Magdalena Samozwaniec
Data i miejsce urodzenia | 26 lipca 1894 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 20 października 1972 |
Zawód, zajęcie | |
Odznaczenia | |
Magdalena Anna Samozwaniec, de domo Kossak, primo voto Starzewska, secundo voto Niewidowska (ur. 26 lipca 1894 w Krakowie, zm. 20 października 1972 w Warszawie) – polska pisarka satyryczna. Nazywana „pierwszą damą polskiej satyry”[1].
Życiorys
Była wnuczką Juliusza Kossaka, córką Wojciecha Kossaka i Marii Kisielnickiej, siostrą Jerzego Kossaka oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, o której napisała książkę Zalotnica niebieska, i z którą tworzyła przez całe życie intelektualno-emocjonalny duet. Była stryjeczną siostrą Zofii Kossak-Szczuckiej. W latach 1921–1928 jej mężem był Jan Starzewski, z którym miała jedyną córkę Teresę (ur. w 1922 r., 1o voto hrabina Plater-Zyberk, 2o voto Burignat). W listopadzie 1945 r. wyszła za mąż za Zygmunta Niewidowskiego[2].
Uczyła się wyłącznie w domu, biegle władała językami obcymi – niemieckim, angielskim i francuskim. Jej debiutem literackim była humoreska Wyjazd mamy do miasta, opublikowana w 1912 r. w „Nowinach Krakowskich”. W latach 1917–1919 uczęszczała do Szkoły Sztuk Pięknych Marii Niedzielskiej w Krakowie[3]. Od 1919 do 1921 r. prowadziła pracownię batikarstwa.
Jej pierwszym sukcesem literackim była wydana w 1922 r. w Krakowie purnonsensowa, satyryczna parodia Trędowatej pod tytułem Na ustach grzechu, napisana wspólnie z siostrą i jej mężem Janem Gwalbertem Henrykiem Pawlikowskim[2].
Od 1926 r. publikowała liczne utwory satyryczne w takich czasopismach jak: „Cyrulik Warszawski”, „Bluszcz”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Naokoło Świata” i „Tęcza”. Stała się prekursorką wyjazdowych spotkań z czytelnikami (wieczorów autorskich), jeździła na takie spotkania po całej Polsce aż do śmierci, preferując ten rodzaj kontaktu z czytelnikami[2].
W 1933 r. wydała kolejny swój bestseller Wielki Szlem, zyskując miano „jedynej satyryczki w Polsce”. W latach 1934–1936 występowała w kabaretach poznańskich. II wojna światowa przyniosła pisarce rozłąkę z ukochaną siostrą oraz śmierć obojga rodziców. W 1944 r. opublikowała konspiracyjnie Fraszki Magdaleny Samozwaniec[2].
Po wojnie zamieszczała liczne utwory satyryczne w czasopismach: „Przekrój”, „Szpilki”, „Dziennik Polski”, Trybuna Robotnicza i „Kocynder”. Od 1946 r. zamieszkała na stałe w Warszawie. W 1956 r. wydano jej trzeci bestseller, wspomnienia o siostrze, barwnie opisujące rzeczywistość dwudziestolecia międzywojennego pt. Maria i Magdalena. W 1970 r. odwiedziła w Londynie męża zmarłej siostry Stefana Jasnorzewskiego podczas zbierania materiałów do kolejnej książki Zalotnica niebieska (opublikowanej pośmiertnie w 1973 r.)[2].
Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[2] (kwatera A33-1-3)[4].
Twórczość
- Na ustach grzechu: powieść z życia wyższych sfer towarzyskich, Kraków 1922
- Czy chcesz być dowcipny? Straszliwe opowieści „na wesoło”, Warszawa 1923
- Malowana żona, Warszawa 1924
- Kartki z pamiętnika młodej mężatki, Warszawa 1926
- Starość musi się wyszumieć, Warszawa 1926
- Mężowie i mężczyźni, Warszawa 1926
- O kobiecie, która znalazła kochanka: powieść osnuta na tle najbliższej, nieokreślonej bliżej przyszłości. Rzecz dzieje się w Krakowie, Warszawa 1930
- Wielki szlem: powieść tylko dla brydżystów, Warszawa 1933
- O dowcipnym mężu dobrej Ludwiki: powieść, Warszawa 1933
- Ponura materialistka: nowele, Poznań 1934
- Świadome ojcostwo, Warszawa 1936
- Maleńkie karo karmiła mi żona, Warszawa 1937
- Wróg kobiet, Warszawa 1938
- Piękna pani i brzydki pan, Warszawa 1939
- Królewna Śmieszka, Kraków 1942
- Fraszki Magdaleny Samozwaniec. Wiek XX, Kraków 1944
- Tylko dla kobiet, Katowice, 1946
- Błękitna krew, Kraków 1954
- Moja wojna trzydziestoletnia, Warszawa 1954
- Maria i Magdalena, Kraków 1956
- Tylko dla mężczyzn, Katowice 1958
- Młodość nie radość: powieść satyryczna, Warszawa 1960
- Czy pani mieszka sama? Katowice 1960
- Pod siódmym niebem, Warszawa 1960
- Tylko dla dzieci: wiersze i bajki satyryczne dla młodszych i starszych, Kraków 1960
- Komu dziecko, komu? Powieść satyryczno-obyczajowa, Warszawa 1963
- Tylko dla dziewcząt, Warszawa 1966
- Szczypta soli, szczypta bliźnich, Warszawa 1968
- Krystyna i chłopy, Warszawa 1969
- Zalotnica niebieska, Warszawa 1973
- Łyżka za cholewą, a widelec na stole: mała kulinarna silva rerum, Kraków 1974
- Angielska choroba, Warszawa 1983
- Baśnie, Warszawa 1987
- Z pamiętnika niemłodej już mężatki, Warszawa 2009 (wstęp, wybór i oprac. Rafał Podraza)
- Moja siostra poetka. Wybór wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej., Warszawa 2010 (oprac. Rafał Podraza)
- Moich listów nie pal!: listy do rodziny i przyjaciół, Warszawa 2014 (wstęp, wybór i oprac. Rafał Podraza)
- Trzymajmy się! Rady dla starych i młodych, Warszawa 2017 (posłowie, wybór i oprac. Rafał Podraza)
Przypisy
- ↑ Zuzanna Ducka-Lubas: Magdalena Samozwaniec: Pierwsza dama polskiej satyry. 2014-07-25. [dostęp 2014-09-06]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Rafał Podraza (zebrał i opracował): Magdalena, córka Kossaka: wspomnienia o Magdalenie Samozwaniec. Warszawa: PIW, 2007, s. 21, 139–142. ISBN 978-83-06-03080-8.
- ↑ Publio, Magdalena Samozwaniec.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna. Warszawskie cmentarze.
Media użyte na tej stronie
Podpis Magdaleny Samozwaniec (16 stycznia 1960 w Rzeszowie)
Autor: Andrzej Wichrowski, Licencja: CC BY 3.0
Nagrobek Magdaleny Samozwaniec na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie, kwatera A33 rząd 1 miejsce 3
Portret córki Wojciecha Kossaka - Magdaleny Samozwaniec.
Olej na płótnie. 98 x 78 cm.