielki dom. Reszta rodziny zawdzięczała życie wybraniu się w tym czasie na filmowy seans w lokalnym kinie[11][12]. Z pozostałymi sześcioma córkami na utrzymaniu, Khan wielokrotnie zabierał młodą Madhubalę do studiów filmowych w Bombaju w poszukiwaniu szansy na zarobek[13][14], która swoją pierwszą styczność z przemysłem filmowym zyskała w wieku 9 lat[12].

Madhubala jako dziecięca aktorka w Basant (1942)

Początki kariery

Pierwszy film Madhubali, Basant (1942), okazał się kasowym sukcesem. Wcieliła się w rolę córki, podczas gdy matkę grała Mumtaz Shanti. Jako dziecięca aktorka zagrała w kilku filmach. Aktorka Devika Rani, która była pod wrażeniem jej gry i potencjału, doradziła jej przyjęcie pseudonimu artystycznego „Madhubala”[15][16]. Pierwszą główną rolę otrzymała w wieku 14 lat, gdy obsadzoną ją, obok wówczas 22-letniego Raja Kapoora, w filmie Neel Kamal (1947)[12]. Była to zarazem ostatni produkcja, w której występowała pod nazwiskiem Mumtaz. Popularność zyskała w 1949 roku, kiedy została obsadzona w roli głównej w filmie Mahal – początkowo przeznaczonej dla dobrze znanej gwiazdy Suraiyi (za tę rolę Suraiya miała zainkasować 40 tys. rupii, a Madhubala tylko 7 tys.)[17]. Do tej roli została wybrana przez reżysera Kamala Amrohiego. Film uplasował się na trzecim miejscu w indyjskim box-office 1949 roku. Po sukcesie Mahal, Madhubala pojawiła się jeszcze w takich dochodowych produkcjach, jak: Dulari (1949), Beqasoor (1950), Tarana (1951) i Badal (1951).

Zainteresowanie Hollywood

We wczesnych latach 50., gdy Madhubala była już jedną z najbardziej pożądanych aktorek w Indiach, zaczęła również wzbudzać zainteresowanie Hollywood. Pojawiła się w amerykańskim czasopiśmie Theatre Arts, gdzie, w wydaniu z sierpnia 1952 roku, została przedstawiona na dużej fotografii z podpisem: „Największa gwiazda na świecie – i nie jest w Beverly Hills” (ang. „The Biggest Star in the World – and she's not in Beverly Hills”). Artykuł przedstawił ogromną popularność Madhubali w Indiach. Spekulowano również o jej potencjalnym międzynarodowym sukcesie[11]. Frank Capra, laureat Nagrody Akademii Filmowej, podczas wizyty w Bombaju w trakcie Indyjskiego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego, był chętny zaoferować jej szansę w Hollywood, ale jej ojciec odmówił[9][18].

Madhubala w Mahal (1949)

Gwiazdorstwo

W latach 50. Madhubala była obsadzana w rolach głównych filmów różnych gatunków, produkowanych w tamtym czasie[19]. Hanste Aansoo z 1950 roku był pierwszym w historii Bollywood filmem dla dorosłych (ocena nadana przez Central Board of Film Certification). Z tego powodu, wówczas 17-letnia Madhubala nie mogła obejrzeć własnego filmu[12]. Była archetypem pięknej damy (fair lady) w filmie przygodowym Badal (1951) i pięknością bez zahamowań w Taranie (1951). Zagrała tradycyjny ideał kobiecości w Sangdil (1952) i rozpieszczoną dziedziczkę w satyrze Mr. & Mrs. '55 (1955). W 1956 roku występowała w dramatach kostiumowych jak Shirin-Farhad i Raj-Hath, zagrała również podwójną rolę w dramacie społecznym Kal Hamara Hai (1959). W połowie lat 50. jej filmy, w tym Amar (1954) Mehbooba Khana nie przyniósł oczekiwanych zysków[20][17]. Jednakże Madhubala powróciła do formy w latach 1958–1960 grając w kilku wielkich produkcjach. Jedną z nich był Howrah Bridge, gdzie zagrała u boku Ashoka Kumara. W piosence do tego filmu Aaiye Meherebaan, która do dziś jest popularna w Indiach, Madhubala śpiewała z playbacku, a głos podkładała znana wokalistka Asha Bhosle[21][22]. Później, po kilku kolejnych udanych produkcjach, w 1960 roku zagrała w swoim magnum opus – Mughal-e-Azam[23][24]. To właśnie rolę kurtyzany Anarkali w tym filmie wielu uważa się za największe dzieło Madhubali. Była to najbardziej dochodowa produkcja w Indiach przez następne 15 lat[25]. Za rolę Anarkali Madhubala została nominowana do Nagrody Filmfare, która ostatecznie trafiła jednak w ręce Biny Rai za rolę w filmie Ghunghat[26].

Ostatnie lata życia i śmierć

Madhubala urodziła się z wrodzoną wadą serca, ubytkiem przegrody międzykomorowej, którą zdiagnozowano podczas kręcenia Bahut Din Huwe w 1954 roku[27]. Do 1960 roku jej stan znacznie się pogorszył. Jej siostra wyjaśniała, że z powodu dolegliwości organizm aktorki produkował dodatkową krew, która wydostawała się nosem i jamą ustną[27]. Gdy już gra aktorska nie była możliwa, Madhubala postanowiła zadebiutować w roli reżysera z filmem Farz aur Ishq[26], jednak do jego kręcenia nie doszło, ponieważ zmarła 23 lutego 1969, krótko po swych 36. urodzinach. Jej marmurowy nagrobek zawierał inskrypcje, w tym ajaty z Koranu i dedykacje. W 2010 roku w kontrowersyjny sposób grób Madhubali został usunięty[28].

Przypisy

  1. ↑ Gokulsing i Dissanayake 2004 ↓, s. 17.
  2. ↑ Jenny Sharpe. Gender, Nation, and Globalization in Monsoon Wedding and Dilwale Dulhania Le Jayenge. „Meridians: feminism, race, transnationalism”. 6 (1), s. 58–81 [60 & 75], 2005. DOI: 10.1353/mer.2005.0032. (ang.). 
  3. ↑ V. Gangadhar: They now save for the rainy day. The Hindu, 2007-08-17. (ang.).
  4. ↑ M.L. Dhawan: Mark of Madhubala. The Tribune India, 2008-04-06. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  5. ↑ Salim Bokhari: Muslim female icons of Bollywood. The Nation, 2016-06-17. [dostęp 2017-01-18]. (ang.).
  6. ↑ Rasheeda Bhagat: Madhubala's timeless beauty. The Hindu Business Line, 2011-05-31. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  7. ↑ Madhubala's 47th death anniversary: Unknown facts on the 'Marilyn Monroe of Bollywood'. India Today, 2016-02-23. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  8. ↑ Is Madhubala the Marilyn Monroe of Indian cinema?. Firstpost, 2013-02-14. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  9. ↑ a b c Javed Khan: Madhubala: From Peshawar with love .... DAWN, 2015-01-20. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  10. ↑ Patcy N: Why Dilip Kumar never married Madhubala. rediff news. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  11. ↑ a b David Cort, „The Biggest Star in the World – and she's not in Beverly Hills”, Theatre Arts, sierpień 1952
  12. ↑ a b c d Khatija Akbar: I Want to Live: The Story of Madhubala. Hay House Publishing, 2011. ISBN 93-81398-21-6. [dostęp 2016-12-26].
  13. ↑ Bhaichand Patel. The Fallen Veil – Robbed of her enigma, the heroine has morphed into perfect plastic. „Outlook”, s. 54-56, 13–19 maja 2008. Nowe Delhi: Outlook Publishing. Cytat: „Nargis, Madhubala and Meena Kumari started as child artistes who were sent to the studios to put bread on the family’s table”. 
  14. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 115.
  15. ↑ Sushila Rani Baburao Patel, Baburao Patel: Stars of the Indian screen. Bombay: Parker & Sons, 1952. OCLC 225497008.
  16. ↑ Chaudhuri i Nayak 2005 ↓, s. 79.
  17. ↑ a b Lanba 2012 ↓, s. 116.
  18. ↑ B K Karanjia: Counting my blessings. Nowe Delhi: Penguin, 2005, s. 246-247. ISBN 0-670-05849-1.
  19. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 118.
  20. ↑ Deepak Mahaan: Amar (1954). The Hindu, 2010-09-02. [dostęp 2016-12-30]. (ang.).
  21. ↑ Akshay Manwani: 1958: The year of Helen's arrival, the Asha-Madhubala juggernaut and Madhumati’s magic. DNA India, 2016-04-30. [dostęp 2016-12-30]. (ang.).
  22. ↑ Lanba 2012 ↓, s. 117.
  23. ↑ Khatija Akbar: I Want to Live: The Story of Madhubala. Hay House Publishing, 2011. ISBN 93-81398-21-6. [dostęp 2016-12-26]. Cytat: „Mughal-e-Azam was the apogee of Madhubala's career. It was the film into which she funnelled all the intensity of her affair with Dilip Kumar – the love, the hate, the rapture and the despair. Giving an intricately layered performance, she achieved her ambition – to be called the best Anarkali on the Indian screen ever”.
  24. ↑ The legend of Madhubala. DAWN, 2011-06-05. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  25. ↑ Gitanjali Roy: Indian cinema@100: 10 facts about Mughal-e-Azam. NDTV Movies, 2013-04-24. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  26. ↑ a b Khalid Mohamed: Remembering Madhubala, Bollywood’s Very Own Marilyn Monroe. The Quint, 2016-02-23. [dostęp 2016-12-27]. (ang.).
  27. ↑ a b Farhana Farook: Madhubala was sad when Dilip Kumar got married – Madhur Bhushan. Filmfare, 2013-05-31. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).
  28. ↑ Bella Jaisinghani: Rafi, Madhubala don't rest in peace here. The Times of India, 2010-02-11. [dostęp 2016-12-26]. (ang.).

Bibliografia

  • K Moti Gokulsing, Wimal Dissanayake: Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Stoke-on-Trent; Sterling, USA: Trentham Books, 2004. ISBN 1-85856-329-1. (ang.).
  • Shantanu Ray Chaudhuri, Prashanto Kumar Nayak: Icons from Bollywood. Nowe Delhi; Nowy Jork: Puffin Books, 2005. ISBN 0-14-333491-3.
  • Urmila Lanba: Madhubala – Ethereal Beauty, Eternal Icon. W: Bhaichand Patel: Bollywood's top 20 : superstars of Indian cinema. Nowe Delhi: Viking, 2012, s. 115-116. ISBN 0-670-08572-3. [dostęp 2016-12-26].

Media użyte na tej stronie

Mumtaz Shanti, Madhubala et Ullhas dans Basant (1942).jpg
Mumtaz Shanti, Madhubala et Ullhas dans Basant (1942)
1949 mahaal.jpg
Screenshot of Madhubala in the 1949 hindi film Mahal.